అచ్చులు : అ

ఉత్తముడు, అగ్రజుడు, ప్రధానుడు, పెద్దవాడు, శ్రేష్టుడు, జ్యేష్టుడు, ముందున్నది.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అగ్రేభవ ఇత్యగ్ర్యః. అగ్ర్యస్థానములో ఉండేవాడు.


అఘకృతము
సం., నా. వా., (త్.ఈ.త్.)., తత్స.,= పాపకారణము.

అఘనాశనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాపనాశకము, జపము మొదలైనవి.

అఘభోజి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= పాపములను భుజించునది, తేవ పిత్రతిధులకు పెట్టక తాను తినువాడు.

అఘమారము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాపమును హరించునది, పాపనాశకము.

అఘము
సం., వి.,అ., న., తత్స.,. = పాపము.
నానార్థాలు :
వ్యసనము, దుఃఖము, దూతాదివ్యసనము, అశౌచము, దుఃఖము, తప్పు.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
కర్తారమఘంతీత్యఘం. కర్తను పొందునది. న జహాతి దుఃఖమితి వా అఘం. న హంతి ధన్యమిత్యఘం. ధన్యుడైనవాడిని చెఱచనిది.


అఘరుదము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాపాపనోదన హేతువు, పాపనాశన మంత్రము.

అఘర్మము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పాపవిరోధము.

అఘలము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాపమును గ్రహించి నాశనము చేయునది, పాపాపనోదనము.

అఘవిషము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= విషమును కలిగినది, సర్పము, పాపవ్యసనకారి.

అఘశంసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనిష్టముగానే పాపమును చేయుట, వ్యసనము.

అఘశంసి
సం., విణ., (న్. ఈ. న్)., తత్స., = ఇతరులదోషమును ప్రకటించువాడు.

అఘాయిత్యం
వి., = దుడుకుతనం, దౌర్జన్యం, క్రూరత్వం, చెడ్డతనం, కీడు, సాహసకృత్యం, ఆత్మహత్య.

అఘాయువు
సం., నా. వా., (ఉ.ఉ.ఉ.)., తత్స.,= పాపాచరణ యందు ఇచ్ఛ కలిగినది, పరవ్యసనములందు ఆసక్తి కలది, పాపకార్యమునకై వినియోగపడెడి ఆయువు కలవాడు, ఎల్లప్పుడు పాపము చేయువాడు, హింసించువాడు.

అఘారి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= వ్యసనములకు బానిస అయినది.

అఘాసురుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఒక అసురుడు.

అఘాహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వ్యసనదినము, అశౌచదినము, పాపదినము.

అఘోరము
సం., విణ.,(అ.ఆ.అ).,తత్స., = అంతకంటె ఘోరము లేనిది.
నానార్థాలు :
భయానకమునకు భిన్నముగా ఉండునది, సౌమ్యము, భయంకరముగానిది, దీని కంటే దూరములేదో రుద్రునిమూర్తిభేదము, శివుని అయిదు ముఖములలో నొకటి.


అఘోషము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = శబ్దశూన్యము, ఘోష లేకుండుట, ద్వనిలేనిది, వర్గోత్పత్తికైనా బాహ్యప్రయత్నభేదము, అప్రయత్నముతో గూడిన వర్ణము, (కఖ చఛ) మొదలయినవి.

అఘ్న
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= సౌరభేయి, ఆవు.

అఘ్న్యుడు
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., = చంపనివాడు, సృష్టికర్త, బ్రహ్మ. ప్రజాపతి.
నానార్థాలు :
హత్యలు చేయనటువంటి స్త్రీ, అగ్ని, చంపదగనిది, ఆవు.


అఘ్రేయము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ఆఘ్రాణింపదగనిది, ఆఘ్రాణింప శక్యము కానిది, మద్యము.

అచక్షు
సం., నా. వా., (స్.ఈ.స్)., తత్స., = మందనేత్రము, నేత్రహీనము (కనులు లేకుండుట), అసౌమ్యం నేత్రము, దుష్టనేత్రము.

అచతురము
సం.,నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = నాలుగవ సంఖ్య లేకుండుట, చతురత లేకుండా ఉండటము, నాలుగు లేనిది, నేర్పరికానిది.

అచపలము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చపలత లేకపోవడము.

అచరమము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వేగముగా కదలలేనిది, మధ్యస్థము.

అచరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = కదలలేనటువంటిది, రాశుల యొక్క సార్థక చిహ్నము, కదలనిది, స్థావరము.

అచల
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = నేల. అ.పు. పుం.ము. కొండ, మేకు. విణ. కదలినిది, చలింపనిది, భూమి, స్థిరము, పృథివి, శివము, కొండ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న చలా. చలనము లేనిది.


అచలకన్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= హిమవంతుని కూతురు, పార్వతీ దేవి.

అచలకీల
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= పృథివి, భూమి.

అచలజ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= పర్వతమునుండి పుట్టినది, హిమాలయము నుండి పుట్టినది, పార్వతి, పర్వతపుత్రీ.

అచలత్విష
సం., నా. వా., ష్., పుం., తత్స.,= కోకిల, స్థిరమైన కాంతికలది, స్థిరమైనకాంతి.

అచలద్విష
సం., నా. వా., ష్., పుం., తత్స., = పర్వతముకు విరోధి.

అచలపతి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= హిమాచలము.

అచలభ్రాత
సం., నా. వా., ఋ., పుం., తత్స.,= బౌద్ధుడు.

అచలము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., = కొండ.
నానార్థాలు :
స్థిరము, శివము, కీలకము, అవికారి, కూటస్థము, భూమి, స్థిరత్వము, కదలకుండా ఉండటము, శాశ్వతము, ఏడు అను సంఖ్య, మేకు, బ్రహ్మము, పర్వతము, శివుడు, స్థాణువు, ఆత్మ.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న చలతీత్యచలః. చలింపనిది.


అచలరాజ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= హిమాచలము.

అచాపలము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = చపలత్వము లేనిది, చెంచల భావము లేనిది, చాపల్యములేనిది, స్థిరము, స్థైర్యము.

అచాపల్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= చపలత్వము లేనిది, చెంచల భావము లేనిది, అచాపలము.

అచింతనీయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనుమాపక భావము వల్ల ఆలోచించడానికి అశక్యమైనది, అచింత్యము, చింతింపరానిది.

అచింతితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఊహించనటువంటుది, ఆలోచన లేకుండుట, తలపడనిది, అనుకొనబడనిది, ధ్యానింపబడనిది.

అచిత్తము
సం., నా. వా., (అ. ఆ. అ)., తత్స.,= చిత్తశూన్యులు, చిత్తము లేనివారు.

అచిత్తు
వి., = జడపదార్థము, అజ్ఞానము, అనాత్మ.

అచిరత్విష
సం., నా. వా., ష్., స్త్రీ., తత్స., = అల్పకాలమందున్నది.

అచిరద్యుతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= విద్యుత్తు.
నానార్థాలు :
మెరుపు, విద్యుతి, అల్పకాలస్థాయిద్యుతిమతి, క్షణిక కాంతిగలది, మెరుపు, అచిరప్రభ.


అచిరప్రభ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= విద్యుతి, అల్పకాల స్థాయి ప్రభావతి, అల్పకాలమందుండే దీప్తి, అబిరద్యుతి.

అచిరము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అల్పకాలము.
పర్యాయపదాలు :
అచిరాంశువు, అచిరప్రభ, అచిరద్యుతి, క్షిదికము, అల్పము, దీర్ఘము కానిది, (కాలము) కొలది కాలము, క్రిందటిది, క్రొత్తది, ఇటీవలది.


అచిరస్య
సం., అవ్య.,= స్వల్పకాలము.

అచిరాంశువు
సం., నా. వా., ఉ., స్త్రీ., తత్స.,= విద్యుత్.

అచిరాత్
సం., అవ్య.,= శీఘ్రము,అవిలంబము.

అచిరాభ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= విద్యుత్.

అచిరాయ
సం., అవ్య.,= స్వల్పకాలము, శీఘ్రము.

అచిరేణ
సం., అవ్య., = అల్పకాలము, శీఘ్రము.

అచిష్ణు(ష్టు)
సం., నా. వా., (ఉ.ఊ.ఉ)., తత్స.,= ఎక్కడికైనా వెళ్ళగలిగినది.

అచేతనము
సం., వి., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అప్రాణి, చేతనాశూన్యము, జ్ఞాన విశిష్టము, జడము, చైతన్యములేనిది.

అచేతానము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చైతన్యం లేకపోవడము.

అచేష్టత
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అచేష్టము యొక్క భావము, చేష్టారాహిత్యము.

అచేష్టము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = చేష్టలు లేనటువంటిది, నిచ్చేష్టుడు, వ్యాపారరహితుడు.

అచైతన్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= చైతన్యశూన్యము, చైతన్యము లేకుండుట.

అచ్చ
విణ., =నిర్మలమైన, తెల్లని, కలగలుపు లేని, స్వచ్ఛమైన, దట్టమైన.

అచ్చకాలుబుచ్చకాలు
వి., బహు., =పరస్పరానుకూల్యం.

అచ్చగుండ్లపేరు
వి., = ముత్యాలహారం, స్ఫటిక మాల.

అచ్చటాముచ్చట
వి., = ముద్దూ మురిపెం, వేడుక, సరదా, సంతోషం.

అచ్చతెనుగు
వి., = తత్సమ పదాలు కలవని తెలుగు భాష.

అచ్చు
వి., = అక్షరాలుముద్రించే సాధనం.
నానార్థాలు :
ముద్ర, మూస, కంచురాగి వంటి లోహాలను కరిగించి పాత్రలు పోయడానికి ఉపయోగించేదిమ్మ, పోతపోసిన అక్షరాలు, ముద్రవేసిన తూకపురాయి, ఆదర్శము, చిహ్నము, విధం ప్రతిబింబం, పరిశుద్ధం, స్పష్టం, పాచిక, స్వరం, ప్రాణాక్షరం, విణ. శుద్ధమైన, స్పష్టమైన, సరయిన, క్రి.దండుగగా చెల్లించి, ఋణపడి, పూచీపడు.
సం., వి., = ప్రాణాక్షరములు. (అకారాదులు.).

అచ్చుపోయు
అ.,క్రి., = ముద్ర, (అచ్చు) వేయు. పోతపోయు.

అచ్చుపోసినఆంబోతు
వి., = విచ్చలవిడిగా తిరిగేవాడు, వ్యవసాయపనులకు ఉపయోగించకుండా స్వేచ్ఛగా సంచరించడానికి ముద్రవేసి వదిలిన కోడెదూడ.

అచ్చుయంత్రం
వి., = ముద్రణయంత్రము.

అచ్ఛందస్సు
సం., నా. వా., (స్.ఈ,స్.)., తత్స.,= వేదాధ్యయనము చేయనటువంటి బాలకుడు.
నానార్థాలు :
శూద్రులు, ఛందస్సు మరియు వృత్తభేదాలు లేనిది, ఛందోశూన్యము, గద్యాత్మకము, చూర్ణము, శబ్దసమూహము, అభిప్రాయ శూన్యము.


అచ్ఛము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = నిర్మలమైన వస్తువు.
నానార్థాలు :
ఎలుగుబంటి, స్ఫటికము, స్వచ్ఛము, అభిముఖ్యము, నిర్మలము, ఎలుగుగొడ్డు, పటికపురాయి.
విణ. స్వచ్ఛము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న చ్ఛ్యతి దృష్టిమిత్యచ్ఛః. దృష్టిని పీడించునది. న చ్ఛ్యతి నిర్మలత్వాద్ దృష్టిం నావృణోతీతి అచ్ఛః.


అచ్ఛావాకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= సోమయజ్ఞము నందు ఋత్విజుడు, హోతృవు యొక్క సహకారి, సోమయాగమందు శంశనకర్తయైహాతకు సహకారిగా ఉండు ఋత్విజుడు.

అచ్ఛావాకసామము
సం., నా. వా., న్., న., తత్స.,= ఋత్విజుని చేత చెప్పబడ్డ సామము.

అచ్ఛావాకీయము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= పురోహితుని యొక్క పని.

అచ్ఛిద్రము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = స్ఖలన రహితము, రంధ్ర రహితము, లోపములేనిది.

అచ్ఛిన్నపత్రము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శాఖోటము అను వృక్షము, దీనియందు స్థిరమైన ఆకులు కలవు.

అచ్ఛిన్నము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = ఖండించలేనిది,
పర్యాయపదాలు :
ఛేధించలేనిది, సంతతము, నివారింపబడనిది, తొలగింపబడనిది, ఎడతెగనిది.


అచ్ఛేదికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఛేధింపదగనిది.

అచ్ఛేద్యము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = విడదీయలేనిది, భేదింపశక్యముకానిది, ఛేదింపదగనిది.

అచ్ఛోదము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= నిర్మలమైన నీరు ఉండు ప్రదేశము, హిమాలయము.

అచ్యుతాంగజుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కామదేవుడు.

అచ్యుతాగ్రజుడు
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., = బలరాముడు, ఇంద్రుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అచ్యుతస్యాగ్రజో జ్యేష్ఠః. అచ్యుతునికి అన్న.


అచ్యుతాత్మజుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కామదేవుడు.

అచ్యుతావాసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అశ్వత్థ వృక్షము.

అచ్యుతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= క్షరణాభావము.

అజ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ప్రకృతి.
నానార్థాలు :
ఆడుమేక, బ్రాహ్మణుడు, విష్ణువు, సూర్యుడు, అనాది, మేక, బ్రాహ్మణుడు, విష్ణువు, శివుడు, సూర్యుడు, అనాది.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అజతీత్యజా. తిరుగునది.


అజంతం
వి., = అచ్చు అంతమందున్న శబ్దం.

అజంభము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = కప్ప, సూర్యుడు, దంతములు లేని అవస్థ.

అజకర్ణకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మరీచవృక్షము.

అజకర్ణము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= సాల వృక్షము, మరీచ వృక్షము, వేగిస (వృ.వి) మధ్ధి (వృ.వి) మిరయము.

అజకవము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శివధనుస్సు, వావు వృక్షము, అజకము, వాయింట. (వృ.వి)

అజకాజాతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అజము నుండి పుట్టినది, అజక.

అజకావము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఒక రోగము, అజగవము, శివుని ఎద్దు.

అజక్షీరము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= మేకపాలు.

అజగంధ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= తులసి పొద, వాయింట (వృ.వి).

అజగంధిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = వాయింట. (వృక్ష విశేషము), వర్వరీశాఖము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అజస్యేవ గంధో అస్యా ఇతి అజగంధికా. గొఱ్ఱె యొక్క వాసన కలిగినది.


అజగంధిని
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒక ఔషధ వృక్షము, అజశృంగి, జుట్టుపు చెట్టు.

అజగము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= విష్ణువు, అగ్ని.

అజగరవ్రతం
వి., = కొండచిలువు మాదిరిగా ప్రయత్నం లేకుండా దొరికిన ఆహారాన్ని తిని జీవించే నియమము.

అజగర్దము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= నీరుపాము.

అజగావము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శివధనుస్సు, శివుని విల్లు.

అజఘన్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధమభిన్నము, శ్రేష్ఠము.

అజజీవికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= మేకల మంద.

అజట
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఆమలవృక్షము,
నానార్థాలు :
జటలు లేనిది, భూమ్యామలకి, నేల ఉసిరిక, కపికచ్చువు, దూలగొండి. (వృ.వి). ఎలుక చెవి, మూషిక పర్ణి (వృ.వి).


అజడ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అల్కుశీతి వృక్షము.

అజథ్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= మేకల గుంపు, స్వర్ణయూథికము, అడవిమొల్ల, (వృ.వి)

అజదండి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= బ్రహ్మదండి అను పేరు కల వృక్షము.

అజదేవత
సం., నా. వా., ఆ., పుం., తత్స.,= 25వ ఋషి నక్షత్రము, మేషముల యొక్క దైవము.

అజనని
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = ఆక్రుశ్యమానము, జన్మాభావము, జన్మములేనిది, మోక్షము.

అజన్మ
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స., = జన్మనివృత్తము, జన్మరహితము, మోక్షము, అకృశ్యమానము, జన్మాభావము.

అజప
సం.,వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= సగము మగపోలిక సగము ఆడుపోలికయు గల ఆకృతి, మంత్రవిశేషము, ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసలు కలిగిన హంస మంత్రము.

అజపతి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స., = ఛాగశ్రేష్ఠము, మేషరాశికి అధిపతి.

అజపథ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సంకీర్ణపథము, నగనసేతుతుల్యము.సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= రుద్రుడు, ఛాయాపథము, అజవీథి.

అజపదము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= రుద్రుడు.

అజపము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= సరిగా జపము చేయని బ్రాహ్మణుడు, తప్పుగా జపించువాడు.

అజపాదము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= రుద్రుడు, పూర్వభాద్రపదనక్షత్రము.

అజపాదుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = ఏకాదశరుద్రులలో నొకడు.

అజపాలము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= మేకలను పాలించువాడు, మేకల కాపరి.

అజపుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వైదికములు కాని గ్రంథములను చదువువాడు, కుపాఠకుడు, మంత్రములుక్రమముగా చదువనివాడు, మేకలకాపరి.

అజబంధువు
సం., నా. వా., ఉ., పుం., తత్స.,= మూర్ఖుడు.

అజభక్షము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= బొబ్బిలి (వృ.వి.) మేకలకు ఆహారమౌది, వర్వరీ వృక్షము, వాయింట (వృ.వి).

అజమాయిషీ
వి., = పర్యవేక్షణ, శోధన, పరీక్ష, పెత్తనం, అదుపు, అధీనము.

అజమారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కసాయివాడు, అజమీరు అనుదేశము.

అజమీఢము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కసాయివారు ఉండే ప్రదేశము, అజమారము, మేకలుజంపువాడు, కటికవాడు.

అజముఖము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మేషము యొక్క ముఖము కలిగినవాడు, గొఱ్ఱెతల తలగాసమర్పబడినవాడు, దక్షప్రజాపతి.

అజమోద
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఒక దినుసు ఓమము, ఒక జీలకర్ర, జిగురు బంక, అంగగంథము, ఔషథ వృక్షము. బూరుగు బంక.

అజయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= జయము లేనటువంటిది, అజేయము, అసాధ్యము, అపజయము, ఓటమి.

అజయ్యము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = జయించలేనిది, దుర్జయము, శత్రువు, పణము, ప్రేమ.

అజర
సం., విణ., (ఆ.ఆ.ఆ)., తత్స., = ఘృతకువు లేదా గృహకన్య అనే వృక్షము, కలబంద, (వృ.వి), చెల్లి. ముదిమ లేనిది, క్షీణింపనిది, పరమాత్మ.

అజరామరం
వి., = ముసలితనం, చావు లేనిది, స్థిరంగా ఉండేది.

అజర్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = జీర్ణము కానిది.
పర్యాయపదాలు :
శిథిలము కానిది, చెడిపోనివి, నశించనివి, క్షీణింపనిది, తరుగనిది, సంగతము, సౌహార్దము, అజరార్హము.


అజలంబనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= మేక వలె నలుపు రంగులో ఉండునది, నీలాంజనము, సౌవీరాంజనము. (సుర్మా).

అజలోమ
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స., = దూలగొండి, శూకశింబి, మేకవెంట్రుక. (వృ.వి). మేక వెంట్రుకల వంటి వెంట్రుకలు కలది.

అజవస్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒక ఋషి.

అజవాహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఒక దేశము.

అజవీథి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= బ్రాహ్మణుని చేత నిర్మింపబడినది, మేకలత్రోవ, ఆకాశమందలి ఛాయా పథ విశేషము, ఒకనక్షత్రవీథి.

అజశృంగి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = జుట్టుపు (వృ.వి.), దుష్టపు తీగె, దుష్టపు చెట్టు, జుట్టుపుమొక్క.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అజ శృంగాభ ఫలయోగాదజశృంగీ. మేక కొమ్ముల వంటి ఫలములు కలది.


అజస్తుందము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఒక పట్టణము.

అజస్రము
సం., క్రి., విణ., అ., న., తత్స., = ఎల్లప్పుడు.
పర్యాయపదాలు :
అనవరతము, ఎడతెగని ఉనికి, శాశ్వతము, నిరంతరము, సతతము, నిరంతరమైనది, స్థిరమైనది, విరమించనది.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న జస్య తేన విచ్ఛిద్యత ఇత్యజస్రం. విచ్ఛేదము లేనిది.


అజహ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఆల్కుశీతి వృక్షము, దూలగొండి (వృ.వి), గోరింట.

అజహత్స్వార్థ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒక పదము యొక్క ప్రాథమిక అర్థము కన్పించకుండా ఉండే లక్షణము. (అలం) ఒక విధమైన లక్షణ, ఉపాదాన లక్షణము, ఇది స్వార్థమును విడువకయె అర్థాంతరమును తెలుపును, కావళ్ళు వెళ్ళుచున్నవి అన్నప్పుడు కావళ్ళనుపదము కావళ్ళినేకాక లక్షణచే కావళ్ళుమోయువారిని కూడాతెలుపును ఇట్లే గొడుగులు వెళ్ళుచున్నవి.

అజహల్లింగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= విశేషణము వలె ఉపయోగించినప్పటికి దాని యొక్క లింగమును మార్చుకోని నామవాచకము, నియతలింగమైన విశేషణము.

అజాండం
వి., = బ్రహ్మాండం, ప్రపంచం, విశ్వం.

అజాంత్రి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= నీలవోనము, నీలవూహ్న (వృ.వి).

అజాగరము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = నిద్ర లేకపోవడము, మెలకువలేనిది, గంటగలగర, భృంగరాజము, (వృ.వి). దేనికంటే జాగరము కలిగించునదిలేదో అది సంటగలిజేరు.

అజాగ్రత్త
సం., వి., స్త్రీ., పుం., తత్స., = జాగ్రత్తలేమి, జాగరూతలేమి, మెలుకువలేమి.

అజాజి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= మేకలు భుజించనివి, జీలకర్ర, తెల్ల జీలకర్ర, నల్ల జీలకర్ర, కాకోదుంబరి వృక్షము, కాకిమేడి (వృ.వి).

అజాజీవుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మేకల మేపువాడు, జాబాలుడు, మేకలసంరక్షకుడు, మేకలకాపరి, ఛాగోపజీవి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అజాభిర్జీవతీత్యజాజీవి. మేకల చేత బ్రతుకువాడు. అజేన అజవ్యవసాయేన ఆజీవతి సమ్యక్ ప్రాణాన్ ధారయతి యః అజాజీవః. మేకలు లేదా మేకల ద్వారా చక్కగా ప్రాణములను కాపాడుకుని జీవించువాడు.


అజాతదంతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దంతములు లేనిది, అవస్థాభేదము.

అజాతపక్షము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పూర్తిగా ఉద్భిన్నము కాని రెక్కలు కలిగిన పక్షి.

అజాతశత్రువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స.,= ధర్మరాజు. విణ. శత్రువులు లేనివాడు, పుట్టుకతోనే శత్రువులు లేనివారు, యుధిష్టిరుడు.

అజాతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అనుత్పత్తి, జాతిశూన్యము, నిత్యము.

అజాది
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= ఏడకము.
నానార్థాలు :
కోకిల, చటక, అశ్వము, మూషికము, బాల, హోడము, వత్స, పాకము, మంద, విలాతము, పూర్వాపహాణము, అపరాపహాణము.


అజాని
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= భార్య లేనివాడు.

అజానికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= మేకల కాపరి.

అజానేయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉత్తమ జాతి గుర్రము, నిర్భయము, శక్తివంతము.

అజాపక్కము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఒక రకమైన ఔషధ నెయ్యి, దగ్గు మొదలగువానిని పోగొట్టుటకు మేక నేయి మున్నగువానితో చేసిన మందు.

అజాపజాలేకపోవడం
వి., = జాడ తెలియక పోవడం, అదుపులేకపోవడం, లక్ష్యంలేకపోవడం.

అజాపాలకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= మేకలకాపరి, వాటిని ఆధారంగా చేసుకుని జీవించే వాడు, గొల్లవాడు.

అజి
సం., నా. వా., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= గతిశీలము, పదాజి, గతి, క్షేపము.

అజితుడు
సం., వి., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = విష్ణువు, బ్రహ్మ, శివుడు. విణ. గెలువబడనివాడు.
నానార్థాలు :
బుద్ధుడు, విషమును హరించునొకమందు, విషముగల ఎలుక.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
జితో న భవతీత్యజితః. గెలువబడనివాడు.


అజినపత్ర
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = జతుక, చివుకపిట్ట, చీకురువాయి, గబ్బిలము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అజినవత్పత్రాణి పక్షా అస్యేతి అజినపత్రా. తోలు వంటి రెక్కలు కలది.


అజినఫల
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= టేపారీవృక్షము, భస్త్రాకార ఫలము, తిత్తివలేనుండు పండ్లుగలది, ఒకానొక ఓషధి.

అజిరాది
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= హంస, చక్రవాక పక్షి, కారండవము, పులి మొదలైనవి.

అజిహ్మగము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= బాణము, అమ్ము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
సరళముగా పోవునది. అజిహ్మం గచ్ఛతీతి అజిహ్మగః. చక్కగా పోవునది.


అజిహ్మము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= కప్ప,. విణ. సరియైనది. సరళము, తిన్నగా వక్రము గాకుండగా పోవునది, బాణము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
జిహ్మః న భవతీత్యజిహ్మః. వంకర కానిది, చక్కగా ఉండునది.


అజిహ్వము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కప్ప. విణ. నాలుకలేనిది, నాలుక లేనటువంటిది, జిహ్వలేనిది, కప్ప. (ఇది అగ్నికి అపరాధము చేసి నాలుక పోగొట్టుకున్నదని పురాణప్రసిద్ధి).

అజీగవము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అజగవము. (రూ.) అజీగావము, శివధనస్సు.

అజీర్ణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = జీర్ణము కాకపోవడము, ఒక రోగము, అరుగనిది, అన్నాదికము, అరుగనట్టివ్యాధి.

అజీర్తి
వి., = జీర్ణం కాకపోవడము.

అజీవని
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= నిందిత జీవనము, మృత్యువు, మరణము, ఇది శపించునపుడే ప్రయోగింపబడును, నీకు మరణము కలుగుగాక.

అజీవము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = జీవము లేకుండుట.
పర్యాయపదాలు :
మృతి, జంతువు, మరణము, ప్రాణములేనిది, జీవనాథారము లేనిది, బ్రతుకు లేమి.


అజుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= బ్రహ్మ, విష్ణువు, శివుడు, మన్మథుడు, ఒకానొక రాజు.

అజురము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వేగశీలము.

అజేయము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = గెలవ శక్యంకాని.
నానార్థాలు :
విషాన్నిహరించే నెయ్యి, మద్ది చెట్టు, విషహరమగు మృగ విశేషము.

పర్యాయపదాలు :
జయము లేనిది, అసాధ్యమైనది, జయాయోగ్యము, గెలవదగనిది.


అజైకపాద(ద్)
సం., నా. వా., ద్., పుం., తత్స.,= శంభువు,
పర్యాయపదాలు :
గిరీశుడు, మహాశయుడు, హిర్భుద్న్యుడు, పినాకి, అపరాజితుడు, భువనాదీశ్వరుడు, కపాలి, విశాంపుడు, భర్గుడు, రుద్రాస్త్వుడు, విరూపాక్షి, రేవతుడు, సురేశ్వరుడు, హరుడు, బహురూపి, త్ర్యంబకుడు, సుర్వేశ్వరుడు, రుద్రుడు, ఏకాదశరుద్రులలో నొకడు.

నానార్థాలు :
పూర్వభాద్రపద నక్షత్రము, హరి.


అజ్జూక
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= భోగముది, వేశ్య (దీనికి నాటకమందు తప్ప తక్కిన చోట ప్రయోగములేదు).

అజ్ఝట
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = నేల ఉసిరిక (వృ.వి). ఆమల వృక్షము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అత్ ఆశ్చర్యకారీ ఝటః సంఘాతోస్యా ఇత్యజ్ఝటా. ఆశ్చర్యమును చేయు సమూహము కలది.


అజ్ఝలము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= కవచము, కాలుతున్నబొగ్గు, పలక, కీడము.

అజ్ఞత
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అజ్ఞత్వము, తెలివిలేనితనము.

అజ్ఞము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= జ్ఞానశూన్యము.
పర్యాయపదాలు :
చైతన్యశూన్యము, విశేషజ్ఞానశూన్యము, మూర్ఖము, అచేతనము, జడము, అల్పజ్ఞము.


అజ్ఞాతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స.,= తెలియనిది, అనుకోకుండా జరిగేది, తెలియని.

అజ్ఞానము
సం., వి.,అ., న., తత్స., = తెలివిలేమి.
నానార్థాలు :
బుద్ధిలేనిది, తెలియమ, ఎరుకలేమి, జ్ఞానవిరోధియన భావరూప పదార్థము, అవిద్య, మాయ.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న జ్ఞానం అజ్ఞానం. జ్ఞానము కానిది.


అజ్ఞుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = జడుడు, మూర్ఖుడు, తెలియనివాడు, ఎరుగనివాడు, కొంచెమెరిగినవాడు, అల్పజ్ఞుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న జానాతీత్యజ్ఞః. ఎఱుగనివాడు. న జ్ఞః ఇతి అజ్ఞః. జ్ఞానము లేనివాడు.


అజ్ఞేయతావాదం
వి., = దేవుడున్నాడో లేడో తెలియనివాదం.

అజ్మ
సం., నా. వా., న్., స్త్రీ., తత్స.,= ఆవు.

అటకెక్కించు
స., క్రి., = అమలుచేయకుండా మూలకు పడేయడం.

అటతాళము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సంగీత తాళభేదము.(14 అక్షరకాలము)

అటని
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= వింటికొప్పు, ధనుస్సుకు చివరన ఉండే గీత, గణయము, వింటికొన, ధనుష్కోటి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అటత్యధోగచ్ఛతి నమనకాలే అటనీ. విల్లునెక్కుపెట్టునపుడు క్రిందకి వచ్చునది.


అటమటింపు
వి., = చలనం, కదలిక, మోసం, వంచన, బాధ, వ్యథ, దొంగతనం.

అటమరించు
అ.,క్రి., = పారిపోవు, హరించు.

అటరు(రూ)షము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= వాసక వృక్షము, అడ్డసరము (వృ.వి).

అటవి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= వనము, జంతువులు ఉండే ప్రదేశము, అడవి, అరణ్యము, ముస్త.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అటం త్యస్యాం మృగయార్థమిత్యటవీ. దీనియందు వేటకొరకు సంచరింతురు.


అటాట్య
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = భిక్షలోనగువాని కొరకు తిరుగుట.
పర్యాయపదాలు :
పర్యటనము, పరిభ్రమణము, వృథాగమనము, అటనము, ఇటునటు తిరుగుట.


అటావటెల్లుండి
వి., = ఈ రోజు నుంచి అయిదో రోజు, ఆవలెంల్లుండికి తరువాత రోజు.

అటుకులు
వి.,బహు. = వడ్లు నానబెట్టి ఆరబోసి వేయించి దంచగా వచ్చినవి. రూ. అడుకులు.

అటుమొన్న
అవ్య., = మొన్నటికి ముందురోజు.

అట్ట
వి.,= దళసరి కాగితం, ఒక దానితో ఒకటి అంటుకొని ఏకమైపోయిన వస్తువు.

అట్టట్ట
సం., అవ్య., = అత్యుచ్ఛము.

అట్టడుగు
విణ.,= హీనస్థితిలో ఉన్న, వెనకబడిన, బడుగు.

అట్టస్థలి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒక దేశము, ప్రసాద ప్రధానము.

అట్టహాసం
వి.,= ఆడంబరము, ఆర్భాటం, దర్పం.

అట్టహాసకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కుందవృక్షము, మొల్ల, కుందము (వృ.వి).

అట్టహాసము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= గట్టిగా నవ్వుట, పెద్దనవ్వు.

అట్టహాసి
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స.,= గట్టిగా నవ్వునది, పెద్ద నవ్వు నవ్వువాడు.

అట్టాట్టము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అత్యుచ్ఛము, సర్వోత్కర్షము, అనాదరము.

అట్టాలిక
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఇష్టము చేత నిర్మించుకున్న రాజగృహము, ప్రాసాదము, ఉన్నతమైన గృహము, మేడమీదినది.

అట్టాలికాకారుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= తాపీవాడు, భవనములను నిర్మించువాడు, నగళ్లను కట్టిడికాసేవాడు, కులటయగు శూద్రస్త్రీకి చిత్రకారుని వలన ఋట్టిన వాడు.

అట్టుడుకు
అ., క్రి., = క్షోభపడు, దద్దరిల్లు, అట్టు లాగా ఉడుకు, కుతకుతలాడు, తీవ్రమైన సంచలనానికి లోనవు, కుదిపేయు.

అట్టుపుట్టానవాళ్ళు
వి.,బహు. = మొత్తం వివరాలు.

అట్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= పరిభ్రమణము, పర్యటనము.

అట్లకాడ
వి., = అట్లువేయడానికి ఉపయేగించే కాడ.

అట్లతద్దె
వి., = భర్త చిరాయువుగా ఉండాలని బాలికలు అట్లు వాయనం ఇచ్చేపండగ, ఆశ్వయుజ బహుళ తదియ.

అడంగు
వి., = పుట్టినచోటు, నివాసం, మొదటిచోటు, గిట్టుబాటుధర, అసలు ధర, చివరిస్థానం.

అడంగులు
వి., = గ్రామసంబంధమైన ముఖ్యమైన లెక్కలుగల పుస్తకం.

అడకత్తి
వి., = పోకలను ముక్కలుగా చేసే కత్తెర లాంటి సాధనం. ఉ. అడకత్తు, అడకత్తెర రూ. అడకొత్తు.

అడపాదడపా
అవ్య., = అప్పుడప్పుడు, విరాళంగా.

అడమానం
వి., = కుదువ, తాకట్టు.

అడవిగాచినవెన్నెల
వి., = వ్యర్థం, నిరుపయోగం.

అడవిమనిషి
వి., = మూర్ఖుడు, అనాగరికుడు, తోకలేని కోతిలాంటి జంతువు.

అడుగంటు
అ., క్రి., = అన్నం మొదలైనవి మాడిపోవు, చివరిగా మిగిలిన పదార్థం. విణ. అడుగున నిలిచిన, హీనమైన.

అడుగడుగుదండాలవాడు
వి., = శ్రీ వేంకటేశ్వరుడు, పలుమార్లు స్తుతించవలసిన వ్యక్తి.

అడుగుదొక్కు
స., క్రి., = కాలుదొక్కు, పెండ్లి చేసుకొను.

అడుగుపట్టు
అ., క్రి., = కిందికిపోవు, క్షీణించు, కాళ్ళుపట్టుకొను.

అడుగుపెట్టు
అ., క్రి., = కాలుమోపు, ప్రవేశించు, కదలు, నడచు.

అడుగుబద్ద
వి., = పన్నెండు అంగుళాల పరిమాణం ఉన్న స్కేలు.

అడుగుబొడుగూ
వి., = శేషం, పాత్రలో అడుగున మిగిలినది.

అడుగులకుమడుగులొత్తు
అ., క్రి., = ఎక్కువగా గౌరవించు, చెప్పినప్రతిమాటకూ సరే అను.

అడుగులు
వి., బహు., = రాగిపిండి అంబలి చేసేటప్పుడు అందులో కలిపేబియ్యం, జొన్నలు మొ. ధాన్యం నూకలు, కళ్లంలో లేదా గాదెలో చివరికి మిగిలిన గింజలు, అన్నం కుండలో కింద మిగిలిపోయిన మెతుకులు.

అడుగువేయు
అ., క్రి., = నాట్యం చేయు, ముందుకు నడచు.

అడుచు
స., క్రి., = చంపు, పొడుచు; కూరు, కుక్కు.

అడుమానం
వి., = తాకట్టు, కుదవ, తనఖా.

అడ్డకట్టు
వి., = గోచి లేకుండా అడ్డంగా చుట్టు చుట్టిన పంచె, దట్టి, బ్రహ్మచారి కట్టు, వితంతువులకట్టు తీరు, వరిమళ్లల నీళ్లు నిలవడానికి వేసే చిన్న మట్టిగట్టు.

అడ్డగాడిద
వి., = పనిలేకుండా ఊరికే తిరిగేవాడు, నీతినియమం లేనివాడు, ఒకతిట్టు.

అడ్డగోలు
విణ., = క్రమంలేని, పద్ధతిలేని, సందర్భం లేని, ఎటుపడితే అటు.

అడ్డదిడ్డంగా
క్రి.,వి., = వ్యత్యస్తంగా, ఒక పద్ధతిలేని విధంగా, వంకరగా.

అడ్డపొగ
వి., = చుట్టను అగ్గివైపు నోట్లో పెట్టుకొని విడిచే పొగ.

అడ్డమాడు
అ.,క్రి., = లేదను, కాదను, ఎదురు చెప్పు, ప్రతివచనం పలుకు.

అడ్డముచెప్పు
అ.,క్రి., = ఎదురు చెప్పు.

అడ్డమైన
విణ., = పద్ధతిలేని, క్రమంలేని, దుష్టమైన విచక్షణలేని.

అడ్డరిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఒక దినుసు పోళీ.

అడ్డా
వి., = పశువులు బండ్లు మొ. వి. నిలిచి ఉండే స్థలం. దుకాణం మొ.వి. పెట్టుకోడానికి తగిన చోటు.

అడ్డాలపాప
వి., = చంటిపాప.

అడ్డుచెప్పు
అ.,క్రి., = వ్యతిరేకించు.

అడ్డుపంచె
వి., = అడ్డధోవతి, లుంగీ.

అడ్డుపడు
స., క్రి., = అడ్డంవచ్చు, ఆదుకొను, ఆపదలనుంచి రక్షించు, రూ. అడ్డుపడు.

అడ్డుపుల్లలువేయు
అ., క్రి., = ఆటంకం కలిగించు, విఘ్నం కలిగించు.

అణకించు
స., క్రి., = పరిహసించు, అణిచివేయు.

అణకుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = అధముడు.
పర్యాయపదాలు :
కుత్సితుడు, జాత్యాచారాదుల చేత నిందితుడు, నీచుడు, నింద్యము, నీచము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అణతి బహుజల్పతీత్యణకః. వదరువాడు.


అణగారు
అ., క్రి., = అణగిపోవు.
పర్యాయపదాలు :
తగ్గిపోవు, హీనదశలో ఉండు, ఉపశమిల్లు, శాంతించు, చల్లారు, నశించు.


అణచు
స., వి., = కుంగజేయు, లొంగదీయు, ఆపు, నశింపచేయు, ఉపశమించజేయు.

అణవ్యము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అణవీనము, అణువుల యొక్క ప్రదేశము, అణువులను పండించు పొలము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అణూనాం భవనోచితం క్షేత్ర అణవ్యం అణవీనం చ. అణువులు అనగా చిఱువడ్లు, అవి పండు పొలము, అణువుల యొక్క ప్రదేశము.


అణి
సం., వి., ఇ., పుం., స్త్రీ., తత్స.,= ఇరుసుతుది చీల.
నానార్థాలు :
అంచు, ఎల్ల, రథచక్రముల యొక్క పైభాగము, సూది యొక్క పైభాగము, దీర్ఘ తిథులు గల పక్షము, ఇరుసు చీల, కోణము, వెండినాణెము, సూది, ఇరుసు చివరి యందు బండికండ్లు జాఱకుండుటకై వేయు చీల, ఎల్ల, ఇంటియందు మృగాదులను వధించుటకైన ఒకమాల.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అణతి శబ్దాయత ఇత్యణిః. గమన సమయమందు మ్రోయునది.


అణిమ
సం., వి., న్., పుం., తత్స., = ఒక ఐశ్వర్యము, (చూ. ఐశ్వర్యము).
నానార్థాలు :
అణుత్వము,అష్టైశ్వర్యములలో ఒకటి, అణుస్వభావము, అల్పత్వము, సూక్ష్మపరిమాణము, ఐశ్వర్యము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అణుత్వం సూక్ష్మతయా యా లభ్యతే సా అణిమా.


అణిష్ఠము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అణుతరము, అతిసూక్ష్మము.

అణీమాండవ్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కొయ్యలతో లేదా ఇరుసు అగ్రభాగములో ఆవరణ ఏర్పరుచుకొనే ముని.

అణీయము
సం., విణ., (స్.ఈ.స్.)., తత్స.,= అల్పిష్ఠము, మిక్కిలి అణువు, (ఈకారాంతమైనప్పుడు అణీయసీ అని రూపము. ఇట్లంతట నెరుంగునది.) సూక్ష్మతరము, మిక్కిలి చిన్నది, అతిసూక్ష్మము, అణుతరము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతిశయేనాణురణీయః. మిక్కిలి కొంచెమైనది.


అణుకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అణుప్రకారము.

అణుకుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అల్పుడు, నేర్పరి.

అణుత్వము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అణోర్భావము, అణు పరిమాణము.

అణుధర్మము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అణు సూక్ష్మమైనది.

అణుభ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= విద్యుత్.

అణుమాత్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అణుపరిమాణము.

అణురేవతి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= దంతి వృక్షము.

అణువీక్షణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= సూక్ష్మపదార్థ దర్శన సాధనము, యంత్రము, సూక్ష్మపదార్థము.

అణువు
సం., వి., (ఉ.ఊ.ఉ.)., తత్స., = చిఱువడ్లు, లేశము, విణ. అల్పము.
నానార్థాలు :
వ్రీహివిశేషము, సూక్ష్మధాన్యము, సూక్ష్మపరిమాణము, కొఱ్ఱలకంటెనించుకంత గొప్పదైన వ్రీహిభేదము, కొంచెము, నలుసు, అత్యల్పము, మిక్కిలి చిన్నది, అతిసూక్ష్మకాలము, ఆవాలు మొదలగు చిన్నకాయధాన్యాలు, క్షుద్రము, సూక్ష్మపరిమాణము, నలుసు, అత్యల్పము, మిక్కిలి చిన్నది, అతిసూక్ష్మకాలము, శివుడు, మాత్రయందు నాల్గవపాలు, ఒక ముహూర్తమందు 48 ని ll లో 55675000 వంతు, ఉప్పు, కొంచెము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అణుత్వాదణుః. సూక్ష్మమైనది. అణయతి కాంస్యాదికమిత్యణుః. కంచు మొదలైన దానిని మ్రోయించునది.


అణువ్రీహి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= సూక్ష్మధాన్యము, శ్యామము, చీనకము మొదలైనవి.

అణుశక్తి
వి., = అణువును ఛేదించడంవల్ల పుట్టే బ్రహ్మాండమైనశక్తి.

అణ్వస్త్రం
వి., = అణుబాంబు, ఆటంబాంబు.

అతంత్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వివక్ష లేనిది, కారణము యొక్క అధీనము.

అతంద్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నిద్రలేకపోవడము, అనలసము.

అతంద్రితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= జాగురూకత కలిగి ఉండటము.

అతః
సం., అవ్య., తత్స., = కారణము, అపదేశము, నిదశము, నిందను ఆశ్చర్యమును కారణమును తెలుపునది.

అతకుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = త్రిమ్మరేడు, తెరువది, పథికుడు. పథికము.

అతటము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పర్వతము యొక్క పై భాగము, భూమి యొక్క పైభాగము.

అతథోచితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనుచితము, అనర్హము.

అతద్గుణము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఒక ప్రశ్నలో ఉన్న అంశము మరొకదాని లక్షణాన్ని కారణము ఉన్నప్పటికీ ఆరోపించకపోవడము.

అతద్గుణసంవిజ్ఞానము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= బహువ్రీహిలోని రకము.

అతనుడు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స.,= మన్మథుడు. విణ. గొప్పవాడు.

అతప్తతను(నూ)వు
సం., నా. వా., (ఉ.ఊ.ఉ.)., తత్స.,= పూర్తి ప్రాయశ్చిత్తము లేనటువంటి వారి శరీరము.

అతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ప్రాపణము, సాతత్యము, గతి.

అతర్కము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తరకహీనము, హేతువు లేకపోవడము.

అతర్కితము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అనుమితము, హఠాత్తుగా వచ్చినది, విచారింపబడనిది, ఊహింపబడనిది, ఆకస్మికము.

అతలము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= సపేత పాతాళాలలో మొదటిది.

అతలస్పర్శము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిగభీరము, ఎక్కువ లోతైనది, అగాధము, అతిగంభీరము, ఆస్థాగము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నాస్తి తలస్పర్శః అధస్పర్శః అస్మిన్ అతలస్పర్శః. అడుగు ముట్టుట లేనిది.


అతలస్పృశము
సం., నా. వా., (శ్.ఈ.శ్.)., తత్స.,= అగాధము.

అతలాకుతలం
వి., = తారుమారు.
నానార్థాలు :
నలగడం, అలసట, శ్రమ, అల్లరి, గజిబిజి, చికాకు, చెదరిపోవడం, ధ్వంసం.


అతసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వాయువు, ఆత్మ, జనుముతో చేసిన వస్త్రము.

అతసి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = నూనెఅగిసె, నల్లఅగిసె, (వృక్షవిశేషము).
నానార్థాలు :
నల్లటి పూవులతో కూడిన క్షుద్రవృక్షవిశేషము, ఉమ, రుద్రపత్ని, అగిసె, చణక, క్షౌమి, దేవి, హైమవతి, సునీల, నీలపుష్పిక, జనపమొక్క, సువర్చల, పిచ్ఛిల, మదగంధ, మదోత్కట, క్షుమ, నీలపుష్పిక.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతతీత్యతసీ. ఏ కాలమునైనను పైరగునది.


అతి
సం., అవ్య., తత్స., = మిక్కిలి.
నానార్థాలు :
దాటు, పూజ, ఎక్కువ, స్తుతిని తెల్పునది, ఉత్కర్షము, అత్యంతము, అతిక్రమణము, విక్రమణము, విక్రమము.


అతికందకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= హస్తికంద వృక్షము.

అతికథ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కథనాయోగ్యము, నష్టము. సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= వ్యర్థ భాషణము, అతిశయ యుక్తమైన కథ

అతికర్షణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= మిక్కిలి ఆకర్షణము కలిగినది.

అతికాయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వికటదేహము, రావణపుత్రుడు, రాక్షసదేహము.

అతికాయుడు
వి.,= భారీశరీరం ఉన్న వ్యక్తి, స్థూలకాయుడు.

అతికుల్వము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిలోమశము.

అతికృచ్ఛ్రము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అత్యంత కష్టమైనది, 12 రాత్రులలో పూర్తిచేయవలసిన ప్రాయశ్చిత్తము.

అతికృతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధికముగా చేయడము.

అతికృతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఎక్కువగా చేయడము, ఒక్కొక్క పాదములో 25 అక్షరాలు కలిగి ఉండి నాలుగు పాదాలు కలిగిన ఒక ఛందస్సు.

అతికేశరము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కుంజక వృక్షము.

అతిక్రమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అతిపాతము.
నానార్థాలు :
మీఱుట, అతిక్రమణము, అతిక్రమించడము, ఆలస్యము, కాలక్షేపము, అత్యాధానము, ఉపాత్యయము, పర్యాయము, అభిక్రమము, దాటుట, కడచుట, గతించుట.
ఉదా- కాలాతిక్రమము, వేలాతిక్రమము, అతిక్రమణము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతిక్రమణమతిక్రమః. అతిక్రమించుట. అతిక్రాంతః క్రమః నియమః ఇతి అతిక్రమః. క్రమమును ఉల్లంఘించుట.


అతిక్రమించు
సం., స., క్రి.,= మీరు.

అతిక్రాంతము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = అతీతము, మీరినది, అతిక్రమించినది, అతిక్రమించబడినది.

అతిక్రాంతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అతిక్రమము.

అతిక్రుద్ధము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఎక్కువ కోపము కలిగి ఉండటము.

అతిక్రూరము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= చాలా క్రూరమైనది, అంగారక గ్రహము, శనిగ్రహముల లాంటి ఒక గ్రహము.

అతిగండము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఒక యోగము, (చూ. యోగము.) విణ. దొడ్డచెంపగలది. చంద్రమండలములోని నక్షత్రములలో ఆరవది.

అతిగంధము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతిశయమైన గంధము కలది.

అతిగంధాలు
సం., నా. వా., ఉ., పుం., తత్స.,= పుత్రదాత్రి అను పేరు కల వృక్షము.

అతిగగుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., గోవునతి క్రమించినవాడు, మూర్ఖుడు, పరమాత్మ, వాక్కులకగోచరుడు.

అతిగర్వితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= మిక్కిలి గర్వపడడము, మహాహంకృతము, అతిశయగర్వయుక్తము, సమున్నద్ధము.

అతిగవము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.), తత్స.,= బుద్ధిహీనము, మందమతి.

అతిగహ్వరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.), తత్స.,= అభేద్యమైనది, అసాధ్యమైనది.

అతిగుణము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= గుణహీనము, ఉత్కృష్టగుణము.

అతిగురువు
సం., నా. వా., ఉ., పుం., తత్స.,= చాలా బరువైనది, చాలా పెద్దది.

అతిగుహ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఊపిరి సలపకపోవడము.

అతిగ్రహము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= మంచిజ్ఞానము, దుర్భేద్యము.

అతిఘ్ని
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= సుఖావస్థ.

అతిచర
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= మెట్ట తామర (పుష్పవిశేషము).
నానార్థాలు :
నిలకడలేనిది, అస్థిరమైనది, కాశ్మీర దేశపు తామర, తామరతీగ, చంచల, లక్ష్మి, నిలకడలేనిది, అచంచలమైనది.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అత్యర్ధం చరతి వ్యాప్నోతీతి అతిచరా. మిక్కిలి వ్యాపించునది.


అతిచారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉల్లంఘన, అతిక్రమణ.

అతిచారి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్)., తత్స.,= అతిక్రమ్యము, అతిశయము.

అతిచ్ఛందస్సు
సం., నా. వా., స్., న., తత్స.,= ఎటువంటి నియమాలు లేనటువంటి ఛందస్సు.

అతిచ్ఛత్ర
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = సదాప.(వృ.వి.), అ.పుం.ము. గుడ్డికామంచి. (వృ.వి.), కుక్కగొడుగు, సోపు (వృ.వి.) సదాప (వృ.వి) జలతృణభేదము, గొడుగుగడ్డి, ఒకరకమైన చెట్టు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఛత్త్రాకారత్వాదతిచ్ఛత్రా. గొడుగు వలె ఉండునది. ఛత్త్రమతిక్రాంతా అతిచ్ఛత్త్రా. ఛత్రమునతిక్రమించినది. ఛత్త్రాతిచ్ఛత్త్రా. ఛత్రాకారమైన తృణము.


అతిచ్ఛత్రము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పుట్టగొడుగు, సొంపు గింజలు, ఒక రకమైన చెట్టు, కుక్క గొడుగు.

అతిజగతి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= అతిఛందస్సు వర్గానికి చెందిన ఛందస్సు, ఒక పాదములో 13 అక్షరాలు కలిగిన ఛందస్సు.

అతిజవము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = వేగముగా పరుగెత్తువాడు, వేగముగా పోవునది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతిశయితో జవో వేగో యస్య సః అతిజవః. అతిశయమైన వేగము కలవాడు.


అతిజాగరము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= నిద్ర లేకుండా ఉండడము, జాగురూకత.

అతిడీనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= పెద్ద పక్షుల గుంపు.

అతిత(మా)రామ్
సం., అవ్య., తత్స.,= అత్యంతము.

అతితార
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అతిశయము.

అతిథిపూజ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అతిథి సత్కారము.

అతిదానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= దాతృత్వము, ఔదార్యము.

అతిదీప్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= లాలచితమనెడి వృక్షము.

అతిదేవము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= సర్వశ్రేష్ఠమైన దైవము, రుద్రుడు, శివుడు.

అతిధన్వుడు
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స.,= అసమానమైన యోధుడు.

అతిధృతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒక ఛందస్సు. విణ. అత్యంతధృతిగలవాడు. ఒక్కొక్క పాదములో 19 అక్షరాలు ఉండే ఛందస్సు.

అతినిద్ర
సం., అవ్య., తత్స.,= ఎక్కువ సేపు నిద్రపోవడము, దీర్ఘనిద్ర.

అతినిర్హారి
సం., నా. వా., న్., తత్స., = పరిమళము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతినిర్హారీ అతి దూరగామీ. దూరముగా వ్యాపించునట్టిది.


అతినువు
సం., విణ., (ఉ.ఊ.ఉ.), తత్స.,= ఓడగడచినది, కిందికి దిగడము, ఓడనుండిదిగుమతి అయిన వస్తువు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నావమతిక్రాంతమతిను. ఓడను అతిక్రమించినది.


అతిపత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అతిపతనము, అతిక్రమము.

అతిపత్రము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతరిక్తము, హస్తికంద వృక్షము.

అతిపథము
సం., వి., న్., పుం., తత్స.,= సత్పథము, మంచిత్రోవ, అతిపథము, సన్మార్గము, మంచిమార్గము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతి శ్రేష్ఠః పంథాః అతి పంథాః. శ్రేష్టమైన మార్గము.


అతిపదము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= ఉల్లంఘనలను విడిచిపెట్టుట.

అతిపన్నము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అతిక్రాంతము.

అతిపరోక్షము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= ప్రత్యక్షము.

అతిపాతము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అతిక్రమము, ఆలస్యము, తప్పిపోవుట, కాలాతిక్రమణము, ఉల్లంఘించుట, సంభవించుట.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతిసమ్య పతనం అతి పాతః. అతిక్రమించి పోవుట.


అతిప్రమాణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= పెద్ద ప్రమాణము.

అతిప్రవృద్ధము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అహంకార పూరితము.

అతిప్రశ్న
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శ్రేష్ఠమైన, సర్వోత్కృష్టమైన సత్యాలను తెలిపే ప్రశ్న.

అతిప్రసంగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతిప్రసక్తి.

అతిప్రసక్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అతిప్రసంగమును, ప్రసంగమును అతిక్రమించుట.

అతిప్రసిద్ధము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అతివిఖ్యాతము, సుభూషితము.

అతిప్రౌఢ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అతిప్రవృద్ధము.

అతిబల
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ముత్తవపులగము దినుసు (వృ.వి.), విశ్వామిత్రుడు ఉపదేశించిన ఒక విద్య, విణ. మిక్కిలి, బలము కలది, అత్యంత శక్తివంతము, అద్భుతమైనది, ప్రఖ్యాతమైనది, వాయువు, ఒక తీగ.

అతిబాల
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అత్యంత బాలము.

అతిబ్రహ్మచర్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= బ్రహ్మచర్యమును త్యజించినది.

అతిభారగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతివేగముగా పోవునది.

అతిభారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వేగము.

అతిభూమి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అతిశయము, అతిమర్యాద, ఆధిక్యము.

అతిభోజనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= బుభుక్ష.

అతిమంగల్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= బిల్వవృక్షము (మారేడు).

అతిమర్యాద
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = మితిమీరిన, ఎక్కువ హద్దుమీరిన. సం., అవ్య., తత్స.,= అతిక్రమము.

అతిమాత్రశస్
సం., అవ్య., తత్స.,= అపరిమితము, అపారము.

అతిమానము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనుచిత అభిమానము, ప్రమాణాధికము.

అతిమానుషము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= మనుష్యులకు యోగ్యమైన దివ్యకర్మ.

అతిమిత్రము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అత్యంత బాంధవము, పరమమిత్ర తార.

అతిముక్తకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= మాధవిలత.
పర్యాయపదాలు :
తిందుకవృక్షము, తినిశవృక్షము, పుష్పవృక్షవిశేషము, పుండ్రకము, మల్లిని, భ్రమరానంద, కాముకకాంత, నిర్వాణముక్తిమతి, అతిశయితము, తాలవృక్షము, తినిసెచెట్టు.


అతిముక్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఆఖరి విమోచనము.

అతిమూత్రం
వి.,= మధుమేహం.

అతిమృత్యువు
సం., నా. వా., ఉ., పుం., తత్స.,= మృత్యువిమోచనము, మృత్యువును అధిగమించుట.

అతిమైథునము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= శక్తికి మించి స్త్రీలతో సాంగత్యము చేయుట.

అతిమోద
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అతి సుగంధభరితము.

అతిరక్త
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అనురాగయుక్తము, అతిలోహితవర్ణము, అత్యంతానురక్తము, అత్యంత రక్తవర్ణము.

అతిరథుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= పెక్కువిలుకాండ్రతో పోరెడి యోధుడు, తన రథము నుండి పోరాడుతున్న అసమాన యోధుడు.

అతిరస
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అతిశయితమైన రసము.

అతిరసము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= భక్ష్యవిశేషము.
ప్రయోగము :
సీ. అలివేణి నీ చేతియతిరస రుచి రసజ్ఞానందమయ్యె నేమనగవచ్చు. అని.1,ఆ.


అతిరాజము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అతిక్రాంతమైన రాజు.

అతిరాత్రము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఒకరాత్రిలో చేయగల యాగము.

అతిరి
సం., నా. వా., ఇ., న., తత్స.,= హ్రస్వధంతము మొదలైన కులము.

అతిరూక్షము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= అత్యంత రూక్షము, స్నేహశూన్యము.

అతిరూపము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = రూపవర్జితుడు, పరమేశ్వరుడు, రూపహీనుడు, వాయువు, సుందరరూపము.

అతిరేకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఆధిక్యము, హెచ్చు, అతిశయము, భేదము, ప్రాధాన్యము.

అతిరోగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= క్షయరోగము, అత్యంత రోగయుక్తము.

అతిరోధానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ప్రకాశము, వ్యవధానము.

అతిరోమశము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వనజాతికి చెందిన మేక, పెద్దకోతి, ఎక్కువ జుట్టు కలిగినది. బుహ్ర్ణ(వృ.వి) ఆకుకూర.

అతిరోహితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= ప్రకాశితము, అవ్యవహితము.

అతిలోమశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వనజాతికి చెందిన మేక, పెద్దకోతి, ఎక్కువ జుట్టు కలిగినది.

అతివక్త
సం., విణ., (ఋ.ఈ.ఋ)., తత్స.,= వావదూకము.
పర్యాయపదాలు :
వాచోయుక్తి దక్షము, తాబలుకనిచ్ఛయించిన అర్థమును యుక్తి వలన లెస్సగా నిర్వహించి మాట్లాడువాడు, మాటలమారి, వదరుబోతు, వాతదూకము.


అతివక్రము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అంగారకము మొదలైన ఐదు గ్రహాలు, అత్యంత కుటిలము.

అతివర్తనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అతిరేకము, అతీత జీవనోపాయము.

అతివర్తి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్)., తత్స.,= అతిశయిని, అగ్రగము.

అతివర్తులము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వర్తులాకారములో ఉండునది.

అతివాదము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= పరుషముగా మాట్లాడుట.
నానార్థాలు :
అత్యుక్తము, కఠోరవాక్యము, అప్రియవాక్యము, అప్రియముగా మాట్లాడుట, అధికవాదము, అనావశ్యకవాదము, నిందావాక్యము, అతిశయోక్తి, మితిమీరిచెప్పుట.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతివదన మతివాదః. అతిక్రాంతోవాదమతివాదః. వాదమునతిక్రమించి పలుకుట అతివాదము.


అతివాది
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్)., తత్స.,= అన్నిటినీ అతిక్రమించువారు, అన్ని మతములను ఖండించి తన మతమును వ్యవస్థాపితము చేసుకునేవాడు.

అతివాహకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతివాహ కారకము, అతియాపకము.

అతివాహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతియాపనము, సత్కార్యములు ముగించే సమయములో ప్రాపంచిక ఆనందాలను అనుభవించడము.

అతివాహికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వేరొక శరీరమునకు తీసుకునిపోవు సామర్థ్యము.

అతివాహికుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = ప్రేతము, అతివాహము చేయువాడు, నరకనివాసి, దయ్యము, పీనుగు.

అతివాహితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= యాపితము, అతిక్రమితము.

అతివాహ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతివాహయోగ్య కాలము.

అతివికటము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దుష్టహస్తిని, అతికరాళము.

అతివిష
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అతివస, (వృ.వి.) అత్యంత విషపూరితమైనప్పటికీ ఔషధ వృక్షము, వృక్ష విశేషము, అతి విషము, మిక్కిలి విషముకలది, విషమును విరిచివేయునది, అతివిష.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
విషమతిక్రాంతా అతివిషా. విషమునతిక్రమించునది.


అతివృత్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిశయితము, అతిక్రాంతము.

అతివృత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అతిక్రమము, గొప్పగా విస్తరించి చెప్పడము.

అతివృద్ధము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= బాగా ముసలి, అతిజరతి, వృద్ధగోవు, ఒక మంత్రము.

అతివృష్టి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= దేశమునకు హానికరమైన మిక్కిలివాన, భారీ వర్షము, ఆరు ఉత్పాతాలలో ఒకటి.

అతివేగితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతి త్వరగా నడవడము.

అతివేధము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దగ్గరి స్పర్శ.

అతివేలము
సం., క్రి., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అ. న. పెల్లు, విణ. అధికము, అతిశయితము.
పర్యాయపదాలు :
నిర్మయ్యాదము, సముద్రము, అతిక్రమము, వేలాతిక్రమము, హద్దుమీరినది, హెచ్చినది, చెలియలి కట్టను మీరినది, మేరమీరినది, అతిశయించినది, వలదాటినది.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
వేలా మర్యాదాతామతి క్రాంతమతివేలం. మర్యాదనతిక్రమించునది.


అతివోఢ
సం., నా. వా., (ఋ.ఈ.ఋ)., తత్స.,= అతి వహనము.

అతివ్యథ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఎక్కువగా పీడించునది.

అతివ్యథనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎక్కువగా పీడించునది.

అతివ్యయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = పరిమితము లేకుండా ఖర్చు చేయుట.

అతివ్యాప్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒక అన్యాయమైన అధికార దుర్వినియోగ సూత్రము. వి.,= ఒకదానికిచెప్పిన లక్షణం దానికే కాకుండా ఇతరాలకు కూడా ఉండటం.

అతిశక్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అత్యంత సామర్థ్యము, అధిక వీర్యము, అతిశయమైన బలము, అతిక్రమము, శక్తిని అతిక్రమించడము.

అతిశక్వరి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒక్కొక్క పాదములో 15 అక్షరాలము కలిగి ఉండే ఛందస్సు.

అతిశయనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎక్కువగా నిద్రపోవడము, అతిరేకము.

అతిశయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఆధిక్యము.
పర్యాయపదాలు :
అగ్గలిక, అతిరేకము, అత్రికమించుట, రొడ్డతనము, ప్రధానము, ఎక్కువైనది, అధికం, అతిరేకము, అతిశయము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతిశేతే అనేనేత్యతిశయః. అన్నియు దీనిచేత అతిశయింపబడును. అతిశయనమతిశయః.


అతిశయితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధికము, అతిక్రాంతము, అతిక్రమించినది.

అతిశయిల్లు
సం., అ., క్రి., = అగ్గలించు.

అతిశయోక్తి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= మితిమీరిన వర్ణన, గొప్పచేసి చెప్పడం, ఒక అర్థాలంకారము, అతిశయముతో గోరంత దానిని కొండంతగా చేసి చెప్పుట.

అతిశాయనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఆధిక్యము, ప్రకర్షము.

అతిశాయి
సం., విణ., (న్.ఈ.న్)., తత్స., = మీరునది, అతిశయించినది.

అతిశీతము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = చాలా చల్లనిది.

అతిశేషము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= స్వల్పావశిష్టము.

అతిశ్వము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= శునకము కంటే దుష్టమైనది.

అతిష్ఠ
సం., నా. వా., (ఆ.ఆ.ఆ.)., తత్స.,= అధిగమించడము.

అతిసంచయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఎక్కువ ఆవశ్యకమైనది.

అతిసంధము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = మోసగించడము.

అతిసంధేయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సంయోజ్యము.

అతిసంధ్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= సూర్యోదయమునకు ముందు, సూర్యాస్తమయమునకు తర్వాత ఉండే చీకటి సమయము.

అతిసరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిచారిణి, అగ్రసరము.

అతిసర్గము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= సర్గము, నిత్యము, ముక్తి.

అతిసర్వము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిశయించడము.

అతిసాంతపనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= కఠినమైన తపస్సు.

అతిసామ్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= మధుయష్ఠి లత, అత్యంత సాదృశ్యము.

అతిసాయమ్
సం., అవ్య., తత్స., = సాయంకాల సమీప కాలము.

అతిసారకి
సం., విణ., (న్.ఈ.న్.)., తత్స., = అతిసారరోగము కలవాడు, అతిసారరోగి, సాతిసారము, ఉదరామయి, అతిసారయోగయుక్తము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అతిసార రోగోస్యాస్తీత్యతిసారికీ. మలమును మిక్కిలిగా వెళ్ళించునది కనుక అతిసారము; ఈ వ్యాధి కలవాడు అతిసారకి


అతిసృజ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్యాజ్యము, సర్జనీయము.

అతిసృష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దత్తము, ప్రేరితము.

అతిసౌరభము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఆమోదించదగ్గది.
నానార్థాలు :
సౌరభాన్వితము, అత్యంత సురభి గంధము. మిక్కిలి పరిమళముగల (తియ్య) మామిడి, ఎక్కువపరిమాణము, ఆమోదించతగ్గది.


అతిసౌహిత్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎక్కువ తృప్తి కలిగి ఉండటము.

అతిస్తుతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఎక్కువగా కీర్తించడము.

అతిస్పర్శము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దానహీనము, అధమము, అత్యంతస్పర్శ.

అతిస్ఫిరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అత్యంత స్ఫూర్తిశాలి, మిక్కిలి వృద్ధుడు.

అతిహసితము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= శరీరకంపముతో గూడినవ్వు. (చూ. హాసము.) (ఇది అధమము) గట్టిగా నవ్వుట, మిక్కిలి హసనము.

అతీంద్రము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఇంద్రుని గుణములను అతిక్రమించడము.

అతీంద్రియము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రత్యక్షము కానిది, ఇంద్రియ యోగ్యము, అప్రత్యక్షము, ఇంద్రియా గోచరము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఇంద్రియాణ్యతిక్రాంతమతీంద్రియం. ఇంద్రియములను అతి క్రమించినది.


అతీంద్రియుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., (సాంఖ్య) = పురుషుడు, ఆత్మ.

అతీక్ష్ణము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= మృదువుగా ఉండునది, తీక్ష్ణముకానిది, మృదువైనది, లోహరూపములో ఉండి ఎక్కువ శబ్దము చేయునది.

అతీతము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిక్రాంతము.
నానార్థాలు :
కడచినది, భూతకాలము, అతిక్రమించి పోవడము, గతము, అతిక్రమింపబడినది, అతిక్రమించినది, మృతము, చచ్చినది.


అతీతుడు
వి., = ఏమీపట్టని వ్యక్తి, అతిక్రమించిన వ్యక్తి, అందనివాడు, చనిపోయినవ్యక్తి.

అతీవ
సం., అవ్య., తత్స.,= ఎక్కువ అతిశయమును కలిగి ఉండటము, అవధారణము, మిక్కిలి.

అతుకులబతుకు
వి., = కష్టజీవితం

అతులము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సరిలేనిది, తిలకవృక్షము, తులారహితము.

అతులితము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = సరిలేనిది, సరిపోల్పుబడనిది, సాటిలేనిది.

అతుల్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అసదృశము, అసమానము.

అతుషము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ధాన్యము మొదలైనవి.

అతుహినరశ్మి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స., = వేడి కిరణములు, ఉష్ణరశ్మి, సూర్యుడు.

అతూతుజి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= అదాతరి, దానము చేయనివాడు.

అతూర్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అహింస, అభ్యంతరము చెప్పకపోవడము, అపరిమితమైన స్థలము.

అతృణాదము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= గడ్డి తిననిది, అప్పుడే జన్మించిన దూడ.

అతృదిలము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఆక్రమించలేని, కదపలేని, ఛేదించలేని పర్వతము.

అతృప్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= తృప్తి, సంతోషము లేకుండుట.

అత్కము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శరీరావయవము, పాంథము, ?బాటసారి.

అత్త
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= తల్లి, అత్త, స్త్రీ, పెద్దక్క.

అత్తవే
సం., అవ్య., తత్స.,= తినుటకు.

అత్తి
సం., నా. వా., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= తల్లి, అత్త, స్త్రీ, పెద్దక్క.

అత్తింటికోడలు
వి., = మగనాలు.

అత్తెసరన్నం
వి.,= గంజివంచని అన్నం.

అత్నము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= జయాపజయములు కలిగినది, యుద్ధము.

అత్నువు
సం., నా. వా., ఉ., పుం., తత్స.,= వాయువు, త్వరగా పోవునది, పథికము.

అత్యంకుశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అసాధ్యము, దారికి రానిది.

అత్యంగలము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అంగుళి పరిమాణము కలిగినది.

అత్యంతకోపనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చాలా కోపము, ఎక్కువ కోపగించుకోవడము.

అత్యంతగామి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అత్యంతము, అంతాత్యయము.

అత్యంతనివృత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఖచ్చితమైన విరామము, పూర్తిగా కనపడకపోవడము.

అత్యంతము
సం., క్రి., విణ., అ., న., తత్స.,= పెల్లు, విణ. అధికము, అతిశయము.

అత్యంతసంయోగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= సంతత సంబంధము, వ్యాప్తి.

అత్యంతసుకుమారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అత్యంత సుకుమారమైనది, కంగని వృక్షము.

అత్యంతాభావము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అవిద్యమానత్వము, నిరంతరము, అంతము లేకపోవడము, శాశ్వతము.

అత్యంతికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిశయముగా పోవునది, చాలా దగ్గరగా ఉండునది, చాలా దూరముగా ఉండునది.

అత్యంతీనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిశయముగా పోవునది, నడచునది, ఎక్కువనడచువాడు.

అత్యంతీనుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = విచ్చలవిడిగడు నడుచువాడు, ఎక్కువగానడచువాడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అత్యంత్యం గచ్ఛతీతి అత్యంతీనః. యుద్ధాదులలోకి ఎక్కువగా వెళ్ళు స్వభావము కలవాడు.


అత్యగ్నిష్టోమము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= జ్యోతిష్టోమ యజ్ఞములోని రెండవ భాగము.

అత్యధ్వము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సుదూర ప్రయాణము, మంచిమార్గము.

అత్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= శీఘ్రముగా పోవునది, వేగవంతమైన గుర్రము.

అత్యమ్లపర్ణి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= ఎక్కువ ఆమ్ల పత్రములను కలిగి ఉన్న వనవాజపూర వృక్షము.

అత్యమ్లము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= బాగా పులుపుగా, వగరుగా ఉండునది, ఆమ్లవృక్షము, తేతులవృక్షము.

అత్యయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అతిక్రమము.
నానార్థాలు :
చేటు, దండము, దుఃఖము, దోషము, అభావము, వినాశము, దోషి, కృచ్ఛ్రము,అతిక్రమ్యము, గమనము, కడచుట, కష్టము, మృతి, తప్పు, చావు, నాశము, అతిక్రమము, మృత్యువు, లేకపోవుట, ముగియుట, అపాయము, బాధ, శిక్ష, అభావము, గమనము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అత్యయనం అత్యదుః. కాలమునతిక్రమించి పోవుట.


అత్యరాళము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అరాళమనెడి ఏనుగునకంటె మిక్కిలి ప్రమాణము గల ఏనుగు. (ఇధి నింద్యము.) విణ. మిక్కిలి వక్రము.

అత్యల్పము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చాలా చిన్నది, అణువు వలె ఉండునది, మిక్కిలి కొంచెమైనది, చాలాచిన్నది, అణువువలె ఉండునది.

అత్యవసరపరిస్థితి
వి.,= దేశ సంక్షోభ పరిస్థితులలో పౌరహక్కులను నియంత్రించి పాలించే స్థితి, ఎమర్జెన్సీ.

అత్యశనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎక్కువగా భుజించడము.

అత్యష్టి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒక్కొక్క పాదములో 17 అక్షరాలు ఉండే ఛందస్సు.

అత్యాకారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= తిరస్కారము.
నానార్థాలు :
తెగడిక, పెద్ద శరీరము, పెద్ద ఆకారము కలిగి ఉండడము, నింద, అశతిశయితము, ధిక్కరించుట.


అత్యాగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= త్యాగ భావము లేకపోవడము.

అత్యాగి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= త్యాగము చేయనివాడు, త్యాగభిన్నము.

అత్యాచారం
వి.,= అనుచితమైన చర్య, దౌర్జన్య పూరితమైన ప్రవర్తన, స్త్రీని బలవంతంగా అనుభవించడం, మానభంగం.

అత్యాచారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఆచరింపదగనిది, ఆచారమును అతిక్రమించుట.

అత్యాజ్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= త్యాగము చేయలేనిది, త్యాగము చేయకూడనిది.

అత్యాదానము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతిశయ ఆదానము, భృశాదానము, అతిక్రమము, కపటము, యుద్ధమందు వెనుతిరుగుట.

అత్యాధానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అతిక్రమము.
నానార్థాలు :
కపటము, ఛలము, అతిక్రమణము, సంబంధమాత్రము, ఉపరిస్థాపనము, పెద్దఅతిక్రమణ.


అత్యాయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతిక్రమము, అతిక్రాంతము, అతిశయితము.

అత్యాయువు
సం., నా. వా., ఉ., న., తత్స.,= యజ్ఞము నందు ఉపయోగించే పాత్ర.

అత్యారూఢి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అత్యంత ఔన్నత్యము.

అత్యాలము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= రక్తచిత్ర వృక్షము.

అత్యాశ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఎక్కువ ఆశ కలిగి ఉండటము. వి.,= మితిమీరిన ఆశ, పేరాశ.

అత్యాశ్రమము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉత్తమమైన ఆశ్రమము.

అత్యాహితము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= మిక్కిలి వెరపు, బ్రదుకు గోరనిపని. విణ. కూడబడినది. బాగా భయపడినది, ప్రాణహాని భయము కలిగినది, సాహసకృత్యము, ఎక్కువభయము, మహాభయము, సాహసకర్మ, చావునకుతెగించి చేయుకార్యము, అనర్థము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అత్యంతం దుఃఖమాధీయత ఇత్యత్యాహితం. దీనిచేత అధిక దుఃఖము కలిగించబడును.


అత్యుక్త(క్థ)
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఒకపాదములో రెండు అక్షరాలు ఉండి నాలుగు పాదములు కలిగి ఉండే ఛందస్సు.

అత్యుక్తి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అతిశయముగా చెప్పే మాట, అన్యాయపు మాట,గుణము లేనివారు చెప్పే మాట. ఎక్కువ చేసి చెప్పడము, మితిమీరి వర్ణించడం, ఒక అర్థాలంకారము.

అత్యుచ్ఛ్రితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అతి ఉన్నతమైనది.

అత్యుత్కటము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అత్యగ్రము, చాలా పైన ఉండునది.

అత్యుత్కృష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= బాగా ఉత్కృష్టమైనది.

అత్యూమశా
సం., అవ్య., తత్స., = గణరత్నము.

అత్యూహ
సం., నా. వా., ఆ., స్రీ., తత్స., నీలిక (వృ.వి). ,గజమేఢ్రము

అత్యూహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కాలకంఠము, అత్యూహ, అతి వితర్కము, అత్యయము, వితర్కభావము.

అత్ర
సం., అవ్య., తత్స.,= ఇక్కడ.

అత్రపము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సిగ్గు లేకుండుట.

అత్రస్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రాసము లేనిది.

అత్రాసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= త్రాస శూన్యము.

అత్రి(త్త్రి)
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= వశిష్ఠుని చేత చెప్పబడిన ఏడుగురు ఋషులలో ఒకరు.

అత్రిజాతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అత్రి యొక్క కనుల నుండి పుట్టినది, చంద్రుడు.

అత్రిదృగ్జము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అత్రి యొక్క కనుల నుండి పుట్టినది, చంద్రుడు.

అత్రిభారద్వాజిక
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = స్త్రీ పురుషుల మైథునము వలన పుట్టినది.

అత్రిసంహిత
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఒక ధర్మ శాస్త్రము.

అత్వర
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= శీఘ్ర భావము లేనిది.

అత్సరుకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = యజ్ఞపాత్ర, ఖడ్గాకారములో ఉండునది, చమసి.

అథకిమ్
సం., అవ్య., తత్స.,= స్వీకారము, అంగీకారమందు వర్తించును.

అథర్వణ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శివుడు, త్రికాండము.

అథర్వణి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= అథర్వణ వేదములో పాండిత్యము కలిగిన బ్రాహ్మణుడు.

అథర్వవేదము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= నాలుగు వేదములలో ఒకటి,
నానార్థాలు :
ముండకము, మాండూక్యము, అథర్వశిరము, అథర్వశిఖ, నృసింహతాపని, నారదపరివ్రాజకము, సీత, శరభ, నారాయణ, రామరహస్యము, రామతాపని, శాండిల్యము, పరమహంసపరివ్రాజకము, అన్నపూర్ణ, సూర్యాత్మ, పాశుపతము, పరబ్రహ్మ, త్రిపురాతాపని, దేవి, భావన, భస్మము, జాబాలి, గణపతి, మహావాక్యము, గోపాలతాపని, కృష్ణతాపని, హయగ్రీవము, దత్తాత్రేయుడు, గరుడుడు.


అథర్వశిఖ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= వేదముల యొక్క శిఖ.

అథర్వశిరస్సు
సం., నా. వా., స్., న., తత్స.,= అథర్వణము యొక్క శిరస్సు.

అథర్వాంగిరసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వేదకీర్తనలు, అథర్వ అంగిరస మునులు.

అథర్వాధిపము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అథర్వ వేదము యొక్క అధిపతి, బుధుడు.

అథర్వి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= బల్లెము ద్వారా చీల్చబడినది.

అథర్వుడు
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స.,= అగ్నిని, సోమమును పూజించుటకు అర్హత కలిగిన బ్రాహ్మణుడు, శివుడు, విష్షువుల యొక్క సార్థక చిహ్నము.

అథవా
సం., అవ్య., తత్స., = పక్షాంతరము (కానిచో).

అథో
సం., అవ్య., తత్స.,= ఆరంభము మొదలైనది.
నానార్థాలు :
అనంతరము, సంశయము, వికల్పము, ఆనంతర్యము, మంగళము, ప్రశ్న, ఆరంభము, సముచ్చయము, కార్త్స్న్యము, అధికారము, సంశయము, వికల్పము.


అదండ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దండింపరానిది.

అదంతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అకారముతో అంతమయ్యే శబ్దము.

అదంభము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దమ్మము లేనిది.

అదంష్ట్రము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దంతములు లేనటువంటిది.

అదక్షము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= విరోధము.

అదక్షిణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= విరోధము, వామాంగము.

అదగ్ధము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దగ్ధము కానిది.

అదత్త
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఇవ్వకూడనిది, ప్రాశస్త్యము లేనిది, వివాహము కాని బాలిక.

అదత్తాదాయి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= ఇవ్వనిది కూడా తీసుకోవడము.

అదత్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అదనీయము.

అదబ్ధము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= భంగము కానిది, ధృఢమైనది, గాయము తగలనిది, స్వచ్ఛమైనది.

అదబ్ధాయువు
సం., నా. వా., ఉ., పుం., తత్స., = అహింసతో కూడియున్నది.

అదభము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అహింస.

అదమ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అదమనీయము, ఒక సంవత్సర కాలము.

అదయుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = దయలేనివాడు, దయలేనిది, క్రూరము, గాఢము, క్రూరుడు.

అదర్శనము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= చూడమి, కల, దర్శనము లేకుండుట, లోపము, వినాశము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అదృష్టిరదర్శనం. కనిపించకుండుట.


అదలము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దళములు లేనటువంటి వృక్షము, ఘృతకుమారుడు.

అదాంతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అవినీతు, ఇంద్రియ దమనాకారము.

అదానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= దానశూన్యము, మదజలశూన్యము.

అదాభ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అహింస.

అదాయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దాయము లేనిది.

అదాయాదము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పితృ సంపాదనను భుజించడము.

అదాయికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దాయాదము లేనటువంటిది.

అదాహ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= మండనిది, మండే స్వభావము లేనిది.

అదితి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఇవ్వబడనిది.
నానార్థాలు :
ఖండించబడనిది, మోదుగు సమిధలనుంచుట, దేవమాత, పార్వతి, భూమి, దక్షప్రజాపతి కూతురు, కశ్యపపత్ని.


అదితిజము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అదితి పుత్రులు, ఆదిత్యులు.

అదితినందనుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= దేవతలు, వేలుపు, అమరులు, అదితి యొక్క పుత్రుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అదితేర్నందనాః అదితినందనాః. అదితి యొక్క పుత్రులు.


అదీనము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తక్కువ కానిది.
నానార్థాలు :
ఉన్నతమైన వేగము కలిగినది, శక్తి కలిగినది, దుఃఖములేనివాడు, ఉల్లాసముగలవాడు, ధీరుడు, దరిద్రుడు కానివాడు.


అదుష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దురదృష్టము లేనటువంటిది, చెడు కానటువంటిది.

అదూరము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = దూరము కానిది, సమీపము.

అదూషితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దూషింపతగనిది, దోషము లేనటువంటిది.

అదృక్కు
సం., విణ., (శ్.ఈ.శ్.)., తత్స.,= గ్రుడ్డివాడు, అంధము, కళ్ళులేకపోవడము, కనబడనిది, చూడలేనిది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అవిద్యమానా దృగస్య అదృక్. చూపులేనివాడు.


అదృశ్యము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దృశ్యము కానిది, (దృశ్యము = చూడదగినది.) దృశ్యభిన్నము, చూచుటకు అనర్హమైనది, పరమేశ్వరుడు.

అదృష్టపూర్వము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఇంతకు ముందు కనపడనిది.

అదృష్టి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= రోషము చేత క్రూరమైన చూపు, క్రూరదృష్టి, దర్శనాభావము, కనబడకపోవటము, చూపులేనిది, గ్రుడ్డిది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
రోషాదసౌమ్యాదృష్టిరదృష్టిః. సంతోషములేని చూపు.


అదేయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = దేయభిన్నము, దానము చేయుటకు యోగ్యము కానిది.

అదేవత్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దేవతలకు ప్రీతి అయునది, అన్నము మొదలైనవి.

అదేవమాతృకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దేవమాతృక దేశము, నదుల వృష్టి, సంపన్నుల చేత పాలింపబడు దేశము.

అదేవయు
సం., నా. వా., (ఉ.ఊ.ఉ.)., తత్స.,= దేవతల చేత పొందబడునది.

అదేశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= యోగ్యత లేని దేశము, గర్హితదేశము.

అదైవము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= భాగ్యము లేనటువంటిది, ముందుగా విధించబడనిది.

అదోషము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దోషము కానిది, అపరాధముల నుంచి, తప్పుల నుంచి, న్యూనత నుంచి విముక్తి అయినది, శిశువు.

అదోహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., పాలు పితుక దగనికాలము, పాలుపిదుకకుండుండుట.

అద్గము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= పురోడాశము, యజ్ఞ సంబంధమైన బలి.

అద్ధా
సం., అవ్య., తత్స.,= యథార్థము.
పర్యాయపదాలు :
సాక్షాత్కారము, స్ఫుటము, అవధారణము, అతిశయము, సత్యము అను అర్థమున వర్తించును, ఎదురుగా, నిజముగా, తత్త్వము.


అద్భుతస్వనము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మహాదేవుడు, కర్మ, ఆశ్చర్యము, శబ్దము.

అద్మని
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= అగ్ని.

అద్మరము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= భక్షణశీలము.
నానార్థాలు :
తిండిపోతు, భక్షకుడు, భక్షణశీలమాతిండిబోతు, ? మిక్కుటముగాతినువాడు, వింత అయినది, ఆశ్చర్యకరము, నవరసములలో ఒకటి, వైశ్వదేవహోమము, ఆకస్మికము, అలంకారిక ప్రసిద్ధమైనది.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అత్తి తాచ్ఛీల్యేన అద్మరః. భక్షించుస్వభావము కలవాడు.


అద్య
సం., అవ్య., తత్స.,= వర్తమాన కాల సంభోదనము.
పర్యాయపదాలు :
ఈరోజు, నేడు, ఇది జరుగుచున్న పగటియందును, వర్తమానకాలమాత్రమందును వర్తించును, ఎల్లప్పుడూ, ఈ దినమందు, ఈదినము, ఈకాలము, దీనికి తెలుగున వ్యస్తప్రయోగములేదు, వర్తమానకాల సంభోదనము.


అద్యతనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఇప్పుడు జరుగునది, వస్తుమాత్రము.

అద్యత్వము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= ఇప్పుడు, వర్తమానత్వము.

అద్యశ్వీన
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఆసన్న ప్రసవము, నేడు కాని రేపు కాని జరుగుటకు ఆస్కారము కలది, తటస్థమైనది, ప్రసవింపనున్నస్త్రీ

అద్రవము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ద్రవాభావము, ద్రవము కానిది.

అద్రవ్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అయోగ్య పదార్థము, విలువ లేని వస్తువు.

అద్రికర్ణి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= అద్రి అను పేరు కల బాలమూషికము యొక్క చెవుల వలె ఉండు ఆకులు కలిగిన వృక్షము.

అద్రికాకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కాకిదినుసు, ఒకజాతికాకి, కొండకాకి.

అద్రికీల
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= పృథివి, భూమి, ధరణి.

అద్రిజము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= పర్వతము నుంచి పుట్టినది.
నానార్థాలు :
పార్వతి, ఆత్మ, సైంహలి వృక్షము, గైరికాది ధాతువులు.


అద్రితనయ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= పర్వతము యొక్క కుమార్తె, పార్వతి.

అద్రిదుగ్ధము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అద్రిభిర్గ్రావభిర్దుగ్ధః అభిషుతః త. గ్రావాభిషుతే సోమే,

అద్రిద్రోణి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= పర్వతముల నందు, పర్వతము నుంచి నది ఉప్పొంగడము.

అద్రిపతి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= పర్వతమునకు అధిపతి, హిమాచలము.

అద్రిబర్హము
సం., నా. వా., (స్.ఈ.స్.)., తత్స.,= పర్వతము వంటి సారము కలిగినది, అతికఠినమైనది.

అద్రిబుధ్నము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతి కఠినమైనది.

అద్రిభిదుడు
సం., నా. వా., ద్., పుం., తత్స.,= పర్వతములను ఛేధించువాడు, ఇంద్రుడు.

అద్రిభు
సం., నా. వా., ఊ., స్త్రీ., తత్స.,= పర్వతము నుంచి పుట్టినది, పార్వతి, ఆఖుకర్ణి అను వృక్షము.

అద్రిమాత
సం., నా. వా., ఋ., పుం., తత్స.,= మేఘముల నుండి నీటిని ఉత్పత్తి చేయడము.

అద్రిరాజము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పర్వతములకు రాజు, హిమాచలము.

అద్రిరాజు
సం., నా. వా. అ., పుం., తత్స., = హిమవంతుడు, హిమాలయము, పర్వతములకు రాజు.

అద్రిషుతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= గ్రావాభిషుత యజ్ఞము.

అద్రిసంహతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతికఠినము.

అద్రిసారమయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పర్వత సారము కలిగినది, అత్యంత కఠినమైనది.

అద్రిసారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పర్వతము యొక్క సారము, లోహము, అతికఠినమైనది.

అద్రీశుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పర్వతముల యొక్క అధిపతి, శివుడు, హిమాచలము.

అద్రోఘము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ద్రోహము లేకపోవడము, ద్రోహాభావము.

అద్రోఘావితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అద్రోహరక్షకుడు.

అద్రోహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ద్రోహగుణము లేకపోవడము.

అద్వయము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= రెండు కానిది, బౌద్ధభేదము.

అద్వయానందము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= బ్రహ్మరూపానందము, అద్వైత ఆనందము.

అద్వయావి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= రెండు మార్గములు లేనటువంటిది.

అద్వయు
సం., నా. వా., (ఉ.ఊ.ఉ.)., తత్స.,= అంతరముగాను, బాహ్యముగాను ఒకటే రూపమును కలిగి ఉండడము, రెండు రకాల రూపములు లేకపోవడము.

అద్వారము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ప్రవేశించుటకు అర్హత లేనిది,
పర్యాయపదాలు :
గుప్తద్వారము, ద్వారము లేనిది, ప్రవేశించుటకు అయోగ్యమైనది, చెడుప్రవేశము, అగమ్యము, అనుపాయము.


అద్వితీయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పరమాత్మ యందు సజాతి భేదము లేనిది, రెండవది లేనిది.

అద్విషేణ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రియరూపము.

అద్వేషము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ద్వేషము లేకపోవడము, ద్వేషరహితము.

అద్వైతము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= జీవేశ్వరులకైక్యము చెప్పెడిమతము, ద్వైతము కానిది, అభావార్థము, అభేదము.

అద్వైతసిద్ధి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= ఒకే పేరు కలిగిన వేదాంత ప్రకరణము.

అధ
సం., అవ్య., తత్స.,= వేదమునకు సంబంధించినది.

అధః(ధశ్శ)శయ్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= భూమిశయ్య.

అధఃకరణము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= క్రిందు పరచుట, తక్కువపరచుట.

అధఃకరించు
సం., స., క్రి., = క్రిందు పరచు, అతకరించు, తక్కువపరచు.

అధఃకాయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఏకదేశి, నాభి యొక్క క్రింది ప్రదేశము.

అధఃకారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= క్రిందు పరచుట, తక్కువపరచుట, తక్కువ చేయడము, తిరస్కారము, అధరీకరణము.

అధఃకృతము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= క్రిందు పరపబడినది, తక్కువపరపబడినది.

అధఃఖననము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., క్రిందత్రవ్వుట.

అధఃపుష్పి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= ఆవు యొక్క నాలుక, అవాక్ పుష్పము, భాటు వృక్షము.

అధనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ధనము లేకపోవడము, దరిద్రము, స్వాతంత్ర్యము లేకపోవడము.

అధమభృతకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధమ జాతికి చెందిన పనివాడు, ద్వారపాలకుడు.

అధమర్ణుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అప్పులకాపు, అప్పు పడ్డవాడు, రుణస్తుడు, అప్పుతెచ్చినవాడు. వ్యతి, ఉత్తమర్థుడు, ఋణస్తుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపచయ హేతుతయా అధమం ఋణం యస్య అధమర్ణః. వయతువౌట చేత అధమమైన ఋణం కలవాడు, అప్పుపుచ్చుకొన్నవాడు.


అధమాంగము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= చరణములు, పాదాలు.

అధమార్దము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= నాభి యొక్క కింది భాగము, అధర్మ్యాద్ధ్యము.

అధరతస్
సం., అవ్య., తత్స.,= అధోభాగము నుండి, అధో భాగము.

అధరత్తాత్
సం., అవ్య., తత్స.,= అధరముల నుండి.

అధరమధువు
సం., నా. వా., ఉ., న., తత్స.,= అధర రసము.

అధరస్తాత్
సం., అవ్య., తత్స.,= అధరతము.

అధరాచీనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కింది ధోరణిలో ఉండు ప్రదేశము.

అధరాచ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దక్షిణ భాగములో ఉండునది, కింది భాగములో ఉండునది.

అధరాత్
సం., అవ్య., తత్స.,= అధరతము.

అధరితము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= క్రిందు పరపబడినది, తక్కువపరపబడినది.

అధరీణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = కింది భాగములో ఉండునది.

అధరేద్యుస్
సం., అవ్య., తత్స.,= కాలవృత్తిత్వము, అధరదివసము.

అధరోత్తరము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అధరము, ఉత్తరము (కింద, పైన).

అధర్మచారి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అధర్మ కార్యములను చేయువాడు, పాపములను చేయువాడు.

అధర్మమయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాపప్రచురము.

అధర్మాత్మ
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= ప్రాధాన్యము, పాపాచారిణి.

అధర్మాస్తికాయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ధర్మవర్గమునకు చెందినది.

అధర్మి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= పాపవతి.

అధర్మిష్ఠము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాపయుక్తము.

అధర్మ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాపాపాదకము.

అధర్వణుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అధర్వ వేదము తెలిసిన బ్రాహ్మణుడు, పురోహితుడు. (అధర్వణియని ఇకారాంతముగా కొందరు.).

అధర్వము
సం., వి., న్., న., తత్స.,= ఒక వేదము.

అధర్వుడు
సం., వి., న్., పుం., తత్స.,= బ్రాహ్మణుడు.

అధవ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= విధవ.

అధశ్చరము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కిందనుంచి పోవునది.

అధశ్చౌరము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కింది భాగమున దొంగిలించువాడు, చోరకార్యము చేసేవాడు, దొంగ.

అధశ్శిరస్సు
సం., నా. వా., స్., న., తత్స.,= అవాఙ్మస్తకము.

అధస్
సం., అవ్య., తత్స.,= పాతాళము, కిందనుండు స్థానము, నీచము, యోని, తలము.

అధస్తనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కింద ఉండునది.

అధస్తరా(మా)మ్
సం., అవ్య., తత్స.,= అధరము, ద్రవ్యము, అధస్తరము.

అధస్తాత్
సం., అవ్య., తత్స., = క్రింద, అధోభాగము, పశ్చాద్భాగము, రతిగృహము.

అధస్పదము
సం., నా. వా., మ్., న., తత్స.,= నిమ్నపదము.

అధామార్గవము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అపామార్గము.

అధార్మికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ధార్మికము కానిది.

అధి
సం., అవ్య., తత్స.,= అధికారము.
నానార్థాలు :
ఐశ్వర్యము, స్వత్వము, అధికృత్యము, ఆధిక్యము, ఎక్కువను తెల్పునది, అతిశయము.


అధికతమము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అత్యంత ఎక్కువైనది.

అధికతరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అత్యంత ఎక్కువైనది.

అధికమాసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మలమాసము.

అధికము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఒక అర్థాలంకారము. (చూ. అలంకారము.) విణ. అదనము.
పర్యాయపదాలు :
మిక్కిలి, ఎక్కువ, గురుతరమైనది, పెట్టిన సొమ్మును మించివచ్చినది, లాభము, అదనము, అతిరిక్తము, అనేకము, ఎక్కువతెల్పునది, ఎక్కువది, గొప్పది, (అలం)

నానార్థాలు :
ఆధారాధేయములకు అనురూప్యములేమిన దెలుపునట్టియొక అర్థాలంకారము, లక్ష్యము, చతుర్థశ భువనములను గర్భమందు దాల్చిన శ్రీమహావిష్ణువు సముద్రముపైనొక మూల శయనించినవాడు.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధ్యారూఢం అధికం.


అధికరణము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= ఆధారము, వ్యాకరణ శాస్త్రము.

అధికరణవిచాలము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= విచాలము అనగా ఒకదానిని అనేకముగా చేయడము, అనేకమును ఒక దానిగా చేయడము; రాశ్యాధికరణముల యొక్క విచాలమునే అధికరణవిచాలము అంటారు.

అధికరించు
సం.,స., క్రి., = చదువు.

అధికర్మ(న్)
సం., అవ్య., తత్స.,= అధికర్మయుక్తము.

అధికర్మకరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఎక్కువ పని చేయడము.

అధికర్మకృతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఎక్కువ పని చేయడము.

అధికర్మికుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= హట్టాధ్యక్షుడు.

అధికాంగము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= సారసనము.
నానార్థాలు :
నడికట్టు, అధికాంగవతి, పటకా, కవచముతొడుగుకొని దానిమీద దృఢార్థమై కట్టుత్రాడు, ప్రమాణములోగాని, సంఖ్యలోగాని అధికమైన అవయవములు కలది.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అంగాధికం అధికాంగం. అంగముకంటె అధికమైనది.


అధికామము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధికముగా కామించడము.

అధికారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ప్రక్రియ.
నానార్థాలు :
చెల్లుబడి, ఆరంభము, ప్రజలను పాలించడము, వైశ్యుల కృషి, బ్రాహ్మణుల యజన కర్మాదులు మొదలైనవి, కర్తవ్యము, ప్రస్తావము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
కర్మవిశేషమధికృత్య కర్తృభిః క్రియత ఇత్యధికారః. కర్మవిశేషమునధికరించి కర్తలచే చేయబడునది.


అధికారవిధి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= అధికారములో ఫలస్వామ్యము యొక్క విధి విధానాలు.

అధికారి
సం., వి., న్.,పుం., తత్స.,= అధికారము కలవాడు, అధ్యక్షుడు.

అధికారిత
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అధికారిత్వము.

అధికార్థవచనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= స్తుత్యర్థవాదము, నిందార్థవాదము.

అధికృచ్ఛ్రము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= చాలా కష్టమైనది.

అధికృతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అధికారము.

అధిక్రమము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = క్రమ భావము, ఎక్కుట, పైవరుట, దండెత్తుట.

అధిక్రియ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అధికారము.

అధిక్షిప్తము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉంచబడినది.
నానార్థాలు :
దూరబడినది, బెదిరుంబడినది, స్థాపితము, నిందితము, ప్రేరితము, తిరస్కృతము, నిందితుడు, పంపబడినది, నియమితము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధిక్షిప్యతేస్మ అధిక్షిప్తః. కౌట సాక్ష్యాదులవలన సభ్యులచేత నిందింపబడినవాడు.


అధిక్షేపము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= దూరుట.
నానార్థాలు :
బెదరించుట, తిరస్కారము, స్థాపనము, ప్రేరణము, నింద.


అధిక్షేపించు
సం., స., క్రి., = దూరు, బెదిరించు.

అధిగతము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చదువబడినది.
పర్యాయపదాలు :
పొందబడినది, ప్రాప్తము, జ్ఞాతము. సంపాదింపబడినది, చక్కగా నేర్చుకొనబడినది, తెలిసికొనబడినది.


అధిగమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = చదువుట, పొందుట, లాభము, జ్ఞానము, ప్రాప్తము, స్వీకారము.

అధిగమించు
సం., స., క్రి., = తెలియు.
నానార్థాలు :
చదువు, పొందు, లాభము, జ్ఞానము, ప్రాప్తము, స్వీకారము.


అధిగవము
సం., అవ్య., తత్స.,= గవి అను అర్థము.

అధిగుణము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఎక్కువ వినయము, అధికమైన గుణము కలిగి ఉండడము.

అధిజిహ్వ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= సరీసృపములు, సర్పము, గరుడుడు, ఒకటికంటే అధికమగు జిహ్వలు గలది, ద్విజిహ్మము.

అధిజిహ్విక
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= లాలాజలము.

అధిజ్యము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= ఎక్కుపెట్టినది, వింటినారిని కలిగి ఉండడము.

అధిజ్యోతిషము
సం., అవ్య., తత్స.,= సూర్య చంద్రాది జ్యోతిషము.

అధిత్యక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= కొండమీదినేల, పర్వతము పైనుండే భూమి, పర్వతము మీది సమతలము
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఊర్ధ్వప్రదేశస్థా భూమి రధిత్యకా. పర్వతము మీద ఉండేభూమి. అధిరూఢా పర్వతోపరిభాగం అధిత్యకా. పర్వతముమీది సమతలము.


అధిదంతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దంతము పైన ఇంకొక దంతము రావడము.

అధిదేవత
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఇలవేల్పు, సర్వశక్తులు కలిగిన దేవుడు.

అధిదేవుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అందరు దేవతలకు అధిపతి, పరమేశ్వరుడు.

అధిదైవతము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఇలవేల్పు, సర్వశక్తులు కలిగిన దేవుడు.

అధినాథుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధికులకు నాథుడు, అధీశ్వరుడు.

అధినాయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= గంధము.

అధిప
సం., నా. వా., (ఆ.ఆ.ఆ.)., తత్స.,= అధిపాలకుడు, అధిపతి, యజమానుడు.

అధిపు(పూ)రుషుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉత్తమ పురుషుడు, పరమేశ్వరుడు.

అధిపుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ప్రభువు, ఈశ్వరుడు, స్వామి, ఏలిక, యజమాని, స్వామి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధిపాతీతి రక్షతీతి అధిపః. ఆధిక్యమున రక్షించువాడు.


అధిప్రజము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఎక్కువ మంది ప్రజలు.

అధిభువు
సం., విణ., (ఉ.ఊ.ఉ.)., తత్స.,= ప్రభువు, ఏలిక, యజమాని, యజమానుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధ్యపరిభవతీత్యధిభూః. సేవకులకు మీదై ఉండువాడు.


అధిభూతము
సం., అవ్య., తత్స.,= ఉత్తమ పురుషుడు.

అధిభోజనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎక్కువ భుజించడము.

అధిమంథము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= తీవ్రమైన నేత్రరోగము.

అధిమాంసకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దంతములకు సంబంధించిన రోగము.

అధిమాంసము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఒక రోగభేదము.

అధిమాత్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధిక ప్రమాణము.

అధిమాసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మలమాసము.

అధియజ్ఞము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పరమేశ్వరుడు, అధికాంగ యాగము.

అధియోగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= జ్యోతిష ప్రసిద్ధమైన యాత్రిక శుభయోగము, ముహూర్తము.

అధియోధుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మొట్టమొదటి వీరుడు.

అధిరథుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతిరథుడు.

అధిరాజ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధీశ్వరుడు, నృపుడు, రాజు.

అధిరాజ్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= సామ్రాజ్యము.

అధిరాష్ట్రము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= రాజ్యము.

అధిరుక్మము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆభరణాలను కలిగి ఉండాలి.

అధిరూఢము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పైకెక్కువారు, బాగా వృద్ధులైనవారు.

అధిరోపితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఎక్కువగా ఆరోపించడము.

అధిరోహణము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= ఆరోహణము, ఎక్కుట, పైకెక్కుట, ఎత్తుట, ఎక్కించుట, అధిరోహము.

అధిరోహించు
సం., స., క్రి., = ఆరోహించు, ఎక్కు.

అధిలోకము
సం., అవ్య., తత్స.,= లోకము.

అధివక్త
సం., నా. వా., (ఋ.ఈ.ఋ.)., తత్స.,= పక్షపాతముగా మాట్లాడువాడు.

అధివచనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= పక్షపాతముగా చెప్పువాడు.

అధివసించు
సం., అ., క్రి., = నివసించు, ఉండు.

అధివస్త్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పైనుండు వస్త్రము, ఉత్తరీయము.

అధివాకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనుకూలముగా మాట్లాడడము.

అధివాసము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అతివాసము, నివాసము, గృహము, చందనచర్చ, ధూపము.

అధివాసితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దేవతలను సుగంధ ద్రవ్యాలతో ఆహ్వానించడము.

అధివాహనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= పైకి తీసుకు వెళ్ళడము.

అధివికర్తనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఛేధించడము.

అధివిద్య
సం., అవ్య., తత్స.,= విద్య అధికృతము.

అధివేత్త
సం., నా. వా., ఋ., పుం., తత్స.,= మొదటి భార్యను వదిలేసిన భర్త.

అధివేదనము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= భార్యయుండ మరల పెండ్లియాడుట, మరొక వివాహమును చేసుకొనుట.

అధివేదము
సం., అవ్య., తత్స.,= మరొక భార్యను వివాహమాడుట.

అధిశ్రపణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= పాచనము.

అధిశ్రయణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= నీళ్ళుకాచే పాత్రను మంటపై పెట్టుట, మరిగించుట.

అధిశ్రయణీయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వంట చేయు పాత్ర.

అధిశ్రయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వ్యాపారము, పాకము.

అధిశ్రయితవై
సం., అవ్య., తత్స.,= పచనీయము.

అధిశ్రి
సం., నా. వా., (ఈ.ఈ.ఈ.)., తత్స.,= ఎక్కువ ధనము కలిగి ఉండడము, ధనవంతులు, మహత్తైన గౌరవమును కలిగి ఉండడము.

అధిషవణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అభిషవము, సోమయజ్ఞ సారమును తీయునది.

అధిషవణ్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= సోమ యజ్ఞ రసమును తీయు ఫలకము.

అధిష్ఠాత
సం., విణ., (ఋ.ఈ.ఋ.)., తత్స.,= అధింష్ఠించువాడు, (ఈకారాంతమైనప్పుడు అధిష్ఠాత్రీ అని రూపము. ఇట్లంతట నెరుంగునది.) అధ్యక్షుడు, నియంతరి.

అధిష్ఠానము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= ఆక్రమించుట.
నానార్థాలు :
బండికన్ను, ఒకానొక పట్టణము, ప్రభావము, అధికరణము, ఆధారము, ఆశ్రయము, దగ్గరగా నిలబడుట, నగరము, చక్రము, అధ్యాసనము, అవస్థానము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధితిష్ఠంత్యత్రేతి అధిష్ఠానం. దీని యందు ఉందురు కనుక అధిష్ఠానము


అధిష్ఠించు
సం., స., క్రి., = ఆశ్రయించియుండు.

అధిష్ఠితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నిలబడడము, ఉండడము, అవడము.

అధిహరి
సం., అవ్య., తత్స.,= హరి, విభము.

అధీకారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధికారము.

అధీతము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధ్యయనింపబడినది.

అధీతి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అధ్యయనము. సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అధ్యయనము.

అధీనము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆయత్తము, అగ్గము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధిగతః ఇనః స్వామీ అనేనేత్యధీనః పొందబడిన ఏలిక కలవాడు.


అధీరుడు
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చంచలము, కాతరము, విద్యుతి, పిరికి, నాయికా భేదము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ధీరో న భవతీత్యధీరః. ధైర్యము లేని వాడు, వ్యసనాదుల చేత వ్యాకులపడినవాడు. న ధీరః స్థిరః అధీరః. స్థిరత్వము లేనివాడు, చంచలుడు.


అధీశుడు
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సార్వభౌముడు, అధిపతి, ప్రభువు, స్వామి.

అధీశ్వరుడు
సం., విణ., (అ.ఈ.అ.)., తత్స.,= సమస్త సామంతుల చేత సేవింపబడురాజు, ప్రభువు, నియంతయగురాజు, సామంతులు అనగా తన దేశము చుట్టునుండు రాజులు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
రాజా తు ప్రణతాశేష సామన్తస్స్యాదధీశ్వరః. సంసక్తస్సమంతాత్సంలగ్నః అంతేయస్యాస్సా సామంతా స్వవిషయాదనంతరా భూమిః. తన దేశము పొలిమేరను తగిలి ఉండు భూమి సమంత దానికి రాజులైనవారు. నమస్కరింపబడిన సామంతులుగల రాజు అధీశ్వరుడు అధి. సర్వసామంతానాముపరి ఈష్పే అధీశ్వరః సర్వసామంతుల మీద ఐశ్వర్యవంతుడైన వాడు.


అధీష్టము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= సన్మానము, విన్నపము, అభ్యర్థన.

అధునా
సం., అవ్య., తత్స.,= ఆధునికము, ఇప్పుడు అను అర్థములో వర్తిస్తుంది, ఈ సమయములో.

అధునాతనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఇప్పుడే పుట్టినది.

అధురము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= భారశూన్యము, చింతాశూన్యము.

అధూమకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పొగలేనటువంటి అగ్ని.

అధృతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పట్టుకోలేనిది, విష్ణువు యొక్క సహస్ర (1000) నామములలో ఒకటి.

అధృతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ధైర్యము లేకపోవడము, ధారణాభావము.

అధృష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= లజ్జాశీలము, అప్రగల్భము, శారదము, అప్రతిభము, శాలీనము.

అధృష్టుడు
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., = అప్రగల్భుడు, సలజ్జుడు, శారదుడు, అప్రతిభుడు, శాలీనుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ధృష్టో న భవతీత్యధృష్టః. దిట్టరికానివాడు.


అధృష్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అప్రగల్భము, లజ్జాశీలము.

అధేనువు
సం., నా. వా., ఉ., స్త్రీ., తత్స.,= పాలు ఇవ్వనటువంటి ఆవు.

అధైర్యము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= ధైర్యము లేకపోవడము.

అధోంశుకము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., = క్రిందనుండుకోక, కట్టుచీర. పరిధానవస్త్రము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధస్థ్సితం అంశుకం అధోంశుకం.


అధోగతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= నరకమునకు పోవడము.

అధోగతుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.).,= తక్కువ స్థితిని పొందినవాడు.

అధోగామి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= కిందికి పోవునది, నరకగామిని.

అధోఘంట
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= రత్నమాల.

అధోజిహ్విక
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= చిన్ననాలుక.

అధోదృష్టి
సం., నా. వా., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= అధస్థదృష్టి, క్రింది దృష్టి.

అధోపహాసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధః అధోభాగస్య స్మరమన్దిరస్య ఉపహాసఃసన్ధిశ్ఛాన్దసః. స్త్రీణామధోభాగస్యోపహసనే.

అధోభక్తము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= భక్తభోజనము తరువాత తాగే జలము.

అధోభాగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కింది భాగము.

అధోముఖము
సం., విణ., (అ.ఈ.అ.)., తత్స.,= దిగుముఖముగలది.
నానార్థాలు :
జ్యోతిష శాస్త్రములో నక్షత్రభేదము, తలవంచినవాడు, తలవంచుకొన్నవాడు, పాతాళముఖము కలవాడు, అవాచీనుడు, అధోముఖ నక్షత్రగణము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధో ముఖం యస్యేత్యధోముఖః. క్రిందైన ముఖము కలవాడు.


అధోలోకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= భూమి కింద ఉండు ప్రదేశము, పాతాళము.

అధోవర్చస్సు
సం., నా. వా., (స్.ఈ.స్.)., తత్స.,= కిందివైపుకు జ్వలించు జ్యోతి.

అధోవాయువు
సం., నా. వా., ఉ., పుం., తత్స.,= అపానవాయువు, జీవశ్వాస.

అధ్యండ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ఎక్కువ ఫలములను ఇచ్చునది.
నానార్థాలు :
అజశృంగి వృక్షము, భూమ్యామలకి వృక్షము, గోరింట, ఉసిరిక.


అధ్యక్షము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రత్యక్షజ్ఞానము.
నానార్థాలు :
ఇంద్రియములకు తెలియునది, అధ్యక్షుడు, చూడతగినది, అధికారి, సాక్షాత్తుగా తెలుసుకోబడినది (వాడు), అధికృతము, ఆదాయవ్యయముల యొక్క నిరీక్షకుడు, చూడతగినది, ప్రత్యక్షమైనవాడు, ఇంద్రియజన్యజ్ఞానము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధ్యుపరి అక్ష్ణోతి అధ్యక్షః. అందరి మీదను వ్యాపించువాడు. అక్షమధికృతః. ఇంద్రియములను పొందునది (వాడు).

అధ్యక్షరము
సం., అవ్య., తత్స.,= అక్షరముల పైన ఉండునది, అక్షరములకు అధికృతము.

అధ్యక్షించు
సం.,స., క్రి.,= పరిపాలించు, ఏలు.

అధ్యక్షుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అధికారి. విణ. ప్రత్యక్షమైనవాడు.

అధ్యగ్ని
సం., అవ్య., తత్స.,= అగ్నిసమీపము, వివాహసంబంధమైన అగ్ని వద్ద స్త్రీలచేత ఇవ్వబడే ధనము మొదలైనవి.

అధ్యగ్నికృతము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= వివాహవేళ అగ్ని హోత్రుని సన్నిధియందు చదివింపబడు స్త్రీధనము.

అధ్యధిక్షేపము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధికముగా దూషించడము.

అధ్యధీనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పూర్తిగా ఆధారపడడము.

అధ్యయనము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= గురుముఖమున అనుపూర్విగ వేదముజదువుట.
పర్యాయపదాలు :
పఠనము, గురువు చెప్పిన దానిని మరల చెప్పడము, చదవడము, స్వాధ్యాయము, గురుముఖమునుండి గ్రహింపబడునది.


అధ్యయనించు
సం., స., క్రి., = అధ్యయనముచేయు.

అధ్యయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధ్యయనము, స్మరణము.

అధ్యర్దము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= స్వార్ధముతో కూడుకొన్న వస్తువు, అధికార్ధము.

అధ్యవసాయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఉత్సాహము, పూనిక, ప్రయత్నము, పరిశ్రమ, పాటు, శ్రమ.

అధ్యవసాయి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= నిశ్చయవతి.

అధ్యవసాయితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధ్యవసాయము.

అధ్యవహననము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= తోలు తీసినదానినే మరల కొట్టడము.

అధ్యశనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అతిగా భుజించడము, ఆఖరి భోజనము జీర్ణము పూర్తవకుండానే మరొకసారి భుజించడము.

అధ్యస్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పైన పెట్టినది, ముద్దాయి, అప్పగింపబడినది.

అధ్యాఖ్యానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = కల్లజగడము, అభ్యాఖ్యానము.

అధ్యాత్మయోగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మనస్సును ఆత్మపైన ఉంచి ఇంద్రియ నిగ్రహమును పొందడము.

అధ్యాత్మరామాయణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= శ్రేష్ఠమైన ఆత్మకు సామాన్యమైన ఆత్మకు మధ్య సంబంధాన్ని తెలిపే రామాయణము.

అధ్యాత్మశాస్త్రము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఆత్మస్వరూపమును తెలిపే గ్రంథము.

అధ్యాపకుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= వేదమును చదివించువాడు, గురువు, ఉపాధ్యాయుడు, అధ్యాపనకర్త, పాఠగురువు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధ్యాపయతీతి అధ్యాపకః. అధ్యయనమును చేయించువాడు.


అధ్యాపనము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= వేదముజదివించుట, పాఠనము, విద్యను చెప్పడము, వేదము చెప్పుట

అధ్యాపితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాఠితము.

అధ్యాప్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాఠనీయము.

అధ్యాయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= గ్రంథభాగవిశేషము, అధ్యయనము, గ్రంథభాగము.

అధ్యారూఢము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సమారూఢము, అధికము.

అధ్యారోపణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఉద్ధారణము.

అధ్యారోపము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పైకెత్తడము.

అధ్యావాపము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= విత్తనములు చల్లు ప్రదేశము.

అధ్యావాహనికము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= స్త్రీ యొక్క ఆరు ధనములలో ఒకటి, ఒక స్త్రీ తన తండ్రి ఇంటిని విడిచి పెట్టేటప్పుడు తన భర్త కోసం తీసుకువచ్చే ఆస్తి.

అధ్యాసనము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= ఆక్రమించుట, అధిష్టానము, నివాసము, ఆసనము.

అధ్యాసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మిథ్యాజ్ఞానము.

అధ్యాసితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధిష్ఠితము.

అధ్యాహవనికము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= పుట్టినింట నుండి చొచ్చినింటికిపోవునపుడియ్యబడునట్టి స్త్రీ ధనము, ఆక్రమించుట, అధిష్టానము, నివాసము, ఆసనము.

అధ్యాహారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= లేని పదములను కొన్నిటిని తెచ్చుకొనుట, ఊహ స్వరూపము, తర్కస్వరూపము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధ్యాహరణ మధ్యాహారః. లేనిదానిని ఊహించి తెలియుట.


అధ్యుషితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధిష్ఠిత స్థానము.

అధ్యుష్ట్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.), తత్స.,= ఒంటెల చేత నడపబడు వాహనము.

అధ్యూఢ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పెద్దభార్య, సవతితనముచేతధుఃఖిచునది. (అని కొందరు.)
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధిస్వోపరి ఊఢా ప్రాప్తా లబ్ధా చ జయా అస్యా ఇత్యధ్యూడా. అధిప్రాక్ ఊఢా సవతి గల యువతి. ముందు పెండ్లాడబడినది. మొదటిభార్య.


అధ్యూఢము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధికమైన వృద్ధి, సమృద్ధి.

అధ్యూఢుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= శివుడు.

అధ్యూధ్ని
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= పరిపూర్ణమైన, నిండైన పొదుగును కలిగి ఉన్న ఆవు.

అధ్యేత
సం., వి., ఋ., పుం., తత్స.,= చదువువాడు.

అధ్యేతవ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పాఠ్యము.

అధ్యేషణ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = యాచన, అడుగికొనుట, గురువులు మొదలైన పూజ్యులను సత్కార పూర్వకముగానొక ప్రయోజనమందు నియోగించుట.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధ్యేష్యతే అధ్యేషణా. పూజ్యులను సత్కరించుట అధ్యేషణ.


అధ్యేషణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ప్రేరణ, ప్రవర్తన.

అధ్రి
సం., నా. వా., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= అధృష్యము.

అధ్రిగు
సం., నా. వా., (ఉ.ఊ.ఉ.)., తత్స.,= అధృత గమనము.

అధ్రిజము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఎదురు లేకుండా చేయడము.

అధ్రువము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనిశ్చితము, చంచలము, స్థిరము కానిది.

అధ్రుషము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దవడపుండు, జ్వరము వచ్చినపుడు రక్తము వలన కలుగు వ్యాధి.

అధ్వగ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఆకాశగంగ, మిన్నేరు.

అధ్వగభోగ్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = ఆమ్రాతక వృక్షము, ఆమ్రాతకము, అంబాలకు చెట్టు.

అధ్వజ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= సోనావృక్షము.

అధ్వన్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వేగవంతమైన ప్రయాణము.

అధ్వపతి
సం., నా. వా., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= మార్గ పాలకుడు, సూర్యుడు.

అధ్వరకర్మ
సం., నా. వా., న్., న., తత్స.,= యజ్ఞరూపకర్మ.

అధ్వరథము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ప్రయాణించుటకు ఉపయోగించు రథము.

అధ్వరుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఒక వసువు. (చూ. వసువు.)

అధ్వర్యుడు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స., = యజ్ఞమునందు యజుర్వేద తంత్రమును నడుపువాడు, ఋత్విక్కు, యజుర్వేదములో హోమము చేయు ఋత్విజుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అధ్వరం యాతి అధ్వర్యుః. యజ్ఞమును పొందువాడు.


అధ్వశల్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అపామార్గవృక్షము.

అధ్వస్మ
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= ధ్వంసము చేయలేనిది.

అధ్వాంతశాత్రవము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శ్వానాక వృక్షము.

అధ్వాతి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= మార్గమున పోవువాడు, పథికుడు, బాటసారి.

అధ్వానము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అమార్గము.

అధ్వాయనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= యాత్ర.

అనంగక్రీడ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= మోహము కల క్రీడ.

అనంగము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= ఆకాశము, హృదయము, శరీరము లేకపోవడము, చిత్తము, కందర్పము.

అనంగలేఖ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ప్రేమలేఖ.

అనంగశేఖరము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దండకభేదము, ఛందస్సు.

అనంజనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= సబంధము, ఆకాశము, పరబ్రహ్మణి.

అనంత
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= పార్వతి,
నానార్థాలు :
నాగేటిచాలు, వెన్నవెదురు, తరిగొర్ర (శాక విశేషము). గఱిక, భూమి, పార్వతి, ఉసిరిక, కరక, గఱిక, తిప్పతీగ, తీటకసింద, నీరుపిప్పలి, మామెన. (అ.న.ము.) ఆకాశము. (విణ.) మేరలేనిది, అనంతమూలమను వేరు, పృథివి, భూమి, హరితకము, హరీతకి, దురాలభ, ఆమలకము, గుడూచి, యావసము, శ్వేతదూర్వ, నీలదూర్వ, అగ్నిమంథవృక్షము, గోపవల్లి, కరాల, సుగంధ, భద్రవల్లిక, భద్ర, నాగజిహ్వ, గోపి, శ్యామ, శారివ, ఉత్పలశారివ, అగ్నిశిఖావృక్షము, శ్యామలత, దూర్వ, పిప్పలి, శారివోషధి, వాయవ్యమూల,గోరింట, చూడు “అనంత”

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నాస్త్యంతో యస్యాః సా అనంతా. అంతములేనిది. దీర్ఘమూలతయా అనంతా, సముద్రాన్తాచ. నిడుపులైన వ్రేళ్లుకలది, తీటసికంద (వృక్షవిశేషము). బహుదేశ వ్యాపిత్వాదనంతా. అనేక దేశములలో ప్రచురమైనది. దూరప్రసరత్వాదనంతా దవ్వుగానల్లుకొనునది,


అనంతచతుర్దశి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= భాద్రపద శుక్ల చతుర్దశి.

అనంతతృతీయ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= భాద్రపద మాసము శుక్లపక్ష తృతీయ.

అనంతదృష్టి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= అంతట చూడగలిగిన కన్నులు కలవారు, ఇంద్రుడు, పరమేశ్వరుడు.

అనంతదేవుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శేషనాగు, నారాయణుడు.

అనంతమూలము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వేర్లు ప్రధానముగా కల వృక్షము.

అనంతరజ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పురుషునకు తన అనంతర వర్ణపు భార్యయందు కలిగిన కూతురు, అక్క, చెల్లెలు.

అనంతరజము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= తరువాత పుట్టినవాడు, చిన్న తమ్ముడు.

అనంతరయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అపరిత్యాగము.

అనంతరాయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అంతరాయము లేనిది.

అనంతరాశి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= ఆకాశము వలె శూన్యముగా ఉండునది.

అనంతరూపము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనంతమైన రూపములు కలవారు, పరమేశ్వరుడు, విష్ణువు.

అనంతర్గర్భి
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స.,= అంతర్గర్భశూన్యము.

అనంతవిజయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ధర్మరాజు యొక్కశంఖము. విణ. ఎన్నికకుమీరిన జయములుగలది. సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= యుధిష్ఠిర శంఖము.

అనంతవీర్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= జైనభేదము.

అనంతవ్రతము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= భాద్రపద శుక్ల చతుర్దశి నాడు చేసే వ్రతము.

అనంతశక్తి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= పరమేశ్వరుడు.

అనంతశీర్షము
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= విష్ణువు, పరమేశ్వరుడు.

అనంతశ్రీ
సం., నా. వా., ఈ., పుం., తత్స.,= పరమేశ్వరుడు.

అనంత్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= హిరణ్యగర్భము.

అనందము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆనందముగా లేకపోవడము.

అనంబరము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= నగ్నము.

అనంశము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పరంపరగా వచ్చే ఆస్తుల యందు వాటా లేకపోవడము.

అనంశుమత్ఫల
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అరటిచెట్టు, అరటి

అనకుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధముడు, కుత్సితుడు.

అనక్షము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కన్నులు లేకపోవడము, కన్నులు లేనివాడు, అంధుడు.

అనక్షరము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉచ్చరింపగూడనిది, (తిట్టు), సైగగా చెప్పునది, (మాట) (అని కొందరు), అక్షరజ్ఞానము లేకపోవుట, మూర్ఖుడు, అవాచ్యము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
కుత్సితాన్యక్షరాణి అత్రేత్యనక్షరం. కుత్సితములైన అక్షరములు కలిగినది.


అనక్షి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= మందనేత్రము.

అనగారము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రవ్రజితము, ముని.

అనగ్నము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దిగంబరముగా లేకపోవడము, నగ్నము కానిది.

అనగ్ని
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= అగ్ని లేకపోవడము, ప్రవ్రజితము.

అనగ్నిత్ర
సం., నా. వా., ఆ., న., తత్స.,= అగ్నిని రక్షించతునది.

అనగ్నిదగ్ధము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చితిపైన సరిగా కాలనిది.

అనఘము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నిర్దోషము.
నానార్థాలు :
నిర్మలము, మనోజ్ఞము, పాపము లేకపోవడము, దుఃఖము లేకపోవడము, మలము లేకపోవడము, స్వచ్ఛము.


అనచ్ఛము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కలుషము, అప్రసన్నము, కలగినది, కలుషితము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న అచ్ఛః అనచ్ఛః. అచ్ఛముకానిది.


అనడుజ్జిహ్వ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= గొడ్ల యొక్క నాలుక.

అనణువు
సం., నా. వా., ఉ., పుం., తత్స.,= చిన్నది కానిది, అణుశూన్యము.

అనతిక్రమణీయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉల్లంఘించనిది.

అనతిక్రమము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అతిక్రమించకపోవడము.

అనతిద్భుతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అసమానమైనది, నిజమైనది.

అనతిప్రశ్న్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఎక్కువ సార్లు ప్రశ్నించకూడనిది.

అనతిరిక్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధికము.

అనతివిలంబిత
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= వాగ్గుణములలో ఒకటి, ఆలస్యము చేయకపోవడము.

అనద్ధాపురుషము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎవరికీ ఉపయోగపడనటువంటివాడు.

అనద్యతనము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= నేటికి సంబంధము లేనిది.

అనద్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= తెల్ల ఆవాలు.

అనధికారచర్చ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= జోలికి పోవడము, అధికప్రసంగము.

అనధికారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధికారము లేకపోవడము.

అనధికారి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అధికారము లేనివాడు.

అనధికృతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధికృతము లేనివాడు.

అనధిగతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రాప్తభిన్నము, జ్ఞాతభిన్నము, గతభిన్నము.

అనధిష్ఠితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధిష్ఠితభిన్నము.

అనధీనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పరుల అదీనములో లేనిది, స్వాధీనము.

అనధ్యక్షము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ప్రత్యక్షాభావము.

అనధ్యాయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అధ్యయనము చేయకపోవడము, చదువుకు అంతరాయము కలగడము.

అననము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= జీవనము, గతి.

అననుగతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అధీనములో లేనిది, అపశ్చాద్గతము.

అననుగమము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనుగమము లేకపోవడము.

అనన్నము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అదనీయము.

అనన్యగతికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= గత్యంతరము లేకపోవడము.

అనన్యజుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మన్మథుడు, మరుడు. కామదేవుడు, మన్మథుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
మనసోన్యస్మాన్నజాయత ఇత్యనన్యజః. మనస్సు కంటె అన్యస్థలమునందు పుట్టినవాడు మన్మథుడు.


అనన్యదేవుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= విష్ణువు.

అనన్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= భేదము లేనిది, ఒకేరూపమును కలిగి ఉన్నవి.

అనన్యసాధారణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వింతైనది, విచిత్రమైనది, సామాన్యము కానిది.

అనన్యాదృశము
సం., విణ., (అ. ఈ. అ)., తత్స., = మరియొకటితో సమానముకానిది, మరియొక దానివంటిది, కానిది, నిరుపమాణము.

అనన్వయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఒక అర్థాలంకారము,(చూ. అలంకారము.) విణ. అన్వయము లేనిది, సంబంధము కావలసినది.

అనపకర్మ
సం., నా. వా., న్., న., తత్స.,= అపకరణము చేయకపోవడము, అనపకరణము.

అనపచ్యుతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వినాశము లేనిది, వినాశరహితము.

అనపత్యుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= బిడ్డలులేని వాడు.

అనపత్రపము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సిగ్గులేనివారు.

అనపభ్రంశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అపభ్రంశము కాని పదము, చక్కగా రూపుదిద్దుకొన్న పదము.

అనపము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఎక్కువ నీరు లేనిది, పల్లలము.

అనపరాధి
సం., విణ., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అపరాధికానివాడు.

అనపాకర్మ
సం., నా. వా., న్., న., తత్స., = గాయపడనిది.

అనపాయము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అపాయము లేనిది, ఎడబాటులేనిది, నాశములేనిది, క్షీణముకానిది.

అనపాయి
సం., విణ., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అపాయములేనిది, స్థిరము.

అనపిహితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆవరణము లేనిది.

అనపేక్షము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అపేక్ష లేనిది, అపేక్షింపనివాడు.

అనపేతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= బహిర్గతము కానిది.

అనప్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆప్తము కానిది.

అనప్నస్
సం., నా. వా., (స్.సీ.స్.)., తత్స.,= కర్మహీనము.

అనభిజ్ఞము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= జ్ఞానము లేనిది.

అనభిధేయము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= మాట్లాడకూడనిది.

అనభిభవనీయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అపరాజయము.

అనభిభవము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పరాజయము లేనిది.

అనభిభూతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అపారభూతము.

అనభిమతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అసమ్మతము, విమతము.

అనభిమ్లాతవర్ణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దీప్యమానము.

అనభిలాష
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అభిలాష లేనిది.

అనభివ్యక్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పరిస్ఫుటము కానిది.

అనభిశస్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నిందితము కానిది, పరివాదగ్రస్తము.

అనభిశస్త్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అభినందించదగ్గ ప్రాశస్త్యము.

అనభిసంహితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అభిసంహితము కానిది.

అనభిహితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= స్థిరముగా చెప్పనిది.

అనభీష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అభీష్టము కానిది.

అనభ్యావృత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అభ్యాసము లేకపోవడము.

అనభ్యాసమిత్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దూరముగా తప్పించుకుపోవడము.

అనమిత్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= శత్రువులు లేకపోవడము.

అనమీవము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= రోగములు లేకపోవడము.

అనరణ్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= సూర్యవంశము, నృపభేదము.

అనర్కాభ్యుదితము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఈషదర్కోదయ కాలము.

అనర్గలము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = నిరర్గలము.
నానార్థాలు :
ప్రతిబంధక రహితము, బాదలేనటువంటి, ఉచ్ఛృంకలము, ఉద్దామము, అనియంత్రితము, నిరంకుశము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నాస్తి అర్గలం ప్రతిబంధో యస్య తత్.


అనర్గళము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అడ్డంకి లేనిది, ప్రతిబంధకము లేనిది.

అనర్ఘము
సం., వి., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వెలలేనిది, అమూల్యము.

అనర్ఘరాఘవము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= మురారిమిశ్ర చేత రచించబడిన ఒక నాటకము.

అనర్ఘ్యము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అర్ఘ్యము కానిది. (అర్ఘ్యము = వెలపెట్టదగినది, పూజకొరకైనది.) ఎక్కువగా పూజించదగినది.

అనర్థకము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = పరస్పరాన్వయములేనిది. (దశదాడిమములు షడపూపములులోనగు పదసముదాయము.)
పర్యాయపదాలు :
అసంబద్ధ వాక్యము, వ్యర్థము, నిరర్థకము, అర్థసూన్యవాక్యము, అబద్ధము, అవధ్యము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న విద్యతి సముదాయార్థోత్రేత్యనర్థకం. సముదాయార్థములేనిది.


అనర్థము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= కీడు. విణ. అర్థములేనిది, ఇష్టము లేనిది, అనిష్టము.

అనర్వము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= శిథిలము కానిది.

అనర్శరాతి
సం., నా. వా., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= పాపిష్ఠిది కానిది.

అనర్హము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అర్హముకానిది, అయోగ్యము.

అనలదీపనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అగ్నిని వెలిగించు ద్రవ్యము, ఇంధనము.

అనలప్రభ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= జ్యోతిష్మతి అను పేరు గల తీగ.

అనలప్రియ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అగ్ని యొక్క పత్ని.

అనలి
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= అనితి, బకవృక్షము.

అనలుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అగ్నిదేవుడు, ఒక వసువు, (చూ.వసువు.)

అనల్పము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రచురము, భూయిష్టము.

అనవకాశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అవకాశము లేకపోవడము.

అనవగీతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనిందితము.

అనవగ్రహము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రతిబంధశూన్యము.

అనవద్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దోషము లేకపోవడము, దోషశూన్యము.

అనవధానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= చిత్తము యొక్క విక్షేపము, అమనోయోగము, అప్రణిధానము, ప్రమాదము.

అనవపృగ్ణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అసంపృక్తి.

అనవబ్రవము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అపవాదవర్జితము.

అనవభ్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అవభ్రంసము లేకపోవడము.

అనవమము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తక్కువ కానిది, గొప్పది.

అనవరతము
సం., క్రి., విణ., అ., న., తత్స.,= ఎల్లప్పుడు. విణ. ఎగతెగనిది. విశ్రామము లేకపోవడము.
నానార్థాలు :
శాశ్వతము, నిరంతరము, సతతము, అనారతము, అశ్రాంతము, సంతతము, అవిరతము, అనిశము, నిత్యము, అజస్రము, ప్రసక్తము, ఆసక్తము, అనద్ధము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న విద్యతే అవరతం విరామో యస్మిన్. తదనవరతం. ఎడతెగని ఉనికి.


అనవరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అవరభిన్నము.

అనవలంబము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆలంబన లేకపోవడము.

అనవలీభనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= గర్భసంస్కారభేదము.

అనవసము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తినడానికి తిండి లేకపోవడము.

అనవసరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అవసరము లేకపోవడము.

అనవసితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనిశ్చితము, అసమాప్తము.

అనవస్థ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అవస్థ లేకపోవడము, నిలకడ లేనిది, స్థిరముకానిది.

అనవస్థానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= చంచల భావము కలిగినది, వాయువు.

అనవస్థితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చంచలము, అస్థిరము.

అనవస్థితి
సం., నా. వా., ఇ., న., తత్స.,= అవస్థానము లేకపోవడము.

అనవహ్వరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కుటిలము కానిది, సరళము.

అనవాప్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అప్రాప్తము.

అనవాయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నిరవయవము.

అనవేక్ష
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అపేక్ష లేకపోవడము.

అనవేక్షకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పర్యాలోచన లేకపోవుట, అజాగ్రత్తగా ఉండడము.

అనశనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = తినకుండా ఉండడము, ఉపవాసము, భోజనంలేకుండుట.

అనశ్వరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= స్థాయి.
నానార్థాలు :
నిత్యము, సనాతనము, నిత్యము, ధృవము, శాశ్వతము.


అనసూయ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అసూయ లేకపోవడము, విరోధము లేకపోవడము.

అనసూయకము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అసూయ లేనిది.

అనసూయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పరుల గుణములను దూషించకపోవడము.

అనసూయు
సం., నా. వా., (ఉ.ఊ.ఉ.)., తత్స.,= అసూయ లేకపోవడము.

అనస్తమితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అస్తమప్రాప్తి.

అనస్థము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఎముకలు లేని అవయవము.

అనహ
సం., నా. వా., స్., పుం., తత్స., = కాలము,సమయము.

అనహంకారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అహంకారము లేకపోవడము.

అనహంకారి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= గర్వశూన్యము.

అనహంకృతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అహంకార భావము లేకపోవడము.

అనహంకృతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అహంకారము లేకపోవడము.

అనహంవాది
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= గర్వము లేనివాడు.

అనాకారము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= రూపములేనిది, ఆకారము లేనివాడు, ఆకాశము మొదలైనవి, ఈశ్వరుడు.

అనాకాలము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= దుర్భిక్ష కాలము.

అనాకులము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అవ్యగ్రము, ఏకాగ్రము, స్థిరము, అసంకీర్ణ వాక్యము.

అనాకృతము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= నివారించలేనిది.

అనాక్రాంత
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= కంటకారికవృక్షము, ఆక్రాంతభిన్నము.

అనాక్షారితము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అపకృతము కానిది.

అనాగంధితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వాసనలేనిది, ముట్టుకోనిది.

అనాగతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= రానిది, చేరనిది.

అనాగతవిధాత
సం., నా. వా., (ఋ.ఈ.ఋ.)., తత్స.,= విధాత, బ్రహ్మ, భవిష్యత్తును నిర్దేశించువాడు.

అనాగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పాపము చేయనిది.

అనాగస్
సం., నా. వా., (స్.సీ.స్.)., తత్స.,= పాపములు చేయనివారు, అపరాధములు చేయకపోవడము.

అనాచారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఆచారములేమి. విణ. ఆచారములేనిది. ఆచారములు లేకపోవడము.

అనాజ్ఞాతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సరిగా తెలియనిది.

అనాతపము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= రౌద్రము లేనిది, నీడ.

అనాతురము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= రోగములు లేకుండుట, ఆరోగ్యముగా ఉండడము.

అనాత్మకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = స్థిరాత్మ లేని ప్రపంచము.

అనాత్మజ్ఞము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆత్మస్వరూపము తెలియకపోవడము.

అనాత్మ్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= భౌతికము కానిది, పురుషహీనము.

అనాథ
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నాథుడు లేనిది, ప్రభువు లేకపోవడము.

అనాదరము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఆదరము లేమి.
నానార్థాలు :
ఆదరణ లేకపోవడము, నింద, నిరాదరము, పరిభవము, పరిభావము, తిరస్క్రియ, రీఢ, అవమాననము, అవహేలనము, అవజ్ఞ, అసూక్షణము, అసుర్క్షణమ్.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఆదరస్సత్కారః స న భవతీత్యనాదరః. సత్కారముకానిది.


అనాది
సం., విణ., ఇ., పుం., తత్స.,= ఆదిలేనిది. (ఆది = మొదలు.) మొదలు లేకపోవడము, నిత్యమైనది, శాశ్వతమైనది.

అనాదీయము
సం., విణ., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= మరి పురాతనమైనది.

అనాదృతము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = అనాదరణ.
నానార్థాలు :
అగౌరవము, అవమానింపబడినవాడు, అవమానితుడు, కృతనిరాదరుడు, అవజ్ఞాతుడు.


అనాదేయము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= స్వీకరించలేనిది, అనర్హమైనది.

అనాదేశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఆదేశము లేకపోవడము.

అనాద్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తినకూడనిది.

అనాధారము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆశ్రయము లేనిది.

అనాధృషము
సం., నా. వా., (ష్.ఈ.ష్.)., తత్స.,= విచారించనిది, పరీక్షించునది.

అనాధృష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అసాధ్యమైనది, జయించకూడనిది, దుర్ఘటమైనది.

అనాధృష్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= జయించకూడనిది, ఖచ్చితమైనది.

అనానుదము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అసమానమైన దాతృత్వము కలవారు.

అనాపి
సం., నా. వా., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= ఆప్తులు లేనివారు.

అనాప్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= బంధువులు లేకపోవడము, అప్రాప్తము.

అనాభయి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అస్సలు భయపడనివాడు, సందేహము లేకుండుట.

అనాభువు
సం., నా. వా., (ఊ.ఊ.ఊ.)., తత్స.,= స్తుతించదగనిది.

అనామ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= నామగ్రహణము లేనివాడు, అనామికా అనే పేరుగల వేలు అనగా ఉంగరపు వేలు. సం., నా. వా., న్., న., తత్స.,= నామము లేనిది, అర్శరోగము.

అనామధేయము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స.,= పేరులేనిది.

అనామయము
సం., నా. వా., అ.,న., పుం., తత్స.,= రోగము లేకపోవడము, ఆరోగ్యము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఆమయస్య వ్యాధేరభావః. రోగములేకుండుట.


అనామిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఉంగరపువ్రేలు, దర్భవ్రేలు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నాస్తి ప్రసిద్ధనామాస్య అనామికా. ప్రసిద్ధమైన పేరులేనటువంటిది.


అనామృణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= హింస లేనిది.

అనాయకము
సం., విణ., = అరాజకము.

అనాయత్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అయశము, అధీనములో లేనిది.

అనాయనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= చంచలమైనది, అస్థిరమైనది.

అనాయాసకృతము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= సులువుగా చేయడము.

అనాయాసము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఆయాసములేమి. విణ. ఆయాసములేనిది. ప్రయత్నము చేయకపోవడము, అల్ప ప్రయాస, క్లేశము కానిది, ప్రయత్నశూన్యము.

అనాయాసాథర్కము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = అనాయాసమునపొందబడినది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనాయాసః పేషణకుట్టనాదిరహితః అర్థః ప్రయోజనం యస్య, ద్రవరూపమౌట వలన నొకచోట వుండనిది.


అనాయుష్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎక్కువగా భోజనము చేయడము వలన కలుగు అనారోగ్యము.

అనారంభము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఆరంభించకపోవడము, అనుష్ఠానము లేనిది.

అనారభ్యము
సం., అవ్య., తత్స.,= ఆరంభించనిది.

అనారభ్యాధీతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఏదైనా ప్రత్యేకమైన విషయమునకు అతీతముగా చదవడము, నేర్పడము.

అనారోగ్యము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఆరోగ్యముగా లేకపోవడము.

అనార్జవము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కుటిలము.

అనార్తవము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అకాలమైనది, అనుత్పన్నము.

అనార్యకము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అగురుకాష్ఠము, అగరు గంధపు చెక్క.

అనార్యజము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అనార్య దేశము నందు పుట్టినది.

అనార్యతిక్తము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= నేలవేము (వృక్ష విశేషము). చిరాతము అను పేరు కల భూనింబ వృక్షము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనార్యాః కిరాతాః తద్దేశే భవస్తిక్తః అనార్యతిక్తః. కిరాతదేశమందు పుట్టిన వేము.


అనార్యము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= గౌరవించదగనిది, సచ్చరితము కానిది.

అనార్షము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వేదములకు సంబంధము లేనిది, ఋషులకు సంబంధము లేనిది.

అనాలోచి(డి)తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అవివేచితము.

అనావిద్ధము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అబాధితము.

అనావృత్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పునరావృత్తము అవనిది, మరల రానిది.

అనావృత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అభ్యాసము లేకపోవడము, రాకపోవడము.

అనావృష్టి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= దేశమునకు హానికలుగునట్లు బొత్తిగా వానలేకపోవుట, వరపు, కరువు, క్షామము, వర్షాభావము.

అనాశకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= భోగము లేకపోవడము, నాశనము లేనిది, నిత్యమైనది, అనశ్వరము, అక్షయము, ఉపవాసము.

అనాశకాయనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= బ్రహ్మచర్య దశ, అవివాహిత విద్యార్థి జీవితము.

అనాశస్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అస్తుతము.

అనాశి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= ఆత్మ, ఈశ్వరుడు.

అనాశువు
సం., నా. వా., (ఉ.ఊ.ఉ.)., తత్స.,= వినాశము లేనిది, వ్యాప్తము కానిది.

అనాశ్రమి
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స.,= గృహస్థాశ్రము లేనిది.

అనాశ్రయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆలంబనము లేనిది.

అనాశ్వము
సం., నా. వా., (స్.ఈ.స్.)., తత్స.,= భోగము లేనిది.

అనాశ్వాసము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= విశ్వాసము లేకపోవడము.

అనాసికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= వికృతమైన ముక్కును కలిగి ఉండడము.

అనాస్థ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అనాదరము.

అనాస్థానము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆస్థానము లేదా సభ లేకపోవడము.

అనాహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= మల సంబంధమైన రోగము.

అనాహారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= భోజనము లేకుండుట.

అనాహార్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కృత్రిమము కానిది, స్వాభావికము, ఆహరణీయము కానిది.

అనాహితాగ్ని
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= అగ్న్యాధానములో అగ్ని లేకపోవడము.

అనిందపూర్వము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అపూర్వము, అబ్బురము.

అనిందితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నింద లేనిది, ప్రశస్తము.

అనింద్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఇంద్రోపాసన లేకపోవడము.

అనిక్షువు
సం., వి., ఉ., న., తత్స.,= నల్లచెరకు (వృ.వి.) సాదృశ్యము, పారాశస్త్యము లేనిది,చెరకు.

అనిగీర్ణము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అనపహ్నుత భేదము.

అనిచ్ఛ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= కోరిక లేకపోవడము.

అనిత్యము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నిత్యము కానిది. (నిత్యము = శాశ్వతము.) నశ్వరము, జన్యము.

అనిద్ర
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= నిద్ర లేకపోవడము.

అనిబద్ధము
, సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఉచ్చావచము, అనాయత్తము. నానావిధమైనది, అనేక భేదములు కలది, అసంబద్ధవచనము.

అనిబాధము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సంబాధరహితము.

అనిభృతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చంచలము.

అనిభృష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= బాధితము కానిది.

అనిమకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కోకిల, భ్రమరము, మధూకవృక్షము.

అనిమానము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పరిచ్ఛేదము చేయలేనిది.

అనిమిత్తము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= నిమిత్తము కానిది, కారణము లేనిది.

అనిమిషము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= మత్స్యము, చేప.

అనిమిష్
సం., నా. వా., (ష్.ఈ.ష్.)., తత్స.,= రెప్పపాటు లేకపోవడము, నిరంతరముగా, జాగ్రత్తగా.

అనియంత్రితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నియమించనిది, ఉచ్ఛృంఖలము.

అనియతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నియంత్రితము కానిది.

అనియమము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= నియమము లేకపోవడము.

అనిర
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అన్నము లేకపోవడము, దారిద్ర్యము.

అనిరాకరణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= నివారించకపోవడము.

అనిరుక్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చెప్పబడనిది, విశేషరూపము, నిర్వచనము లేనిది.

అనిరుద్ధపథము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అడ్డులేనటువంటి దారి, ఆకాశము.

అనిరుద్ధభావిని
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= అనిరుద్ధుని యొక్క భార్య, ఉష.

అనిర్జ్ఞాతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రాప్తము కానిది, నిశ్చితము కానిది.

అనిర్ణయము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= నిశ్చయము లేకపోవడము, అవధారణ లేకపోవడము.

అనిర్దశము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= శిశువు చనిపోవడం వల్ల కాని, చావు వల్ల కాని అనిర్మలత్వము 10 రోజులు ఉండడము.

అనిర్దేశ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నిర్వచనీయమైనది, ఊహించనిది, వర్ణించరానిది.

అనిర్ధారితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అవధారితము కానిది, నిశ్చితము కానిది.

అనిర్మాల్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= పృక్క అను ఔషధము.

అనిర్వచనీయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అజ్ఞానము.

అనిర్వచనీయసర్వస్వము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= శ్రీ హర్షుని చేత రాయబడిన కావ్యము.

అనిర్వృతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= దారిద్ర్యము.

అనిర్వేదము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వైరాగ్యము లేకపోవడము, సంతోషము లేకపోవడము.

అనిలఘ్నకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వాతరోగము.

అనిలము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= గాలి, వాయువు, మారుతము,వసువిశేషము,శరీరమందు ఉండే ప్రాణవాయువు, వాతరోగము, స్వాతినక్షత్రము, ఆముదపుగింజ గుర్తు గల కత్తి.

అనిలసఖుడు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వాయువుతో స్నేహము చేసేవాడు, వహ్ని, అగ్ని.

అనిలాంతకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= జీయాపుతి అను వృక్షము.

అనిలామయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వాతరోగము.

అనిలుడు
సం., వి.,అ., పుం., తత్స., = గాలి, ఒక వసువు. (చూ.వసువు.) వాయువు, వసువిశేషము, వాతరోగము, స్వాతి నక్షత్రము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనిలాః అన్యంతే ప్రాణ్యంతే లోకా ఏభిరిత్యనిలాః. వీరిచే లోకములు ప్రాణయుక్తములుగా చేయబడతాయి కనుక అనిలులు. ఇలాయాం నచరంతీతి వా అనిలః. భూమిపై సంచరించనివారు, అనిలులు వీరు మొత్తం 49 మంది ఉన్నారు. అనితి జీవత్యనేనేతి అనిలః. అనంత్యనేనేత్యనిలః. ఇతనిచేత బ్రతుకుదురు.


అనివర్తి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= ఈశ్వరుడు, విష్ణువు.

అనివార్యము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నివార్యము కానిది. (నివార్యము = నివారింపదగినది.).

అనివిశమానము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఎప్పడూ తిరుగుతూ ఉండునది, విశ్రాంతి లేనిది.

అనిశ్శస్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= నిందితము కానిది.

అనిష్టము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఇష్టముకానిది.
నానార్థాలు :
అనభిలషితము, అవాంఛితము, పాపము, దుఃఖము, విషాదము, అపకారము.


అనిష్టి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= కృతయాగభిన్నము.

అనిష్పత్రము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= బాణమునకు ఒక వైపు బయటకు రాకుండా అడ్డు ఉండునది.

అనీకస్థము
సం., వి.,(అ.ఆ.అ.)., తత్స., = గురుతు, వీరమర్దళము, అంగరక్షకుల యొక్క సమూహము, అంగరక్షకుడు, గజశిక్షకుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనీకేన బృందేన తిష్ఠతీతి అనీకస్థః. మూకతో కూడి ఉండునది.


అనీకస్థుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = యుద్ధము నందు నిలిచినవాడు, ఏనుగులశిక్షించుటయందు నేర్పరియైనవాడు, రాజరక్షకుడు.

అనీకిని
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= సేన, (రెండు వేలనూటయెనుబదియేడు రథములు, అన్నియేనుగులు, ఆరువేలనేనూట అరువదియొకటి గుర్రములు, పదివేలుందొమ్మనూట ముప్పదియేవురు కాల్వురును గల)సేనావి శేషము. అక్షౌహిణి, పరిపూర్ణమైన సైన్యము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనీకః అశ్వాది సంఘః అస్యామస్తీతి అనీకినీ. అశ్వాది సమూహము దీనియందు కలదు, రెండు చమువులసేన.


అనీశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= స్వామి, ప్రభువు లేకపోవడము.

అనీశ్వరము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= నియంత లేకపోవడము, స్వామి లేకపోవడము.

అనీహము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= స్పృహ లేకపోవడము, నిశ్చేష్టము.

అను
సం., అవ్య., తత్స.,= అనుష్ఠానము.
నానార్థాలు :
అన్వధీతము, సామ్యము, అనుకరణము, అనుబంధనము, కారణము, పద్ధతి, తర్వాత, తక్కువ, సమానము, భాగము, అనుసరణ, సూచనలను తెల్పునది.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
పశ్చాత్సాదృశ్యయోరను. అను అవ్యయము వెనుక అను అర్థమున, సాదృశ్యము అను అర్థమున వర్తించును.


అనుకంప
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= కరుణ, కనికరము, కరుణరసము, దయ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుకంపన్తే అనయేత్యనుకంపా. దీని చేత కొంచెముగా కదులుదురు.


అనుకంపకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దయాకారకము.

అనుకంపనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దయాశీలి.

అనుకంప్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= దయార్హము, దయనీయుడు.

అనుకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కాముకము.

అనుకమ్
సం., అవ్య., తత్స.,= వితర్కము.

అనుకరణము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= అనుకృతి, అనుకరించుట, సదృశ్యము.

అనుకరించు
సం., స., క్రి., = అనుకరణముచేయు.

అనుకర్ష(ణ)ము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఆకర్షణము.

అనుకర్షము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ముఖ్యకల్పమున కంటె అధమమైన వేద విధానము, ఒక దిగువ నుండు కొయ్య, కోడిపీఁట, బండియిరుసు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అక్షం అనుకృష్యత ఇత్యనుకర్షః. ఇరుసు వెనుక తీయఁబడునది.


అనుకల్పము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= నొగచివర భూమిని ఆనక క్రిందనెత్తుగా సంతనపరచి యుండు మ్రానితుండు.
నానార్థాలు :
కోడిపీట, ఆకర్షణము, వికల్పముగా వాడునది, ప్రధానమైనది లేనపుడు దానికి బదులుగా వేరొక దానిని ఉపయోగించడము. ముఖ్యకల్పమునకంటె అధమమైన వేదవిధానము, ఉపకల్పము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుపశ్చాత్కల్ప్యత ఇతి అనుకల్పః. వెనుక విధింపఁబడునది.


అనుకామము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అతికాముకము.

అనుకామీనుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= విచ్చలవిడిగా నడుచువాడు, అభిలాష కలిగి ఉండడము, స్వేచ్ఛాచారి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుకామం యథేష్టం గచ్ఛతీతి అనుకామీనః. కామంగామీ యథేష్టముగా పోవువాడు, యుద్ధాదులలో స్వేచ్ఛగా వెళ్ళువాడు.


అనుకారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అనుహారము, పోలిక, పోల్చుట, సదృశీకరణము, అనుకరణము,
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుకరణమనుకారః. అనుకరించుట.


అనుకారి
సం., విణ., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= పోలునది, సదృశీకారకము. (ఈకారాంతస్త్రీలింగమైనపుడు అనుకారిణీ అని రూపము. ఇట్లంతటనెరుంగునది.)

అనుకాలము
సం., అవ్య., తత్స.,= కాలయోగ్యత్వము.

అనుకీర్తనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= కథనము.

అనుకుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఇచ్చగలవాడు, కాముకుడు, అనురక్తము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
కామయతే తాచ్ఛిల్యేనేతి అనుకః. కోరిక కలవాడు.


అనుకూలించు
సం., అ., క్రి.,= అనుకూలమగు, ఒదవు.

అనుకూలుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఒక నాయకుడు, (చూ. నాయకుడు.) విణ. ఆనుకూల్యము గలవాడు.

అనుకృతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అనుకారము, పోలిక, అనుకరణము.

అనుక్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చెప్పనటువంటిది.

అనుక్థము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= స్తుతించకపోవడము.

అనుక్రమణిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= విషయసూచిక, ఒక పని యొక్క అంశములను సూచించే సూచిక.

అనుక్రీశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఆహ్వానము, రోదనము.

అనుక్రోశము
సం., వి.,అ., పుం., తత్స., = దయ, కనికరము, దయారసము, కరుణ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుక్రోశన్త్యనేనేత్యనుక్రోశః. దీనిచేత దుఃఖింతురు.


అనుక్షణము
సం., క్రి., విణ., అ., న., తత్స.,= ప్రతిక్షణము, అనవరతము.

అనుగంగ
సం., అవ్య., తత్స.,= గంగ.

అనుగంత
సం., విణ.,(ఋ.ఈ.ఋ.)., తత్స.,= వెంబడించువాడు.

అనుగతము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పొందబడినది, వెంబడింపబడినది, విశేషము, అధీనము.

అనుగతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= వెంబడించుట, అనుగమనము, పష్టాద్గతము.

అనుగమనము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= అనుగతి, పశ్చాద్గమనము.

అనుగమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఒక లక్షణము పెక్కింటికి సరిదాకుట, పశ్చాద్గమనము.

అనుగమించు
సం., స., క్రి.,= వెంబడించు.

అనుగవము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎడ్లకు సరైనది.

అనుగవీనము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= గొల్లవాడు.

అనుగాది
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= మళ్ళీ చేయడము, ప్రతిధ్వని, ప్రతిమోత.

అనుగామి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= పశ్చాద్గంతరి, సహచరి.

అనుగుణము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తగినది, అర్హము, అనుకూలము, అనుగతము, అనురూపము.

అనుగుప్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆచ్ఛాదితము.

అనుగృహీతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కృతానుగ్రహము.

అనుగ్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= శాంత స్వభావము, సమర్థము కానిది, అనుద్ధతము.

అనుగ్రహము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= ఏలుకొనుట, ప్రసాదము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుగ్రహణమనుగ్రహః. అనుగ్రహించుట.


అనుగ్రహించు
సం., స., క్రి., = ఏలుకొను.

అనుగ్రాహ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనుగ్రహమునకు అర్హమైనది.

అనుచారకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనుగంతరి, సేవకుడు.

అనుచింత
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= సతతమైన చింత.

అనుచింతనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అనుస్మరణము, సతతమైన చింత.

అనుచితము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉచితము కానిది. (ఉచితము = తగినది.) అపరిచితము, అయుక్తము.

అనుచ్చము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= జ్యోతిషములో చెప్పబడిన గ్రహముల యొక్క నీచస్థానము.

అనుచ్ఛిష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= స్వచ్ఛము.
నానార్థాలు :
తాజా, తిరస్కరింపబడనిది, ఉచ్ఛిష్ఠ భిన్నము, పవిత్రము, నిర్మలము.


అనుజన్మ
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స.,= సహోదరుడు, తమ్ముడు.

అనుజాతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తరువాత పుట్టినది.

అనుజావరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చాలా నికృష్టమైనది.

అనుజీవి
సం., వి., న్., పుం., తత్స.,= సేవకుడు.
పర్యాయపదాలు :
కొలువుకాడు, శ్రయణీయము, సేవ్యము, సహచరుడు, అనుచరుడు, దాసుడు, అర్థి.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ప్రభుమనుసృత్య జీవతీతి అనుజీవీ. ప్రభువుననుసరించి బ్రతుకువాడు.


అనుజుడు
సం., వి., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = కనిష్ఠుడు.
పర్యాయపదాలు :
తమ్ముడు, సహోదరుడు, అన్న, చిన్నవాడు, అవరజుడు, పశ్చాజ్జాతము.

వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుపశ్చాజ్జాతః ఇతి అనుజః. వెనుక పుట్టినవాడు.


అనుజ్ఞ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= ముదల.
పర్యాయపదాలు :
ఆజ్ఞ, అనుమతి, ఉత్తరువు, సమ్మతి, అంగీకారము.


అనుజ్ఞాతుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఆజ్ఞాపింపబడినవాడు, అంగీకరించడము.

అనుజ్ఞానము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= అనుజ్ఞ. భార.సభా.2.ఆ..

అనుజ్యేష్ఠము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= జ్యేష్ఠానుగతము.

అనుతరము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఆతరము.

అనుతర్షము
సం., వి., అ., పుం., న., తత్స.,= ఆశ.
పర్యాయపదాలు :
కోరిక, కల్లుమీది ఆశ, కల్లుత్రాగెడు గిన్నె, కల్లుత్రాగుట, కల్లువడ్డించుట, మద్యపానము, అభిలాష.


అనుతిలము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తిలలు పండించు క్షేత్రము.

అనుతూలనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= దూదితో రుద్దడము.

అనుత్కము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పశ్చాత్తాపము లేకపోవడము.

అనుత్కర్షము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉత్కర్షము లేకపోవడము.

అనుత్తరంగము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= చంచలము కానిది.

అనుత్తానము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉత్తానము కానిది, అవతానము, అవాఙ్ముఖము.

అనుత్పత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= ఉత్పత్తి లేనిది.

అనుత్పత్తికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉత్పాదము లేనిది.

అనుత్పన్నము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉత్పన్నము కానిది, అజన్యము.

అనుత్పాదము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉత్పత్తి కానిది, ఉత్పత్తి లేనిది.

అనుత్సాదము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉచ్ఛేదము లేకపోవడము.

అనుత్సాహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉత్సాహము లేకపోవడము.

అనుత్సిక్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= గర్వము లేకపోవడము.

అనుత్సుకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉత్కంఠ లేనిది.

అనుత్సూత్రము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= సూత్రానుగతము.

అనుదకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తక్కువ నీరు, పల్వలము.

అనుదగ్రము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అత్యున్నతమైనది.

అనుదము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పోటీ పడుతూ దానము చేయునది.

అనుదరము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= తక్కువ పొట్ట కలిగి ఉండడము, కృశించిన ఉదరము కలది.

అనుదాత్తము
సం., వి., అ., పుం.,న., తత్స.,= వేదమునందలి స్వరవిశేషము,(చూ. స్వరము.). గంభీరమైనది, పైకెత్తబడనిది, ఒక స్వరము.

అనుదారము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఎక్కువ దానగుణము కలిగినవారు, అతిమహతి.

అనుదితము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= చెప్పబడనిది, కథితము కానిది.

అనుదినము
సం., వి.,అ.,న., తత్స.,= నానాడు.సం., అవ్య., తత్స.,= ప్రతిదినము.

అనుదృష్టి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= అనుగత దృష్టి, అనుకూల దృష్టి.

అనుదేశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉపదేశము.

అనుద్దేశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉద్దేశము లేకపోవడము.

అనుద్ధతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనుత్థాపితము, వినయము కలిగి ఉండడము.

అనుద్ధరణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఉద్ధారము లేకపోవడము.

అనుద్ధారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉద్ధారము లేకపోవడము.

అనుద్భటము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రగల్భము కానిది, మృదువైనది.

అనుద్యమము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉద్యమ భావము లేకపోవడము.

అనుద్యూతము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= మోసగించుట.

అనుద్యోగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉద్యోగము లేకపోవడము, ఉద్యమము లేకపోవడము, ప్రయత్నశూన్యము.

అనుద్రుతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనుగతము.

అనుద్వాహము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= వివాహము చేసుకోకపోవడము.

అనుద్విగ్నము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= జాగ్రత్త, మనసులో తేలిక.

అనుద్వేగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ఉద్వేగము లేకపోవడము.

అనుధావనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అనుసంధానము, పశ్చాద్గమనము.

అనుధ్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= అనుగ్రహము, శుభచింతనము, ఆసక్తి.

అనుధ్యానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అనుక్షణము ఆలోచించడము.

అనుధ్యాయము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనుచింతకుడు, శుభమును చింతించడము.

అనుధ్యేయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= శుభము జరగాలని కోరుకోవడము.

అనునయించు
సం., స., క్రి., = ఊరడించు.

అనునాదము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ప్రతిధ్వని, ప్రతిశబ్దము, అనురూపశబ్దము.

అనునాది
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= ప్రతిధ్వనికి కారకమైనది.

అనునాయిక
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= పొందిక చేయడము, శాంతింపచేయడము.

అనునాశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనుమరణము.

అనునాసిక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ముక్కు ద్వారా పలకడము, ముక్కుతో పల్కబడినది.

అనునీతుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఊరడింపబడినవాడు.

అనునేయము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనునయము చేయదగినది.

అనుపకారము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అపకారము.

అనుపకారి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అపకారము చేయునది, అపకారిణి.

అనుపక్షితము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనుపక్షీణము.

అనుపఠితము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= ఉపాధ్యాయుడు చెప్పిన పాఠాన్ని అనుసరిస్తూ చెప్పడము.

అనుపతనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= అనుకూల పతనము, అనురూప పతనము.

అనుపతి
సం., అవ్య., తత్స.,= భర్త సమీపములో ఉండడము.

అనుపథము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనుకూలమైన మార్గము.

అనుపది
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= శోధకుడు, విచారించువాడు, పరిశోధించువాడు

అనుపదికము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= పశ్చాద్గతము.

అనుపదిష్టము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉపదేశము ఇవ్వడము.

అనుపదీన
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= కాలికి కొలదియైన చెప్పులు, పాదము కొలతకు తగ్గ పాదరక్ష, కాలికి చాలని చెప్పు, పాదుక.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుపదం బద్ధా అనుపదీనా. కాలికి కొద్దిగా కట్టబడునది.


అనుపధి
సం., నా. వా., (ఇ.ఈ.ఇ.)., తత్స.,= కపటము లేకపోవడము, సరళమైన వ్యవహారము.

అనుపన్యాసము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= కథనము లేకపోవడము.

అనుపపన్నము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ఉపపత్తిశూన్యము.

అనుపబాధ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= ప్రతిబంధశూన్యము.

అనుపమ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = నైరుతి మూలయందలి ఆడేనుగు. విణ. చక్కనిది, మేలైనది, నైఋతి దిగ్గజము భార్య, కుముద దిగ్గజము భార్య.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న విద్యతే ఉపమాయస్యాస్సా అనుపమా. సాటిలేనిది.


అనుపయుక్తము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఉపయుక్తము కానిది. (ఉపయుక్తము = ఉపయోగమైనది.) సముచితభిన్నము, అననురూపము, భుక్తభిన్నము.

అనుపరతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అనివృత్తము, విషయరాగనివృత్తిశూన్యము.

అనుపరతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = విషయరాగాభావము.

అనుపలబ్ధి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= లాభాభావము, ప్రత్యక్షాద్యభావము.

అనుపల్లవము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పల్లవి వెంబడి చరణము.

అనుపశమము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= శాన్త్యభావము, నివృత్త్యభావము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న ఉపశమః శాన్తిః నివృత్తిర్వా అభావే.


అనుపస్కృతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= (1)కృతపాకాదిసంస్కారే (2)అవికృతే చ

అనుపస్థానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= (1)ఉపస్థానాభావే నబ. తచ్ఛూన్యే త్రి.

అనుపస్థాప్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= న ఉపస్థాప్యః. (1)అస్మరణీయే. ప్రథమాన్తపదానుపస్థాప్యత్వాదితి జగ.

అనుపస్థితి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. న ఉపస్థితిః అభావే నత. (1)ఉపస్థిత్యభావే, (2)స్మృత్యభావే చ.

అనుపహతము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. న ఉపహతఃభోగచ్ఛేదాదినా. సదశే నవే అభుక్తే వస్త్రే

అనుపాకృతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. ఉప-ఆ-కృ-క్త నత.మన్త్రైర్యజ్ఞే పశోరర్చనాదిసంస్కార ఉపాకరణం తద్రహితే.

అనుపాతకము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అనుపాతయతి నరకం గమయతిపత-ణిచ్ణ్వుల్పాతకం బ్రహ్మహత్యాది తత్సదృశమ్ ప్రాస. బ్రహ్మహత్యాదిమహాపాతకసదృశే వేదనిన్దాదిజన్యే పాపవిశేషే తాని చ పఞ్చత్రింశత్ప్రకారహేతూద్భవత్వేన తావత్సంఖ్యాతాని అనురత్ర సాదృశ్యే తేన పతనహేతుమహాపాతకతుల్యత్వాదస్య అనుపాతకత్వమితి ప్రావి.

అనుపాతకిన్
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స., = త్రి. అనుపాతకమస్త్యస్వఇని స్త్రియాం ఙీప్.అనుపాతకయుక్తే

అనుపాతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనురూపః త్రైరాశికేన పాతః.పాటీగణితోక్తేన త్రైరాశికేన యుక్తసంఖ్యాపాతే.

అనుపాతిన్
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= త్రి. అనుపతతి అనుగచ్ఛతిఅను+గమ-ణిని (1)అనుగామిని.

అనుపానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మందుతో కూడ చేర్చిపుచ్చుకొనెడు వస్తువు, అన్నముతో కూడ భుజింపదగిన కూర మొదలగు సాధనము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అను భేషజేన సహ పశ్చాద్వా పీయతే. ఔషధేన సహ, తత్పశ్చాద్వా పేయే మధుగుడాదౌ.


అనుపావృత్తము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఉపావృత్తః. (1)అపరావృత్తే.

అనుపుష్పము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనుగతం పుష్పం తద్వికాసమ్ అత్యాస.శరవృక్షే తస్య పుష్పేణైవ ప్రకాశాత్తథాత్వమ్.

అనుపూర్వము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుగతం పూర్వ్వం పరిపాటీ గతిస.యథాక్రమప్రాప్తే యథాహాన్యనుపూర్వ్వం భవతి ఋ 10,18,5 అనుపూర్వ్వ+శస్. అనుపూర్వశః. పశ్చాద్గామిని త్రి. ఆగ్నేయః ప్రథమో గచ్ఛత్యన్వారబ్ధోఽనుపూర్వ్వా ఇతరే, అనుపూర్వ్వ+భావాదౌ ష్యఞ్. ఆనుపూర్వ్యం తద్భావే షిత్త్వాత్ చాతురీవత్ వా స్త్రీ. వేదే పృపూర్వ్వపదహ్రస్వః. అనుపూర్వ్వీ ఆనుపూర్వ్వ్యే స్త్రీ.

అనుపృష్ఠ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుపృష్ఠం బధ్యతేఅనుపృష్ఠ+యత్.పృష్ఠమధ్యే బధ్యపాశాదౌ

అనుపేతము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఉపేతః. (1)ఉపగతిభిన్నే.ఉపగమనఞ్చ ఉపనయనార్థం గురుసమీపగమనమ్, తచ్ఛూన్యే చ.న స్త్రీ

అనుప్రదానము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అనుప్రదీయతే వర్ణవిశేషరూపతా ఆధీయతే అనేనఅన+ప్ర+దా-కరణే ల్యుట్.వర్ణోత్పాదనబాహ్యప్రయత్నభేదే

అనుప్రవచనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అనురూపం గురుముఖోచ్చారితానురూపం ప్రవచనమ్.గురూచ్చారితానువచనే. తత్ప్రయోజనమస్య ఛ. అనుప్రవచనీయః తథాభూతమధ్యయనప్రయోజనయుక్తే త్రి.

అనుప్రవచనాది
సం., నా. వా., ఇ., పుం., తత్స.,= పు. 6త.పాణిన్యుక్తే "తదస్య ప్రయోజనమిత్యర్థే విహితప్రత్యయనిమిత్తే ప్రకృతిభూతే శబ్దసమూహే. అనుప్రవచన, ఉత్థాపన, ఉపస్థాపన, సంవేశన, అనుప్రవేశన, అనువాదన, అనువచన, అనువాచన, అన్వారోహణ, ప్రారమ్భణ, ఆరమ్భణ, ఆరోహణ.

అనుప్రవేశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+ప్ర+విశ+భావే ఘఞ్. (1)అను రూపప్రవేశే.

అనుప్రాస
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనుగతః రసాద్యనుగుణం ప్రకృష్టమాసం వర్ణన్యాసం సమవర్ణరచనాం సమవర్ణోచ్చారణం వా గతిస.అలఙ్కారప్రసిద్ధే స్వరవైషమ్యేఽపి సమవర్ణానాం తుల్యరచనారూపే

అనుప్రాసము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శబ్దసామ్యము కలిగియుండునట్లుచెప్పిన ఒక శబ్దాలంకారము.

అనుప్లవుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = అనుచరుడు, తోడు, తోడువచ్చువాడు, సహచరుడు, సహాయకుడు, దాసుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుపశ్చాత్ ప్లవత్ అనుప్లవః. వెనుకవచ్చువాడు.


అనుబంధము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = జరుగుచున్నదానిననువర్తించుట, కట్టు, తప్పుబయలుపరచుట, (వ్యాకరణమున) ప్రకృతిప్రత్యయాదులచే చెడెడి అక్షరము, ప్రకృత్యాది. అనువర్తించునది, దోషోత్పాదము, ప్రకృతి ప్రత్యయాదులలో నశించుపోవు అక్షరము, తండ్రి మొదలైనవారిననుసరించి నడుచుకొను శిశువు, ప్రకృతమైన దానిననువర్తించుట, ప్రకృత్యాదుల దోషము, ముఖ్యానుయాయి, శిశువు. శిశువు ప్రకృతానువర్తనము. పు. (1)బన్ధనే, ఇచ్ఛాపూర్వకదోషవిశేషాభ్యాసే, శాస్త్రస్యాదౌ వక్తవ్యేషు అధికారివిషయప్రయోజనసమ్బన్ధేషు,
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అను బధ్నాతీతి అనుబంధనం, అనుబంధశ్చ.


అనుబంధి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= త్రి. అనుబధ్నాతి (1)సహచరే, (2)అనుగతే, (3)అనురోధిని, (4)వ్యాపకే చ.స్త్రియాం ఙీప్.సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుబధ్యతేఽతిశ్వాసేన వ్యాప్రియతేఽనయా
(1)హిక్కారోగే, (2)తృష్ణాయాఞ్చ.

అనుబంధించు
సం., స., క్రి., = అనువర్తించు.

అనుబంధుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = తల్లిదండ్రులు లోనగుపెద్దల ననుసరించినడుచు కొడుకులోనగువాడు.

అనుబంధ్యము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. వధార్థం బన్ధోఽనుబన్ధః వధార్థం బధ్యే గవాదౌ. (1)అనుబధ్యతే (2)అనురుధ్యతే కర్మణి ఘఞ్.పశ్చాద్భావిని శుభాశుభే.

అనుబోధము
సం., వి.,అ., పుం., తత్స., = ప్రబోధనము, అత్తరు, సుగంధద్రవ్యములలో అణిగి ఉన్న పరిమళమును ప్రకాశింపచేయు తైలాది ద్రవ్యము, సుగంధలేపనము. పు. పూర్వ్వలిప్తచన్దనాదేర్గన్ధోద్దీపనార్థం పునర్మర్దనాదౌ, పశ్చాద్బోధే చ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుబుధ్యతే అనేనేత్యనుబోధః. దీనిచేత కుంకుమాదుల గల గ్రంథం తెలియబడుతుంది.


అనుబ్రాహ్మణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= బ్రాహ్మణం మన్త్రేతరవేదభాగస్తత్సదృశమ్.బ్రాహ్మణ సదృశే గ్రన్థే. తదధీతే వేద వా ఇని. అనుబ్రాహ్మణీ బ్రాహ్మణసదృశగ్రన్థాధ్యాయిని, తద్వేత్తరి చ త్రిస్త్రియాం ఙీప్.

అనుభవము
సం., వి.,అ., పుం., తత్స., = అనుభవించుట, కడుపు, ఉపలంభము. స్మృతిభిన్నే జ్ఞానే. విషయానురూపభవనాచ్చ బుద్ధివృత్తేరనుభవత్వమ్.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుభూతిరనుభవః.


అనుభవి
సం., విణ.,(న్.ఈ.న్.)., తత్స., = అనుభవముకలవాడు.

అనుభవించు
సం., స., క్రి., = అనుభవముచేయు, కుడుచు.

అనుభావకము
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= అనుభావయతి బోధయతి, బోధకము.

అనుభావము
సం., వి.,అ., పుం., తత్స., = నిశ్చయము, ప్రభావము, భావమును తెలిపెడి ముఖవికాసాది, చిత్తవికారము, ఆధిక్యము, వికారము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుపశ్చాదర్థం భావయతి ప్రకాశయతీత్యనుభావః. అర్థమునెఱింగించునది, భావమును తెలిపే ముఖవికాసదులపేరు. అనుభూయతే అనేనేత్యనుభావః. దీని చేత అనుభవింపబడును ప్రభావము పెద్దల యొక్క బుద్ధి నిశ్చయము,
అనుభావయతి ఉద్బోధయత్యనేన, కోషదణ్డాదిజాతే రాజ్ఞాం తేజోవిశేషే. అలఙ్కారశాస్త్రప్రసిద్ధే రసవ్యఞ్జకే.

అనుభావి
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= అనుభవతి. సాక్షాత్కారాదికారకే.

అనుభావ్యము
సం., విణ.,(అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అనుభవింపదగినది.

అనుభాషణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= సహభాషణము, అనుకరించి చెప్పుట.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అను సహితం భాషణమ్.


అనుభుక్తము
సం., విణ.,(అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అనుభవింపబడినది.

అనుభుక్తి
సం., వి.,ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అనుభవము, కుడుపు.

అనుభూ
సం., నా. వా., ఊ., స్త్రీ., తత్స.,= అనుభవరూపము, జ్ఞానభేదము, జ్ఞానము.

అనుభూతము
సం., విణ.,(అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అనుభవింపబడినది.

అనుభూతి
సం., వి.,ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అనుభుక్తి, కుడుపు, అనుభవము.

అనుభూతిప్రకాశము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అనుభూతేరనుభవస్య వేదాన్తశ్రవణజన్యస్య ప్రకాశార్థం మాధవాచార్యప్రణీతే ఉపనిషత్తాత్పర్యజ్ఞాపకే ప్రకరణభేదే

అనుభోగము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అనుభూతి, కుడుపు.

అనుమంతృ
సం., నా. వా., (ఋ.ఈ.ఋ)., తత్స.,= త్రి. అను+మన-తృచ్.స్వయముదాసీనే కార్య్యాదౌ ప్రవృత్తస్యాన్యస్యాత్మాహవర్దనార్థమనుజ్ఞాకర్తరి.

అనుమంత్రణ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను మన్త్రోచ్చారణాత్ పశ్చాత్ మన్త్రణం మన్త్రేణ సంస్కారాదికరణమ్.మన్త్రోచ్చారపూర్వ్వకే యాగాదిషు సంస్కారభేదే

అనుమతము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = సమ్మతింపబడినది. స్వయంప్రవృత్తే ఇదం క్రియతామితి ప్రోత్సాహనార్థమనుజ్ఞాతే. అనుమోదితే చ.

అనుమతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = సమ్మతి, ఒకకళ తక్కువైన చంద్రుడుగల పున్నమి. ఒక కళ తక్కువగా ఉన్న పూర్ణిమ, చతుర్దశితో కూడిన పున్నమి, చతుర్దశి నాడు వచ్చే పూర్ణిమ, ఒక కళ తక్కువగా ఉన్న చంద్రునితో కూడిన పున్నమి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.నిశాకరే కళాహీనే సతి సా పూర్ణిమా అనుమతిరిత్యుచ్యతే. చంద్రుడు కళా హీనుడైనపుడు ఆ పున్నమి అనుమతి అనబడును. 2.కళాహీనత్వే అపి పూర్ణిమావిహిత యాగాది కరణాయ అనుజ్ఞాయతే అస్యామితి అనుమతిః.


అనుమతించు
సం., స., క్రి., = సమ్మతించు, ఒడబడు.

అనుమరణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఒకరిచావుననుసరించి చచ్చెడుచావు. న. అను+మృ-ల్యుట్.భర్తరి మృతే తద్దేహాప్రాప్తౌ తత్పాదుకాదిగ్రహేణ పృథక్చితారోహణేన స్త్రీణాం దేహత్యాగే.

అనుమా
సం., నా. వా., అ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+మా-అఙ్.పరామర్శజ్ఞానాధీనే (వ్యాప్తధూమాదిలిఙ్గవిశిష్టజ్ఞానాధీనే) జ్ఞానభేదేయథా

అనుమాతృ
సం., నా. వా., (ఋ.ఈ.ఋ.)., తత్స.,= త్రి. అను+మా-తృచ్.అనుమానకర్తరి

అనుమానచింతామణి
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. గఙ్గేశోపాధ్యాయకృతే న్యాయశాస్త్రస్యానుమానతత్త్వజ్ఞాపకే ప్రకరణభేదే. తత్ర చ ఆదౌ అనుమితిస్వరూపాదినిరూపణం తతస్తత్కారణవ్యాప్తిజ్ఞానార్థం వ్యాప్తినిరూపణమ్ తతో వ్యాప్తిగ్రహోపాయనిరూపణమ్ తతో వ్యాప్తిగ్రహానుకూలతర్కనిరూపణమ్, ఉక్తాసు బహ్వీషు వ్యాప్తిషు కథఙ్కారం తాసామనుగమస్తన్నిరూపణమ్తతః వ్యాప్తిజ్ఞానోపాయతయా సామాన్యలక్షణానిరూపణం తతో హేతోః పరిశుద్ధిజ్ఞానార్థముపాధినిరూపణమ్. తతోఽనుమిత్యఙ్గపక్షతానిరూపణమ్ పరార్థానుమానస్య పఞ్చావయవన్యాయసాధ్యతయా తన్నిరూపణమ్. అనుమితౌ పరామర్శస్య (సాధ్యవ్యాప్తిమద్ధేతువిశిష్టజ్ఞానాత్మకస్య) స్వరూపాదినిరూపణమ్.. తతో హేతుత్రైవిధ్యస్య (కేవలాన్వయికేవలవ్యతిరేక్యన్వయవ్యతిరేకిత్వరూపస్య) నిరూపణమ్ తతో వర్జ్జనీయతయా హేతోర్దోషణాం (హేత్వాభాసానామ్) నిరూపణమ్ తత్రాదౌ సామాన్యతోర్హేత్వాభాసలక్షణమ్ తతః సవ్యభిచారస్య, సాధారణస్య, అసాధారణస్య, అనుపసంహారిణః, అసిద్ధేశ్చ క్రమశః, తతో బాధస్య నిరూపణమ్ ఇత్యేతత్పర్యన్తం సపరికరమనుమానం హేయతయా తద్దోషాంశ్చ నిరూప్య తాదృశానుమానేన ఈశ్వరస్య సిద్ధిర్దర్శితా తస్యారాధనసహకృతేన షోడ?శపదార్థ తత్త్వజ్ఞానేనాత్యన్తికదుఃఖనివృత్తిరూపాపవర్గసిద్ధిరిత్యేతే పదార్థాః తత్రత్యా అవధేయాః.

అనుమానదీధితి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అనుమానరూపచిన్తామణేర్దీధితిరివ. రఘునాథశిరోమణికృతాయామనుమానచిన్తామణివ్యాఖ్యాయామ్.

అనుమానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఊహించుట, ఒక అర్థాలంకారము, (చూ. అలంకారము.) సందేహము,
ప్రయోగము :
మ. అనుమానాకులతంబదంబు మృదు శయ్యంగూర్పగాలేక. కవిక. 4. ఆ.
(దీని నీయర్థమున కొందరు దేశ్యమని చెప్పియున్నారు.) న. అను-మి-మా-వా భావాదౌ ల్యుట్.వ్యాప్యస్య జ్ఞానేన వ్యాపకస్య నిశ్చయే, యథా వహ్నిర్ధూమస్య వ్యాపక ఇతి ధూమస్తస్య వ్యాప్త ఇత్యేవం తయోః భూయః సహచారం పాకస్థానాదౌ దృష్ట్వా పశ్చాత్ పర్వతాదౌ ఉద్ధూయమానశికస్య ధూమస్య దర్శనే తత్ర వహ్నిర్నాస్తీతి నిశ్చీయతే. కరణే ల్యుటి. తద్ధేతుభూతే ధూమాదౌ.

అనుమానించు
సం., అ., క్రి., = ఊహించు, సందేహించు, (చూ. అనుమానము.)

అనుమానోక్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = తర్కము, ఊహ.

అనుమార్గ
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. మార్గే విభక్త్యర్థే యాథార్థ్యే, పశ్చాదర్థే వా అవ్యయీ. (1)మార్గే ఇత్యర్థే, (2)మార్గానురూపే, (3)మార్గస్య (4)పశ్చాదర్థే చ.

అనుమాష
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. మాషే విభక్త్యర్థే అవ్యయీ. మాషే ఇత్యర్థే. పరిముఖాఞ్య. ఆనుమాష్యః తద్భవాదౌ త్రి.

అనుమాస
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. వీప్సార్థే అవ్యయీ. (1)ప్రతిమాసే, (2)అనుమాసేభవః ఠఞ్.ఆనుమాసికః ప్రతిమాసభవే

అనుమిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+మి-కర్మణి క్త. (1)కృతానుమానే (2)అనుమానవిషయీభూతే.

అనుమితి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను-మా-క్తిన్.అనుమానే వ్యాప్తివిశిష్టస్య పక్షధర్మతాజ్ఞానాధీనే అనుభవభేదే

అనుమిత్సా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+మి-సన్-భావే అ.అనుమాతుమిచ్ఛాయామ్ సిషాధయిషాయామ్. అనుమిత్సాయాం హి సిద్ధిసత్త్వేభ్యనుమితిరుదేతి తదభావే సాధ్యవత్తానిశ్చయరూపసిద్ధిసత్త్వే నానుమితిః. తత్రాయం విశేషః సామానాధికరణ్యేన సిద్ధిసత్త్వేఽపి అవచ్ఛేదావచ్ఛేదేనానుమితిర్భవత్యేవ న తత్రానుమితిసాపేక్షా తథా చ అవచ్ఛేదావచ్ఛేదేన సిద్ధిరేవ అవచ్ఛేదావచ్ఛేదేన సామానాధికరణ్యేన చానుమితిం ప్రతిబధ్నాతి ఏవఞ్చ తత్రైవ ఇచ్ఛాపేక్షేతి.అత ఏవ వాచస్పతినా

అనుమృత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను పశ్చాత్ శోకాదినా మృతః.శోకాదినా మృతస్య పశ్చాత్ మృతే.అను+మృ-కర్మణి క్త.యస్య పశ్చాత్ మ్రియతే తస్మిన్

అనుమేయము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఊహింపదగినది. త్రి. అనుమీయతేఽసౌఅను+మి-కర్మణి యత్. (1)అనుమిత్యర్హే, (2)అనుమాతుం యోగ్యే

అనుమోదము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సంతోషము, సమ్మతి. పు. అను+ముద-ణిచ్-ఘఞ్.ప్రకృతకర్మణి ప్రవృత్తివిఘాతాకరణేనాన్యప్రోత్సాహానుకూలవ్యాపారే. త్వయా యత్ కృతం తన్మేనుమతమిత్యాద్యభిలాపవ్యఙ్గ్యే.భావే ల్యుట్. తత్రైవార్థే న.

అనుమోదించు
సం., అ., క్రి., = సంతోషించు, సమ్మతించు.

అనుమోదిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+ముద-ణిచ్-కర్మణి క్త.కృతానుమోదనే స్వానుమతత్వజ్ఞాపనేన ప్రోత్సాహితే

అనుయాజ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+యజ-ఘఞ్ యజ్ఞాఙ్గత్వాత్ కుత్వాభావః.దర్శపౌర్ణమాసాఙ్గేషు ప్రయాజాదిషు పఞ్చసు యాగేషు.

అనుయాత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను యా-కర్తరి క్తః. (1)పశ్చాద్గన్తరి, (2)సహగన్తరి చకర్మణి క్త యస్య పశ్చాద్గమ్యతే తాదృశే జనే.

అనుయాత్ర
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. యాత్రాయాంవిభక్త్యర్థే పశ్చాదర్థే వా అవ్యయీ. యాత్రాయామిత్యర్థే, యాత్రాయాః పశ్చాద్భావే చ. అనుగతా అనురూపీకృతా యాత్రా యేన ప్రాబ. (1)అనుయాయివర్గే. పశ్చాద్యాత్రాయాం స్త్రీ. తత్ప్రయోజనమస్యేత్యర్థే ఠక్. ఆనుయాత్రికః అనుచరే సేవకే త్రి.

అనుయాత్రిక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుయాత్రా పశ్చాద్ యాత్రా అనుగమనమస్త్యస్య ఠన్. (1)పశ్చాద్గన్తరి (2)అనుచరే

అనుయాయి
సం., విణ., (న్.ఈ.న్.)., తత్స., = వెంబడించువాడు. త్రి. అనుయాతి పశ్చాత్ గచ్ఛతిఅను+యా-ణిని స్త్రియాం ఙీప్. (1)పశ్చాద్గన్తరి, (2)సేవకే, (3)అనుచరే

అనుయుక్తము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అడుగబడినది, పృష్టము. త్రి. అను+యుజ-క్త.జిజ్ఞాసితే పదార్థే. (1)కృతప్రశ్నే,యం ప్రతి కస్యచిత్ పదార్థస్య జిజ్ఞాసార్థం ప్రశ్నః క్రియతే తస్మింశ్చ.

అనుయుగ
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. యుగేవిభఅవ్యయీ.యుగ ఇత్యర్థే. తత్ర భవః పరిముఖాఞ్య. ఆనుయుగ్యః అనుయుగభవే త్రి.

అనుయూప
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. యూపే విభఅవ్యయీ.

అనుయోక్తృ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+యుజ-తృచ్ స్త్రియాం ఙీప్. (1)ప్రశ్నకారకే. (2)భృతకాధ్యాపకే చ.

అనుయోగకృత్
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనుయోగం ప్రశ్నవిషయసంశయం కృన్తతికృత ఛేదనే క్విప్. (1)ఆచార్య్యే.కృ-క్విప్. పృచ్ఛకే త్రి.

అనుయోగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., = అడుగుట, ప్రశ్న, సమాధానమును తెలుసుకొనుటకు అడగబడినది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుయుజ్యత ఇత్యనుయోగః. అర్థమును ఎరుగుటకై అడుగబడినది.


అనుయోగిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుయుఙ్క్తేఅను+యుజ-ఘినుణ్. (1)ప్రశ్నకారకే.

అనుయోజ్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుయుజ్యతే నియుజ్యతే "అను+యుజ-శక్యార్థే ఆవశ్యకార్థే వా ణ్యత్.ప్రశ్నార్హే అవశ్యనియేజ్యే, త్వయా కథమిత్థం కృతమిత్యాక్షేపేణ కృతప్రశ్నే, (1)ఆజ్ఞాకారకే, (2)దాసాదౌ చ

అనురంజక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనురఞ్జయతి అనురక్తం కరోతిఅను+రన్జణిచ్-ణ్వుల్.అనురాగయుక్తకారకే.

అనురంజన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+రన్జ-ణిచ్-భావే ల్యుట్. (1)అనురాగయుక్తకరణే (2)అనురఞ్జకే త్రి.

అనురంజిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+రన్జ-ణిచ్-కర్మణి క్త.యస్య అనురాగః కృతః తస్మిన్,అనురక్తీకృతే జనే.

అనురక్త
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+రన్జ క్త. (1)అనరాగయుక్తే,అనుగతః రక్తం రాగమ్ అత్యాస. (2)ప్రాప్తరక్తవర్ణే.

అనురక్తి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అనురాగము, కూరిమి. స్త్రీ. అను+రన్జ-క్తిన్. (1)అనురాగే.

అనురణన
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అను+రణ-ల్యుట్.ఘణ్టాదిశబ్దజప్రతిధ్వన్యాత్మకే శబ్దసన్తానే వ్యఞ్జనరూపశబ్దశక్తిభేదే, ధ్వనిభేదే చ.

అనురత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+రమ-కర్తరి క్త. (1)అనురక్తే, (2)అభిరతే చ.

అనురతి
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+రమ-భావే క్తిన్. (1)అనురాగే. ,ప్రేమ

అనురస
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుగతో రసమ్.మాధుర్య్యాదిరసానుగతే

అనురహస
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుగతం రహఃఅత్యాసఅచ్సమా. (1)నిర్జ్జనదేశానుగతే.

అనురాగము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అనురక్తి, కూరిమి. పు. అను+రన్జ+ఘఞ్. (1)అత్యంతప్రీతౌ, (2)స్నేహే చ.అనురూపో రాగః ప్రాస. (3)అనురూపరాగే. అనుగతో రాగగతిస. ప్రాప్తలౌహిత్యవర్ణే త్రి. ,ప్రేమ

అనురాగిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+రన్జ-ఘినుణ్ కుత్వమ్. (1)అనురాగయుక్తేస్త్రియాం ఙీప్.

అనురాత్ర
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. రాత్రౌవిభఅవ్యయీఅచ్సమా. (1)రాత్రావిత్యర్థే, (2)ప్రతిరాత్రే చ.

అనురాధ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = నక్షత్రవిశేషము. దీనినే అనూరాధ అందురు. స్త్రీ. అనుగతా రాధాం విశాఖామ్ అత్యాస.సప్తవింశతిధా విభక్తస్య రాశిచక్రస్య సప్తదశభాగాత్మకే నక్షత్రభేదే

అనురుద్ధ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+రుధ-కర్మణి క్త. (1)అపేక్షితే.

అనురుధ్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+రుధ-క్విప్. (1)అనురోద్ధరి (2)అపేక్షకే.కర్మణి క్విపి వేదే ఉపసర్గదీర్ఘః.అనురుద్ధే.

అనురూపము
సం., విణ.,(అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అనుగుణము. అవ్య. రూపస్య సాదృశ్యే యోగ్యత్వే వా అవ్యయీ.రూపస్య సాదృశ్యే, యోగ్యతాయాఞ్చ.అర్శ ఆద్యచి. తద్వతి త్రి.

అనురోధ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+రుధ-ఘఞ్. (1)అనుసరణే,ఆరాధ్యాదేరిష్టసమ్పాదనేచ్ఛాయాఞ్చ.

అనురోధము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అనుసరించి నడచుట, అనువర్తనము. అనుకూలంగా తిరుగుట.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనురోధనం అనురోధః. అనుకూలముగా వర్తించుట.


అనురోధిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+రుధ-ణిని. అపేక్షకే. స్త్రియాం ఙీప్.

అనులాపము
సం., వి.,అ., పుం., తత్స., = మాటిమాటికి చెప్పెడుమాట, పునరుక్తి, అనుకరించి చెప్పుట, పలుమాఱు పలుకుట.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అను పశ్చాతాలాపః అనులాపః. చెప్పిన వెనుక మరల చెప్పుట. 2.అను వారం వారం లపనమితి అనులాపః. అనుకరించిచెప్పుట .


అనులిప్త
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+లిప-క్త.గన్ధాదినా కృతానులేపే

అనులేప
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+లిప-భావే ఘఞ్. చన్దనాదిమర్ద్దనే. కరణే ఘఞ్.అనులేపసాధానే చన్దనాదౌ.

అనులేపక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనులిమ్పతిఅను+లిప-ణ్వుల్.చన్దనాదిభిః స్వదేహదేవార్చ్చాద్యనులేపకారకే.స్త్రియాం టాప్. తస్యాః ధర్మ్యం మహిష్యాఅణ్. ఆనులేపికమ్ తద్ధర్మ్యే త్రి.

అనులేపనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = పూత, మస్తకము పై గంధము మొదలగు ద్రవ్యముల లేపనము.

అనులేపిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+లిప-ణిచ్-కర్మణి క్త. "అనులిప్తీకృతే".

అనులేపిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనులిమ్పతిఅను+లిప-ణిని. (1)అనులేపకేఇ.

అనులోమజ
, సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కొన్నిసంకరజాతులు, ఒక సంకరజాతి

అనులోమజన్మన్
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. స్త్రీఅనులోమం పితృవర్ణానుక్రమేణ జన్మ యస్య.అనులోమజాతే మూర్ద్ధావసిక్తాదౌ.స్త్రియాం డాప్.

అనులోమము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఆరోహణక్రమము గలది. పు. యథాక్రమే అవ్యయీఅచ్సమా. (1)యథాక్రమే. ,ఒకసంకరజాతి, సమీచీనము

అనువంశ
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. వంశే విభక్త్యర్థే అవ్యయీ. వంశే ఇత్యర్థే తత్ర భవః పరిముఖాఞ్య. ఆనువంశ్యస్తత్ర భవే త్రి.

అనువక్తృ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనువక్తి గురుముఖాత్ శ్రుత్వా తదనురూపం వదతిఅను+వచ-తృచ్.గురుముఖోచ్చారితానురూపపాఠకే.స్త్రియాం ఙీప్.

అనువక్ర
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుక్రమేణ వక్రః.అతివక్రే

అనువచన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అనురూపం వచనమ్ ప్రాస.అనురూపకథనే

అనువత్సర
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనుకూలో వత్సరో దానాదివిశేషాయ.

అనువదించు
సం., స., క్రి., = ఒకరు చెప్పినదానిని మరల చెప్పు.

అనువయించు
సం., స., క్రి., = (గుడ్డలు లోనగు వాని)నేయు.

అనువర్తనము
సం., వి.,అ., న., తత్స., = అనురోధము. న. అను+వృత-ల్యుట్. (1)అనుగమనే, (2)అనుసరణే,వ్యాకరణాదౌ పూర్వ్వసూత్రశ్రుతశబ్దస్యోత్తరసూత్రేఽన్వయార్థమనుసరణే చ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుకూలం వర్తనం అనువర్తనం. అనుకూలముగా వర్తించుట.


అనువర్తించు
సం., స., క్రి., = అనుసరించి నడచు.

అనువర్త్తిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+వృత-ణిని. (1)పాశ్చద్గామిని (2)అనుయాయిని చస్త్రియాం ఙీప్.

అనువాకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఒకరు చెప్పిన దానిని మరలచెప్పుట, ఋక్కుల యొక్కగాని, యజుస్సుల యొక్క గాని సముదాయము, అజ్జము, వేదభాగము. పు. (1)అనూచ్యతేఅను+వచ-ఘఞ్ కుత్వమ్.గానశూన్యే ఋగ్విశేషే, ఋగ్యజుః సమూహే, శస్త్రనామ్నా ఖ్యాతే వేదాంశే. ,వేదభాగము

అనువాక్యా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+వచ-ణ్యత్ కుత్వమ్.ఋత్విగ్భేదః ప్రశాస్తా తత్పాట్యాయాం దేవతాహ్వానసాధనే ఋచి.

అనువాచన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+వచ-ణిచ్-ల్యుట్. (1)అధ్యాపనే.తత్ప్రయోజనమస్య అనుప్రవఛ. అనువాచనీయః అధ్యాపకే త్రి.

అనువాచ్
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనువాచయతిఅను+వచ-ణిచ్-క్విప్. (1)అనువాచకే (2)అధ్యాపకే.

అనువాత
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనుగతో వాతః.శిష్యాదిదేశాత్ గుర్వాదిదేశగన్తరి వాయౌ

అనువాద
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+వద-ఘఞ్.విధిప్రాప్తస్య వాక్యాన్తరేణ కథనే యథా అగ్నిహోత్రం జుహోతీతి వాక్యేన ప్రాప్తస్య హోమస్య దఘ్నా జుహోతీతి వాక్యేన పునరనువాదేన దధికరణకత్వమాత్రం తత్ర విధేయమ్. ,తిరిగి చెప్పుట

అనువాదక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనువదతిఅను+వద-వుల్. (1)అనువాదకారకే (2)అనువదనశీలే చ.

అనువాదిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనువదతిఅను+వద-ణిని. (1)అనువాదకారకే, (2)అనువదనశీలే, (3)యుక్తగీతానువాదిని చస్త్రియాం ఙీప్.

అనువాద్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+వద-ణ్యత్.ఉద్దేశ్యే ప్రాప్తావపి కిఞ్చిద్విధానార్థమనుకీర్త్తనీయే.

అనువాసన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+వాస-సౌరభ్యే ల్యుట్.ధూపాదిభిః సురభీకరణే, వైద్యౌకోక్తే స్నేహాద్యైః వస్తికర్మ్మణి చ.

అనువాసిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను-వాస-క్త.(1)సురభీకృతే, (2)వస్తికర్మ్మణా చికిత్సితే చ.

అనువాస్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+వస-కర్మ్మణి యత్. (1)సురభీకార్య్యే (2)వస్తికర్మ్మణా చికిత్స్యే చ.

అనువింధ్య
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అవన్తిదేశీయే నృపతిభేదే

అనువిద్ధము
సం., విణ.,(అ.ఆ.అ.)., తత్స., = సంబంధించినది, కూడినది. త్రి. అను+వ్యధ-క్త. (1)సంసృష్టే.

అనువిధాయిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+విధత్తే అను+వి+ధా-ణిని. (1)పశ్చాద్విధాయిని, (2)అనుగతే చ.

అనువృత్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను పశ్చాత్ వర్త్తతేఅను+వృత-క్విప్. (1)పశ్చాద్వర్త్తిని (2)పశ్చాద్భావిని (3)అనుగతే చ

అనువృత్త
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+వృత-క్త.అనుగతే, పూర్వ్వసృత్రాదపరసూత్రే ఆకాఙ్క్షాపూరణార్థమ్ అన్వితే పదాదౌ, అనుక్రమేణ వృత్తతాప్రాప్తే క్రమశః వర్త్తులాకారే. అనుగతో వృత్తం శీలమ్ అత్యాస. శీలానుగతే త్రి.

అనువృత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అనువర్తనము, అనురోధము, అధికారము, అనుసరణము, అనుమోదనము, అనురంజనము, పూర్వసూత్రములో ఉన్న పదాన్ని పరసూత్రములోకి తీసుకొనుట, సేవనము.

అనువేధ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+విధ-ఘఞ్. (1)సంసర్గే.

అనువేల
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. వీప్సార్థే అవ్యయీ. (1)ప్రతిసమయే (2)అనుక్షణే. అర్శఆదిఅస్త్యర్థే అచ్. తద్వృత్తౌ త్రి.

అనువేల్లిత
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+వేల్ల-క్త.సుశ్రుతోక్తే బ్రణ్లేపనబన్ధభేదే.బన్ధాశ్చ

అనువేశ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+విశ-ఘఞ్.జ్యేష్ఠాతిక్రమేణ కనిష్ఠస్య వివాహే

అనువేశ్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుక్రమేణ వేశమర్హతి యత్. (1)ప్రతివేశ్యానన్తరవాసిని.

అనువ్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనువ్యయతి అనుగచ్ఛతి అను+వ్యే-క.అనుగతే తతో దేవా అనువ్యమివాసుః కా 1,2,5, (1)అనువ్యమ్ (2)అనుగమనంన్యగ్భూతిం

అనువ్యాఖ్యాన
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= తఅనురూపం వ్యాఖ్యానమ్ ప్రాస.మన్త్రాదీనామనురూపార్థప్రకాశకే వ్యాఖ్యానే.

అనువ్యాహార
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+వి+ఆ+హృ-ఘఞ్. (1)అనువాదే, (2)సహకథనే చ.

అనువ్రజన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+వ్రజ+భావే ల్యుట్. (1)అనుగమనే (2)అనువ్రజనం చగచ్ఛతోఽతిస్నిగ్ధాదేః జలసమీపపర్య్యన్తానుధావనమ్ తథైవోపమావిధయా వర్ణితంనైషధే

అనువ్రజ్యా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+వ్రజ-క్యప్.అనుసరణాదిరూపే సేవనే.

అనువ్రతుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఒకరివ్రతముననుసరించిచేయువ్రతము గలవాడు. త్రి. అనుకూలం వ్రతం కర్మ్మ యస్య.అనుకూలకర్మ్మ యుక్తే.

అనుశతికాది
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. 6బపాణినీయగణపాఠోక్తే ఞితి ణితి కితి చ తద్ధితే పరే ద్విపదయోరాద్యచోవృద్ధినిమిత్తీభూతే శబ్దసమూహే, సచ గణః. అనుశతిక, అనుహోడ?, అనుసంవరణ, అనుసంవత్సర, అంగారవేణు, అసిహత్య, అస్యహత్య, అస్యహేతి, బధ్యోగ, పుష్కరసద్, అనుహరత్, కురుకత, కురుపఞ్చాల, ఉదకశుద్ధ, ఇహలోక, పరలోక, సర్వలోక, సర్వపురుష, సర్వభూమి, ప్రయోగ, పరస్త్రీ, (రాజపురుషాత్ ష్యఞి) సృత్రనడ?, ఆకృతిగణోయమ్. తేనాభిగమ, అధిభూత, అధిదేవ, చతుర్విద్యా, ఇత్యాదయోఽన్యేఽపి.

అనుశయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అనుబంధము, ద్వేషము, పశ్చాత్తాపము, దీర్ఘద్వేషము, అనుతాపము, క్రోధము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుశేత ఇత్యనుశయః. అనుశ్యూతమై వచ్చినది.


అనుశయానా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+శీఙ్-శానచ్.పరకీయనాయికాభేదే. తద్వివరణం నాయికాశబ్దే దృశ్యమ్. అనుతాపకర్త్తరి త్రి.

అనుశయిన్
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+శీఙ్-ఇని.యావత్కర్మక్షయం చన్ద్రలోకే స్థిత్వా సావశేషే ఏవ కర్మ్మణి పశ్చాత్తాపాన్వితతయా భూమిలోకే జన్మగ్రహణాయాగన్తుం ప్రవృత్తే జీవే.

అనుశయీ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అనుశయ్యతే పశ్చాత్తప్యతేఽస్యామ్.అను+శీఙ్-అధికరణే అచ్ గౌరాఙీష్.పాదరోగభేదే,

అనుశర
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనుశృణాతి

అనుశాయి
సం., వి., న్., పుం., తత్స., = పుణ్యపాపరూపకర్మములకు ఫలభూతములైన స్వర్గనరకాదులననుభవించినపిమ్మట శేషించిన పుణ్యపాపముల వాసనగలవాడు.

అనుశాసనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఆజ్ఞ, ఆనతి. న. అనుశిష్యతే యాథార్థ్యేన నిరూప్యతే అను+శాసభావే ల్యుట్. (1)యాథార్థ్యజ్ఞాపనే, (2)నిరూపణే, (3)కర్త్తవ్యోపదేశే చ.

అనుశాసితృ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుశాస్తి యాథార్థ్యేన కర్త్తవ్యముపదిశతి అను+శాస-తృచ్. కర్త్తవ్యోపదేశకే. స్త్రియాం ఙీప్. ఔణాతృన్. అనుశాస్తాపి తత్రార్థే త్రిస్త్రియాం ఙీప్.

అనుశాసిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+శాస-ణిని. (1)కర్త్తవ్యోపదేశకే (2)దణ్డయితరి చ

అనుశిష్ట
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+శాస-కర్మ్మణి క్త. (1)కృతానుశాసనే,యస్య హితోపదేశః క్రియతే తస్మిన్, దణ్డితే చ. ,కూటసాక్ష్యము

అనుశీక
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+శుచ-ఘఞ్. (1)పశ్చాచ్ఛోకే (2)అనుశోచనే.

అనుశీత
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అవ్యశీతే విభఅవ్యయీ.శీతే ఇత్యర్థే, పరిముఖాభవాదౌ ఞ్య. ఆనుశీత్యః తద్భవాదౌ త్రి.

అనుశీలన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అనుక్షణం శీలనం ప్రాస. (1)సతతాభ్యాసే (2)అనుక్షణాచరణే

అనుశో(శు)చిత
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+శుచ-భావే క్త ఉదుపధత్వాత్ వా న కిత్త్వమ్. (1)అనుశోచనే.అనుశోచితుమారబ్ధః ఆరమ్భార్థే క్త వా గుణః. కృతశోచనారమ్భే త్రి.

అనుశోచన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అన+శుచ-ల్యుట్. (1)అనుశోకే. అనుశోచనం ధనవ్యయేన పశ్చాత్తాప ఇతి రఘునన్దనః.స్వార్థే ణిచి యుచ్. అనుశోచనా తత్రైవార్థే స్త్రీ. ,దుఃఖము

అనుశోచనీయ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుశుచ్యతే అను+శుచ-కర్మ్మణి అనీయర్.అనుశోచనార్హే యముద్దిశ్య శోక క్రియతే తస్మిన్.

అనుశ్రుతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = ప్రస్తావన విషయముననుసరించిన యితరజనసంభాషణముల వినికి.

అనుశ్లోక
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అనుశ్లోక్యతే గీయతే అను+శ్లోక-కర్మ్మణి అచ్.మహావ్రతే గేయే సామభేదే

అనుషంగము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = చేరిక, తగులు, ప్రసంగము, దయ, ప్రకృతమును అనువర్తించుట, కారుణ్యము.

అనుషంగిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుక్షణం సజతేఅను+సన్జ ఘినుణ్. (1)అనుక్షణం ప్రసక్తే.

అనుషండ
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. షణ్డః పద్మసమూహస్తత్ర విభఅవ్యయీ. షణ్డే ఇత్యర్థే.తత్ర జాతాది కచ్ఛాదిఅణ్.ఆనుషణ్డస్తజ్జాతే త్రి.

అనుషక్త
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+సన్జ-క్త. (1)సంలగ్నే.

అనుషజ్
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. అను+సన్జ-క్విప్. (1)ఆనుపూర్వ్వో. స్వరాదేరాకృతిగణత్వాదయం తద్గణీయః"ఇతి మనో.పృదీర్ఘః. ఆనుషగప్యత్రార్థే అవ్య.

అనుషిక్త
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+సిచ-క్త. (1)సతతసిక్తే (2)పశ్చాత్సిక్తే చ.

అనుషేచన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+సిచ-భావే ల్యుట్. (1)అనుక్షణసేచనే, (2)పశ్చాత్సేచనే చ.

అనుష్టుతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+స్తు-క్తిన్. (1)అనుక్రమేణ స్తుతౌ

అనుష్టుప్పు
సం., వి., భ్., స్త్రీ., తత్స., = ఒక ఛందస్సు.(చూ. ఛందస్సు.) సరస్వతి. స్త్రీ. అను+స్తున్భ-క్విప్ షత్వమ్. (1)సరస్వత్యామ్, (2)అష్టాక్షరపాదకే, (3)ఛన్దోభేదే (4)వాచి చ.

అనుష్టుబ్గర్భా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. 6 బ. "ఆద్యః పఞ్చాక్షరః"పాదః ఉత్తరేఽష్టాక్షరాస్త్రయః అనుష్టుబ్గర్భైవ సోష్ణిక్సేత్యుక్తలక్షణే ఛన్దోభేదే.

అనుష్ఠ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుక్రమేణ తిష్ఠతిఅను+స్థా-క షత్వమ్.అనుక్రమేణ స్థాతరి. అనుష్ఠాః అనుక్రమేణ తిష్ఠన్తీరితి భాష్యమ్.భావే అఙ్ టాప్. అనుష్ఠానే స్త్రీ.

అనుష్ఠాతృ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+స్థా-తృచ్ స్త్రియాం ఙీప్.విధానకర్త్తరి

అనుష్ఠానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఆచారము, నడవడి. న. అను+స్థా-భావే ల్యుట్ షత్వమ్.విహితకర్మ్మాదికరణే. అలబ్ధలాభాదికమభిధాయ, కృత్యము.

అనుష్ఠించు
సం., స., క్రి., = ఆచరించు, నడుపు.

అనుష్ఠిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+స్థా-కర్మ్మణి క్త.విధానేన కృతే ధర్మ్మకార్య్యాదౌ

అనుష్ఠు
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. అను+స్థా-కు.సమ్యగిత్యర్థే

అనుష్ఠేయము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అనుష్ఠింపదగినది, నడుపదగినది. త్రి. అను+స్థా-కర్మ్మణి యత్. (1)విధేయే.

అనుష్ణ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఉష్ణః నత. (1)ఉష్ణభిన్నే (2)శీతపదార్థే

అనుష్ణగు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనుష్ణః శీతలా గావః కిరణాః అస్య.చన్ద్రే అనుష్ణకిరణాదయోఽప్యత్ర పు.

అనుష్ణవల్లికా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అనుష్ణా శీతలా వల్లీవఇవార్థే కని టాపి అత ఇత్త్వమ్. (1)నీలదూర్ధ్వాయామ్.

అనుష్ణుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స.,= వేఁడిమిలేనివాడు, సోమరి, అలసుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న విద్యతే ఉష్ణం తేజో అస్యేతి అనుష్ణః. ప్రకాశము లేనివాడు.


అనుసంతతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అనుక్రమేణ సన్తతిః. (1)అవిచ్ఛేదధారాయామ్

అనుసంధానము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= కూర్పు, భక్తిగ్రంథముల పఠనము. న. అను+సమ్+ఘఞ్-ల్యుట్. (1)అన్వేషణే, (2)చిన్తనే చ

అనుసంధించు
సం., స., క్రి.,= కూర్చు, భక్తిగ్రంధములనుపఠించు.

అనుసంధేయ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+సమ్+ధా కర్మ్మణి అర్హాద్యర్థే వాయత్ అనుసన్ధాతుం యోగ్యే, అనుసన్ధాతవ్యే చ.

అనుసంవత్సర
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. సంవత్సరే విభక్తవీప్సాయాం వా అవ్యయో. (1)వత్సరే ఇత్యర్థే, (2)ప్రతివర్షే చ.తత్ర భవాదౌ ఠఞ్, అనుశతికాఉభయపదవృద్ధిః.ఆనుసాంవత్సరికః ప్రతివర్షభవే త్రి.

అనుసంవరణ
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+సమ్+వృ-ల్యుట్. (1)అనుక్రమేణ (2)గోపనే.అనుసంవరణాయ హితమ్ఠణ్ అనుశతికాద్విపదవృద్ధిః. ఆనుసాంవరణికః తద్భవాదౌ త్రి.

అనుసంహిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+సమ్+ధా-కర్మ్మణి క్త.కృతానుసన్ధానే యస్య జ్ఞానార్థమన్వేషణాదికమ్ క్రియతే తస్మిన్. సంహితాయాం విభఅవ్యయీ.సంహితాయామిత్యర్థే.`అథైకే ప్రాహురనుసంహితమితి ఋగ్వే దప్రాతిశాఖ్యమ్.

అనుసమాహార
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+సమ్+ఆ+హ-ఘఞ్. (1)అనుసన్ధానే

అనుసర
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+సృ-ల్యుట్. (1)అనుగమనే, (2)సదృశీకరణే చ.

అనుసరణము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= అనుసరించుట, తొడరిక.

అనుసరించు
సం., స., క్రి., = అనువర్తనము చేయు, తొడరు.

అనుసవన
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. సవనస్య పశ్చాత్ అవ్యయీ.సవనస్య (స్నానస్య) పశ్చాత్ సవనే,

అనుసాయ
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్య. సాయే విభఅవ్యయీ.సాయాహ్నే ఇత్యర్థే తత్ర భవః పారిముఖాఞ్య. ఆనుసాయ్యః తత్ర భవే త్రి.

అనుసార
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+సృ-ఘఞ్. (1)అనుసరణే,

అనుసారణా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+సృ+ణిచ్-యుచ్సారణా అనుగత్య సారణా చాలనా. (1)అనుధావనే, (2)అపసారణాయామ్,భీతిహేతోరనుధావనే హి భీతస్య చాలనా భవతీతి తస్య సరణాహేతుత్వమ్

అనుసారణి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= రెండవసారణి.

అనుసారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= అనుసరణము, తొడరిక.

అనుసారి
సం., విణ., (న్.ఈ.న్.)., తత్స., = అనుసరించువాడు. త్రి. అనుసరతి పశ్చాద్ గచ్ఛతిఅను+సృ-ణిని. (1)అనుగన్తరి.

అనుసూయా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అనుసూయతే అను+సూ-క్యప్.శకున్తలాసహచరీభేదే శకు. అనుసూయేత్యేకే.

అనుసృతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ. అను+సృ-క్తిన్ (1)అనుసరణే.అనుసరతి కులాన్తరంకర్త్తరి సంజ్ఞాయాం క్తిచ్. కులటాయాం స్త్రియాం, స్త్రీ. తస్యాః అపత్యం మతాన్తరే కల్యాణ్యాదిఢక్ ఇనఙ్ చ.ఆనుసృతినేయః తదపత్యే పుస్త్రీ.

అనుసృష్టి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅను+సృజ-క్తిన్. (1)అనుసర్జనే.కర్త్తరి సంజ్ఞాయాం క్తిచ్. ప్రత్యుత్పన్నమతౌ స్త్రియాం స్త్రీ. తస్యాః అపత్యమ్ కల్యాణ్యాదిఢక్ ఇనఙ్ చ.ఆనుసృష్టినేయః తదపత్యే పుస్త్రీ.

అనుసేవిన్
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుక్షణం సేవతేఅను+సేవ-ణిని స్త్రియాం ఙీప్. (1)సతతసేవిని

అనుస్తరణ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనుస్తీర్య్యతే అను+స్త్-కరణే ల్యుట్. ఆచ్ఛాదనే చర్మ్మాదౌ స్త్రియాం ఙీప్. "అనుస్తరణ్యా వపాముత్ఖిద్య శిరోముఖం ప్రచ్ఛాదయేదితి"తాబ్రా.తత్సాధనే స్త్రీగవ్యాం స్త్రీ. "అనుస్తరణోం గామజాం వైకర్ణాం కృష్ణామేకే సవ్యే వాహౌ బద్ధ్వేతి"శ్రుతిః. "సేయం గౌః స్తృతం దీక్షితమనుస్తృతత్వాద్ధింసితత్వాచ్చానుస్తరణీత్యుచ్యతే"ఇతి తన్నిరుక్తబ్రాహ్మణమ్.అనుతీర్య్యతే వైతరణీ నదీ అనయా అను+త్-కరణే ల్యుట్ పృసుట్. వైతరణీనద్యుత్తారికాయాం గవి స్త్రీ. "తస్మాత్ పురుషాయ పురుషానుత్తరణీ క్రియతే ఇతి"శ్రుతిః.

అనుస్మరణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = తలపు.

అనుస్మృతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅను+సృ-క్తిన్.అనురూపచిన్తనే ఆలమ్బనసదృశతయా చిన్తనే "అనుస్మృతేర్వాదరిరితి"శాసూ.ప్రాదేశమాత్రత్వేన అయమ్ (పరమేశ్వరః) అప్రాదేశమాత్రోఽప్యనుస్మరణీయః ప్రాదేశమాత్రప్రత్యయవత్త్వాయ. ఏవమనుస్మృతినిమిత్తా పరమేశ్వరే ప్రాదేశమాత్రశ్రుతిరితి బాదరిరాచార్య్యో మన్యతే ఇతి భా. "ప్రాదేశమాత్రోఽహ్యపరోఽపి దృష్ట ఇత్యాదౌ శ్రుత్యో ప్రాదేశమాత్రశ్రవణమనుస్మృత్యర్థమిత్యత్ర తత్తాత్పర్య్యమ్.

అనుస్యూతము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = ఎడతెగనిది. త్రి. అను+సివ-క్త ఊట్. (1)గ్రథితే, (2)సతతసంబన్ధే చ.

అనుస్వారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = బిందువు, సున్న, పు. స్వృ-అప్ఉదాత్తాదిస్వరవత్త్వాత్ స్వరాః. స్వరవర్ణా ఏవ స్వారాః అనుగతః స్వారాన్ అత్యాస.స్వరాశ్రయేణ ఉచ్చార్య్యమాణే బిన్దురేఖయా వ్యజ్యమానేఽనునాసికే వర్ణభేదే

అనుహరణ
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అను+హృ-ల్యుట్.దేశభాషాచేష్టాదినా సదృశీకరణే, సాదృశ్యధరర్మవిష్కరణే చ.

అనుహారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అనుకారము, పోలిక, అనుహరణం అనుహారః. సరిపోరుట, అనుకరించుట, పోలిక. పు. అను+హృ-ఘఞ్.(1) అనుకరణే (2)పశ్చాద్ధరణే చ. ,అనుకరణము

అనుహార్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+హృ-ణ్యత్. (1)సదృశీకార్య్యే.

అనుహృత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+హృ-క్త. (1)అనుకృతే (2)సదృశీకృతే.

అనుహోడ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. హోడే విభక్త్యఅవ్యయీ.హోడే ఇత్యర్థే.తత్ర భవాదౌ ఠక్ అనుశతికాద్విపదవృద్ధిః. (1)ఆనుహోడికః. (2)హోడభవే త్రి.

అనూక
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+ఉచ-సమవాయే క నికుత్వమ్.గతజన్మని. సుశీలే న. వఙ్క్ర్యాధారే పృష్ఠాస్థిభేదే పు.యన్న శీర్ష్ణోఽవద్యతి నాంసయోర్నానూకస్య నాపరసక్థయోరితి"శత 3,8,3,27,భాష్యకృతా తథైవ వ్యాఖ్యాతమ్. చయనసాధనే యజ్ఞియే ఇష్టకోపధాయకపాత్రభేదే న. ,జాతి, శీలము

అనూకము
సం., వి., అ., న., తత్స., = వంశము, కులము, శీలము, స్వభావము, పుం., గతజన్మ, పూర్వజన్మము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అనూచ్యతి సమవైతీత్యనూకం. అనూక శబ్దము స్వభావమునకు, వంశమునకు పేరు కులము, శీలము. 2.అనూకం గత జన్మని ఇతి అనూకం. పూర్వజన్మ, జాతి.


అనూకాశ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+కాశ-ఘఞ్ ఉపదీర్ఘః.అధస్తనదేహాదిప్రకాశే

అనూచానుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అంగముల తోడ వేదాధ్యయనము చేసిన బ్రాహ్మణుడు. విణ. వినయముగలవాడు. వేదవేదాంగవేత్త, సాంగయోగ విచక్షణుడు, వినీతుడు, సవినయుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.సాంగే శిక్షాద్యంగషట్కే ప్రవచనే వేదే గురోస్సకాశాత్ అధీతీ కృతాధ్యయనో యః సః అనుచాన ఇత్యుచ్యతే. గురువు వలన శిక్షాది షడంగయుక్తమైన వేదమందలి మధ్యమునను ఎవనికి కలదో వాడు అనూచారుడనబడును. 2.సాంగం వేదమధీత్య తమేవ అనుపశ్చాదుక్తవాన్ అనూచారః. అంగయుక్తమైన వేదమును అధ్యయనము చేసి వెనుకను దానినే పటించువాడు.


అనూచ్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనూచ్యతే

అనూడమూక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. ఏడ?ో బధిరో మూకో వాక్శక్తిరహితశ్చ నాస్తి యస్మాత్ 5 బ.(కాలా, వోవా) ఇతి ఖ్యాతే శ్రవణవచనశక్తిరహితే, శఠే చ.

అనూఢ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+వహ-క్త. (1)అవివాహితే.

అనూతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీవే-క్తిన్ అభావే నత. (1)గమనాభావే.

అనూదిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+వద-క్త.యస్య తుల్యార్థకభాషాన్తరేణానువాదః కృతః, తస్మిన్ పదార్థే అనువాదవిషయే చ.

అనూద్య
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్యఅను+వద-ల్యప్.అనువాదం కృత్వేత్యర్థే.అను+వద-క్యప్. (1)అనూచ్యే (2)అనువాదార్హే.

అనూన
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఊనః నత. (1)పరిపూర్ణే, (2)సమగ్రే, (3)అహీనే చ. నూనం నిశ్చితం నత. (1)అనిశ్చితే.స్వార్థే కన్ తత్రైవార్థే.

అనూనకము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అమరుకోశము 665 పేజి చూడాలి.

అనూనము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అంతయు, వెలితిలేనిది.(రూ. అనూనకము.)
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నూనం న భవతీత్యనూనం. కొదువకానిది.


అనూపజ
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అనూపే జలప్రాయే దేశే జాయతేజన-డ 7.(ఆదా) ఇతి ఖ్యాతే ఆర్ద్రకే, తస్య జలప్రాయోద్భవత్వాత్తథాత్వమ్. తత్స్థానజాతమాత్రే త్రి.

అనూపము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఎనుబోతు. విణ. జవుకుగలది.(నేల.) జవుకు కలది, నీటికి చేరువుగానున్నది. త్రి. అనుగతా ఆపో యత్ర 7 బఅచ్మాసఅత ఉత్త్వమ్.జలప్రాయే స్థానే. ,నీటికి చేరువుగా నున్నది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుగతా ఆపోస్మిన్నిత్యనూపం. తరుగని నీళ్ళు కలిగినది.


అనూప్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+బన్ధ-ణ్యత్ ఉపసదీర్ఘః.వధార్థం బన్ధనీయే యజ్ఞియే పశౌ,

అనూయాజ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అను+యజ ఘఞ్ ఉపసర్గస్య వా దీర్ఘః.అనుయాజార్థే.

అనూరాధ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అను+రాధ-ఘఞ్ ఉపసదీ.అనురాధనీయే . ,ఒక నక్షత్రము

అనూరుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = గరుత్మంతుని అన్న, అరుణుఁడు పు. న స్త ఊరూ యస్య, బ. (1)సూర్య్యసారథౌ(2)వినతాజ్యేష్ఠపుత్రే (3)అరుణే.తస్య అపూర్ణే ఏవ గర్భే మాత్రా అణ్డస్య స్థోటనాదూరుప్రభృత్యఙ్గవికలత్వమ్ తత్కథా భాఆదిప.యథా .
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న విద్యతే ఊరూ యస్య స అనూరుః. తొడలు లేని వారు.


అనూరుసారథి
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనూరుః సారథిః రథనియన్తా యస్య.సూర్య్యే తత్కథాఽనుపదముక్తా. ,సూర్యుడు

అనృచ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. నాస్తి అభ్యస్తతయా ఋక్ యస్యఅచ్ సమాసాన్తః.ఋక్శూన్యే అనుపనీతే బాలకే. (1)అనృక్కః (2)ఋక్శూన్యే త్రి.

అనృజుడు
సం., విణ., ఉ., తత్స., = శఠుడు, మోసకాడు, పిశాచము. ,పిశాచము,కుటిలుడు. త్రి. న ఋజుః. (1)శఠే (2)వక్రే (3)కుటిలే చ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనృజ హృదయత్వాత్ అనృజః. కుటిల హృదయము కలవాడు


అనృణ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఋణం యస్య. (1)ఋణశూన్యే.ఋణఞ్చ అవశ్యదేయమ్ తచ్చ ఉత్తమర్ణాయ దాతవ్యత్వేన స్వీకృతం ధనమ్. తచ్చావశ్యం శోధ్యం తదశోధనే

అనృణిన్
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= త్రి. న ఋణీస్త్రియాం ఙీప్.ఋణిభిన్నే "దివస్యాష్టమే భాగే శాకం పచతి యో నరః. అనృణీ చాప్రవాసీ చ స వారిచర ! మోదతే, ఇతి భావప. "ఏకమప్యక్షరం యస్తు గురుః శిష్యే నివేదయేత్. పృథివ్యాం నాస్తి తద్ద్రవ్యం యద్దత్త్వా సోఽనృణీ భవేదితి"పు.

అనృతక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనతే ప్రసృతఃకన్.అసత్యకయనరతే "లుబ్ధా అనృతకాశ్చైవ తిష్యే జాయన్తి భారత" !భాభీప.

అనృతము
సం., వి., అ., న., తత్స., = కృషి. విణ. అసత్యము, అబద్ధము, మిథ్య, వ్యవసాయము
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.ఋతం సత్యం తన్నభవతీత్యనృతం. ఋతం అనగా సత్యము, అది కానిది అనృతం అనగా అసత్యం. 2.అనృతవత్వాపహేతుత్వాదనృతం.


అనృతవాదిన్
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= త్రి. అనృతం వదతివద-ణిని. (1)మిథ్యావాదిని

అనృతు
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. న ఋతుఃవర్షాదికాలః. స్వస్వయోగ్యవర్షర్త్తుభిన్నే కాలే "తదా విద్యాదనధ్యాయమనృతౌ చాభ్రదర్శనే"ఇతి మనుః.నాస్తి ఋతుః స్త్రీపుష్పవికాసో యస్మిన్ కాలే. స్త్రీపుష్పవికాసశూన్యే కాలే పు. "అనృతావృతుకాలే చ మన్త్రసంస్కారకృత్ పతిరితి"మనుః.

అనేక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఏకఃఏకభిన్నతయా ఉత్సర్గతః బహువచనాన్తతా. బహుసఙ్ఖ్యకేషు. "అనేకాని సహస్రాణి కౌమారబ్రహ్మచారిణా"మితి మనుః. "పతన్త్యనేకే జలధేరివోర్మయః"ఇతి మాఘః "అనేకే సేవన్తే భవదధికగీర్వాణనివహానితి"శ్యామాస్త్రోత్రమ్.ఏకశబ్దస్య సర్వనామత్వేన నఞ్‌తత్పురుషేతద్భిన్నవాచకతయా గౌణత్వేఽపి అతచ్ఛబ్దవత్ సర్వనామకార్య్యం తేన అనేకే ఇతి, అనేకేషామితి, అనేకత్రేత్యాది. ఏవఞ్చ ఏకశబ్దస్య సమాహారద్విగుత్వనిషేధాదనేకశబ్దస్య బహుసఙ్ఖ్యావాచకత్వేఽపి న సమాహారః. తేన అనేకరాజన్యరథాశ్వసఙ్కులమితి కిరాసమాహారే అనేకరాజన్యరథాశ్వీతి స్యాత్. "యత్రానేకవిధమాన్తర్య్యం తత్ర స్థానత ఆన్తర్య్యం బలీయ ఇతి"పరిభాసికౌ. "అనేకపితృకానాన్తు పితృతో భాగకల్పనేతి"యాజ్ఞ. "అనేకబాహూదరవక్త్రనేత్రమితి" "అనేకజన్మసంసిద్ధస్తతో యాతి పరాం గతమితి"చ గీతానాస్తి ఏకః "ద్వ్యేకయోర్ద్వివచనైకవచనే"ఇతివత్ఏకత్వం యత్రేతి బహువ్రీహౌ అనేకశబ్దస్య ఏకవచనాన్తతాపీష్యతే. "అనేకమన్యపదార్థే"ఇతి పాసూ. "ఆకాశమేకం హి యథా ఘటాదిషు పృథగ్భవేత్ "తథాత్మైకోఽప్యనేకశ్చేతి"యాజ్ఞ. "అనేకమాశ్రితం లిఙ్గమితి"సాకా. "ఏకోఽన్యార్థే ప్రధానే చ ప్రథమే కేవలే తథా. సాధారణే మఙ్గలేఽల్పే సఙ్ఖ్యాయాఞ్చ ప్రయుజ్యతే"ఇత్యుక్తేష్వర్థేషుఏకశబ్దస్య వృత్తేః తదుక్తార్థభిన్నే త్రి. తత్ర చ సఙ్ఖ్యాన్యర్థే ఏవ బహువచనాన్తతాన్యత్ర యథేష్టతేతి మనో. ఉత్కరాదిభవార్థే ఛ. అనేకీయః తద్భవే త్రి. భావే వ్రాష్యఞ్. అనైక్యం బహుత్వే న. ,చాల

అనేకజ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనేకవారం జాయతేజన-డవృత్తౌ సఙ్ఖ్యావాచకస్య సుజర్థతా. ద్వివారం జాతే పక్షిణి, తస్య గర్భాణ్డాభ్యాం జాతత్వేన ద్వివారజాతతయా ద్విజత్వాదనేకజత్వమ్. 5 త. బహుభ్యో జాతే త్రి.

అనేకధా
సం., అవ్య., = అనేక ప్రకారము, బహువిధములుగా.

అనేకపము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = గజము, ఏనుగు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అనేకేన హస్తేన వక్త్రేణ చ పిబతీతి అనేకపః. తొండము నోరు అనుఈ రెంటిచేతను పానము చేయునది. 2. అనేకాభ్యాం ముఖశుండాభ్యాం పిబతీతి అనేకపః. హస్తి.


అనేకము
సం., స., (అ.ఆ.అ.)., = పెక్కు.

అనేకమూర్తి
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనేకా లోకానామనుగ్రహాయ అవతారేషు నానావిధా మూర్త్తయోఽస్య.పరమేశ్వరే

అనేకరూప
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనేకాని రూపణ్యస్య.బహురూపే పరమేశ్వరే "రూపం రూపం ప్రతిరూపో బభూవేతి"శ్రుతౌతస్యం బహురూపత్వోక్తేస్తథాత్వమ్. నానావిధరూపయుక్తమాత్రే పటాదౌ త్రి.

అనేకలోచన
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనేకాని లోచనాని యస్య. (1)ఇన్ద్రే, (2)పరమేశ్వరే చ

అనేకవర్ణసమీకరణ
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అనేకవర్ణాః అజ్ఞాతవిశేషసఙ్ఖ్యకానేకరాశయః సమీక్రియన్తే జ్ఞాతసఙ్ఖ్యకసమతయా క్రియన్తే యత్ర.బీజభేదే యథోక్తం భాస్కరబీజగణితే "ఇదమనేకవర్ణసమీకరణం బీజం యత్రోదాహరణే ద్విత్ర్యాదయోఽవ్యక్తరాశయో భవన్తి తేషాం యావత్తావదాదయో వర్ణాః మానేషు కల్ప్యాస్తత్ర పూర్వ్వాచార్య్యైః కల్పితాః యావత్తావత్, కాలక, నీలక, పీతక, లోహితక, శ్వేతక, చిత్రకం, కపిలక, పిఙ్గలక, ధూమ్రక, పాటలక, శవలక, శ్యామలక, మేచకా, ఇత్యాది. అథ వా కాదీన్యక్షరాణి అవ్యక్తానాం సంజ్ఞాః అసఙ్కరార్థం కల్ప్యాః. అతః ప్రాగ్వదుద్దేశకాలాపవద్విధిం కుర్వతా గణకేన పక్షౌ సమౌ కార్య్యౌ పక్షా వా సమాః కార్య్యాః. తతః సూత్రావతారోఽయం తయోః సమయోరనేకస్మాత్ పక్షాదితరపక్షస్యాద్యం వర్ణం శోధయేత్తదన్యవర్ణాన్ రూపాణి చ ఇతరపక్షాఞ్ఛోధయేత్తతః ఆద్యవర్ణశేషేణేతరపక్షే భక్తే భాజకవర్ణోన్మితిః. బహుషు పక్షేషు యయోర్యయోః సామ్యమస్తి తయోరేవం కృతే సతి అన్యా ఉన్మితయః స్యుః. తతస్తాసూన్మితిషు ఏకవర్ణోన్మితయో యద్యనేకధా భవన్తి తతస్తాసాం మధ్యే ద్వయోర్ద్వయోః సమీకృతచ్ఛేదాగమేనాద్యం వర్ణం శోధయేదిత్యాదినాన్యవర్ణోన్మితయః స్యుః. ఏవం యావత్మమ్భవస్తతోఽన్త్యోన్మితౌ భాజ్యవర్ణే యోఽఙ్కః స భాజ్యరాశిః, యో భాజకే స భాజకః, రూపాణి క్షేపః, అతః కుట్టకవిధినా యో గుణ ఉత్పద్యతే తద్భాజ్యవర్ణమానం, యా లబ్ధిస్తద్భాజకవర్ణమానం, తయోర్మానయోర్దృఢ?భాజకభాజ్యావిష్టేన వర్ణేన గుణితౌ క్షేపకౌ కల్ప్యౌ. తతః స్వస్వమానేన సఙ్క్షేపేణ పూర్వ్వవర్ణోన్మితౌ వర్ణావుత్థాప్య స్వచ్ఛేదేన హరణే యల్లభ్యతే తత్ పూర్వ్వవర్ణస్య మానమ్. ఏవం విలోమకోత్థాపనతోఽన్యవర్ణమానాని భవన్తి. యది తు అన్యోన్మితౌ ద్వ్యాదయో వర్ణా భవన్తి తదా తేషామిష్టాని మానాని కృత్వా స్వస్వమానైస్తానుత్థాప్య రూపేషు ప్రక్షిప్య కుట్టకః కార్య్యః. అథ యది విలోమకోత్థాపనే క్రియమాణే పూర్వ్వవర్ణోన్మితౌ తన్మితిర్భిన్నా లభ్యతే తదా కుట్టకవిధినా యో గుణ ఉత్పద్యతే స క్షేపః స భాజ్యవర్ణమానం తేనాన్యవర్ణమానేషు తం వర్ణముత్థాప్య పూర్వ్వోన్మితిషు విలోమకోత్థాపనప్రకారేణాన్యవర్ణమానాని సాధ్యాని. ఇహ యస్య వర్ణస్య యన్మానమాగతం వ్యక్తమవ్యక్తం, వ్యక్తావ్యక్తం వా తస్య మానస్య వ్యాఙ్కేన గుణనే కృతే తద్వర్ణాక్షరస్య నిరసనముత్థాపనముచ్యతే"తద్వ్యాఖ్యా. ఉదాహరణం తత్రైవ దృశ్యమ్.

అనేకవిధ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అనేకా విధా ప్రకారా యత్ర.బహుప్రకారే

అనేకశస్
సం., అవ్య., తత్స.,= అవ్యఅనేక-వీప్సార్థే కారకే శస్.అనేకవారార్థే

అనేకాంత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఏకాన్తో నియమో అవ్యభిచారో యత్ర. (1)అనియమే, (2)అనిశ్చితఫలకే చ.

అనేకాంతవాదిన్
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అస్తి నాస్తి వేత్యేకాన్తం న వదతివద-ణిని 6 త.బౌద్ధభేదే. తస్య అస్తినాస్తికాయవాదిత్వేన తథాత్వం వివరణమర్హచ్ఛబ్దే దృశ్యమ్.

అనేకాగ్ర
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఏకాగ్రః. (1)శూన్యహృదయే (2)ఏకాగ్రతాశూన్యే

అనేకార్థము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., అనేకే అర్థాః యస్య బహు అర్థములు, నానార్థములు, వివిధార్థద్యోతకము. త్రి. అనేకే అర్థా అభిధేయా యస్య. (1)నానార్థే శబ్దే.

అనేకాశ్రిత
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనేకేషు ఆశ్రితః 7 త.వైశేషికనయే సంయోగాదిషు, సామాన్యేషు చ.

అనేజత్
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. న ఏజత్.సర్వ్వదైకరూపే బ్రహ్మణి. కమ్పనశూన్యే త్రిస్త్రియాం ఙీప్.

అనేడమూకుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = చెవిటిమూగ, మోసకాడు, మూర్ఖుడు, ధూర్తుడు, శఠుడు, గ్రుడ్డివాడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.ఏడమూక సదృశో అనేడమూకః. చెవిటివానికిని, మూగవానికి సరైన వాడు. 2.నాస్తి ఏడః వధిరః మూకః వాక్ శక్తిరహితశ్చ యస్మాత్ సః అనేడమూకః.


అనేద్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. నిది

అనేనస్
సం., నా. వా., (స్.ఈ.స్.)., తత్స.,= త్రి. నాస్తి వ్యసనమధర్మ్మో వా యస్య.వ్యసనపాపాదిరహితే

అనేమా
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. నీ-మనిన్ నత. (1)ప్రశస్యే నిరుక్తకారః.

అనేహస్సు
సం., వి., స్., పుం., తత్స., = సమయము, తఱి, చేష్టలేనిది, కాలము. పు. న హన్యతేహన-అసి ప్రకృతేరేహాదేశః. (1)కాలే.సౌ అనఙ్.అనేహా (2)అహింసనీయే త్రి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నాహంతి నగచ్ఛతి నాహన్యతే ఇతివా అనేహా.


అనైకాంత
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనేకాన్తశబ్దార్థే.తత్రైవ వ్యుత్పత్తిర్దర్శితా

అనైకాంతిక
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. ఏకాన్తం నియతం వ్యాప్నోతిఏకాన్త+ఠక్ఏకాన్తో నియమో వ్యాప్తిరస్త్యస్యఠన్ స్వార్థే అణ్ వా నత.అనేకాన్తశబ్దార్థే అనేకాన్తశబ్దేఽధికం దృశ్యమ్ "త్రిధాఽనైకాన్తికో మత"భాషా.ఐకాన్తికో నిశ్చితరూపస్తద్భిన్నే త్రి

అనైకాగ్ర్య
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. ఏకాగ్రస్య భావఃష్యఞ్ అభావే నత. (1)ఐకాగ్ర్యాభావే. నబ. (2)ఐకాగ్ర్యశూన్యే త్రి.

అనైక్య
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. న ఐక్యమ్అభావే నత. (1)ఐక్యాభావే.

అనైతిహ్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఐతిహ్యం యత్ర.పరమ్పరాశ్రవణరూపైతిహ్య ప్రమాణశూన్యే.

అనోంకృత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న ఓఙ్కారముచ్చార్య్య కృతఃఓమ్+కృ-క్త నత.ఓఙ్కారోచ్చారణాభావేన కృతే. .ఓమితి స్వీకారే తథా కృతమ్. అంగీకృతే త్రి.

అనోకహము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = తరువు, చెట్టు, వృక్షము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనసహ శకటస్య అకం గమనం హంతీతి అనోకహః. బండియొక్క గమనమును ఆపునది.


అనోదన
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. నాస్తి ఓదనరూపం భక్ష్యం యత్ర.

అన్నకిట్ట
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. 6త.అన్నపాకశభ్దే వక్ష్యమాణే అన్నమలభేదే.

అన్నకోష్ఠ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్నస్య వ్రీహ్యాదేః స్వల్పం కోష్ఠమివఅల్పార్థే కన్.(కుటీ) ఇతి ఖ్యాతే ధాన్యాదేః స్థాపనస్థానే.

అన్నద
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్నం దదాతిదా-క. (1)అన్నదాతరి

అన్నదాస
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్నేన పాలితో దాసః.అన్నమాత్రలాభేన ప్రాప్తదాసత్వే భక్తదాసే (పేటభాతా) అన్నస్య దాసమాత్రే చ

అన్నదోష
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్నస్య భోజనప్రతిగ్రహాదికృతః దోషః పాపవిశేషః దాతుర్వైషమ్యం వా.అభక్ష్యాన్నభక్షణజనితే అగ్రాహ్యాన్నపతిగ్రహజనితే చ పాపహేతౌ అపథ్యభోజనజదాతువైషమ్యకృతే చ దోషభేదే

అన్నపాక
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. 6త.అన్నస్య వ్రీహ్యాదేర్లౌకికదహనేన విక్లిత్త్యనుకూలవ్యాపారరూపే పచనే, భుక్తాన్నస్య జఠరానలేన రసరక్తాదిరూపాన్తరాపాదనే చ తత్ర లౌకికపాకః చూల్ల్యుపరిస్థాపనపూర్వ్వాధః సన్తాపనాదిర్లోకసిద్ధః. జాఠరపాకో యథా పదార్థాదర్శే యోగార్ణవే.

అన్నపాన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అన్నస్య అభ్యవహార్య్యమాత్రస్య పానముపభోగః.యావదదనీయాదిభక్షణే,

అన్నపూర్ణా
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= అన్నం పూర్ణం యయా. (1)దేవీభేదే

అన్నపూర్ణేశ్వరీ
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీ . (1)భైరవీభేదే,తన్త్రసారేఽస్యా వివరణమ్.అన్నపూర్ణాయామపి

అన్నప్రాశనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = బిడ్డలకు మొట్టమొదట అన్నము తినిపించెడి యొక శుభకర్మము.(చూ.కర్మము.)

అన్నభక్త
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్నార్థం భక్తః దాసః.అన్నమాత్రదానేన ప్రతిపాదితే దాసభేదే భక్తదాసే వివృతిరస్య దాసశబ్దే దృశ్యా.

అన్నమయ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్నస్య వికారఃఅన్న+వికరార్థే మయట్. (1)స్థూలశరీరే.స్థూలశరీరస్య అన్నవికారత్వాదన్నమయత్వమ్ అత ఏవోక్తమ్,

అన్నమల
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. పుఅన్నస్య మలః కిట్టః.నిస్సారితరసభాగభేదే (సిటి) ఇతి ఖ్యాతేఽన్నకిట్టే

అన్నము
సం., వి., అ., న., తత్స., = వంటకము, అన్నము, విణ. తినబడినది. వాత్యాల వృక్షము. న. అనిత్యనేన అన-నన్, అద్యతే ఇతి అద-క్త వా "అన్నాణ ఇతి"పానిర్ద్దేశాత్ అన్నార్థతయా న జగ్ధిః. (1)ఓదనే, (2)స్విన్నాన్నే స్విన్నతండులమ్, భక్తమ్, అంధః, భిస్సా, ఓదనం, దీదివి, భిస్మా, క్రూరమ్, అట్టం, కసిపుః, జీవాతుః, కూరమ్, ఆపూపికం, జీవంతిః, ప్రసాదనం, ధాన్యమ్, అదనీయద్రవ్యమాత్రమ్,

అన్నరస
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్నస్య రసః సారాంశః స్వాదో వా.భుక్తస్య అన్నస్య సారాంశే "సవా అయం పురుషోఽన్నరస"ఇతి శ్రుతిఃఅపథ్యైః సహ సంభుఙ్క్తే వ్యాధిరన్నరసేయథేతి"వై.రసస్తు జఠరానలేనాన్నస్య పరిపాకాత్ కశ్చిత్ సారాంశః. అన్నపాకశబ్దే తద్వివరణమ్. అన్నస్యాస్వాదే చ.

అన్నవికార
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్నస్య వికారః.శోణితాదిషు సప్తసు ధాతుషు

అన్నాద
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్నమత్తుం శక్నోతిఅద-అణ్ ఉప.అన్నభోజనసామర్థ్యవతి దీప్తాగ్నౌ. "అన్నవానన్నాదో భవతి య ఏవం విద్వానితి ఛాఉప. "అన్నాదః దీప్తాగ్నిరితి"శాభా. "త్విషిమానపచితిమాన్ యశస్వీ బ్రహ్మవర్చస్యన్నాద"ఇతి కాత్యా 3,3,5.(1)అన్నభక్షకే త్రి

అన్నాదిన్
సం., నా. వా., (న్.ఈ.న్.)., తత్స.,= త్రి. అన్నమత్తిఅద-ణిని 6 త. (1)అన్నభక్షకే.

అన్నాద్య
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అన్నరూపమాద్యం భక్ష్యమ్. (1)అన్నరూపభక్ష్యే.

అన్నాప్రాశన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. ప్రకృష్టం విధానేన ప్రథమమాశనం ప్రాశనం 6 త.షష్ఠాష్టమమాసాదౌ బాలకాదేర్విధానేన ప్రథమమన్నభోజనే.

అన్నాయుస్
సం., నా. వా., (స్.ఈ.స్.)., తత్స.,= త్రి. అన్నమాయుర్జీవనసాధనమస్య. (1)అన్నజీవనే

అన్నావృధ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్నం వర్ద్ధతేఽనేనవృధ-కరణే క్విప 6 తపూర్వ్వపదదీర్ఘః. (1)అన్నవర్ద్ధకే.

అన్నాశన
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అన్నస్య విధానేన ఆశనమ్. (1)అన్నప్రాశనార్థే.

అన్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన-అఘ్న్యాదియ. (1)భిన్నే, (2)సదృశే చ. ,భిన్నము

అన్యకారుక
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= ప్రఅన్యత్ కరోతికృ-ఉణ్ స్వార్థే కన్ కారుకః.పురీషకిట్టే హారా. అన్యస్య కారకే త్రి.

అన్యచిత్త
సం., నా. వా., అ., న., తత్స.,= న. అన్యదివ స్వవ్యాపరాక్షమం చిత్తం కర్మ్మ.విషయాలోచనాసమర్థే చిత్తే. 6 త. అన్యమనస్కే త్రి.

అన్యతమ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్య+డతమ ఇతి, ముగ్ధబోధమ్.బహూనాం మధ్యే నిర్ద్ధారితే ఏకస్మిన్. న్యాయమతే అనేకభేదావచ్ఛిన్నప్రతియోగితాకభేదవతి తచ్చ తద్భిన్నత్వే సతి తద్భిన్నత్వే సతి తద్భిన్నభిన్నత్వమ్.

అన్యతర
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్య+డతర ముబో.ద్వయోర్మధ్యే నిర్ద్ధారితే ఏకస్మిన్. న్యాయమతే మేదద్వయాదిచ్ఛన్నప్రతియోగితాకభేదవతి తచ్చ తద్భిన్నత్వే సతి తద్భిన్నభిన్నత్వామధికమన్యతమశబ్దే దృశ్యమ్. అవ్యుత్పన్నత్వేఽపి అస్య స్వశబ్దేనోపాత్తత్వాత్ సర్వనామకర్య్యమ్.కింయత్తద్భ్యోఽన్యత్ర డతరాద్యభావాత్ అవ్యుత్పన్నత్వమితి భాష్యప్రఉద్యోత.శుభ్రాదిఅపత్యే ఠక్. ఆన్యతరేయస్తదపత్యే పుంస్త్రీ.

అన్యతరము
సం., స., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = రెంటిలోన ఏదేని ఒకటి, మరిఒకటి. అన్య ఏవాన్యతరః. వేరుగానుండి బ్రతుకునది కనుక రెంటిలోన ఏదేని ఒకటి, మరిఒకటి.

అన్యతస్త్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యతోఽన్యస్మిన్ స్వేతరపక్షే భవఃఅన్యతస్+త్యప్. (1)సపత్నే.

అన్యత్కారక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యస్య కారకః 6 తదుక్ చ.అన్యస్య కారకే.

అన్యథాకరించు
సం., స., క్రి., = వేరుసేయు.
ప్రయోగము :
గీ. గురులలోనబరమగురువుతల్లియ యట్టి, తల్లివచనమును విధాతకృతము, నన్యథాకరింప నలవియేయనిన. భార. ఆది. 7. ఆ.


అన్యథాఖ్యాతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅన్యథా అన్యరూపేణ ఖ్యాతిర్జ్ఞానమ్.యస్య యద్ధర్మ్మవత్త్త్వేన జ్ఞానముచితం తస్య తద్భిన్నధర్మేణ జ్ఞానే.

అన్యథానుపపత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅన్యథా అభావే న ఉపపత్తిఃఅయమ్భవః స్వాభావప్రయోజ్యాసమ్భవే, అర్థాపత్తిప్రమాణే చ తథా హి పీనో దేవదత్తో దివా న భుఙ్క్తే ఇత్యాదౌ దివాఽభోక్తుర్దేవదత్తస్య పీనత్వం రాత్రిభోజనం వినాఽనుపపన్నమ్ (అసమ్భవి) ఇతి జ్ఞానాత్ రాత్రిభోజనకర్త్తృవృత్తిపీనత్వేన రాత్రిభోజనం కల్ప్యతే తథా చ భోజనస్య పీనత్వవ్యాపకతయా వ్యాపకాభావస్య చ వ్యాప్యాభావవ్యాప్యతయా సాధ్యాభావవ్యాపకీభూతాభావప్రతియోగిత్వరూపవ్యతిరేకవ్యాప్తిజ్ఞానాత్ అనుమితిరూపార్థాపత్తిరుదేతి. సేయమర్థాపత్తిః మీమాంసకమతే ప్రమాణాన్తరం నైయాయికానాం మతే వ్యతిరేకవ్యప్తిజ్ఞానహేతుకానుమితిరితి భేదః.

అన్యథాభావ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యథా అన్యరూపేణ భావః.యస్య యథారూపముచితం తస్య తతోఽన్యథారూపేణ భవనే. అన్యరూపాశయే చ. ,మార్పు

అన్యథాభూత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యథా అన్యప్రకారేణభూతః. (1)ప్రకారాన్తరతాం ప్రాప్తే.

అన్యథావృత్తి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅన్యథాఽన్యరూపేణ వృత్తిః.చిత్తాదేః అన్యప్రకారేణ వృత్తౌ, (పరిణామే) అన్యథాస్థితౌ చ.

అన్యథాసిద్ధ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యథా అన్యప్రకారేణ సిద్ధః.అన్యప్రకారేణ సిద్ధే పదార్థే, న్యాయాదిమతే అన్యథాసిద్ధిరూపాణాం కారణతాప్రతిబన్ధకానాం దోషాణామాశ్రయే వస్తుని చ. అన్యథాసిద్ధాని చ పఞ్చ తత్ర ఘటాదౌ దణ్డత్వాదికమాద్యమ్ దణ్డాదిరూపం ద్వితీయం, కులాలజనకః తృతీయః,గగనాది చతుర్థమ్ రాసభాది పఞ్చమమ్,యథోక్తం భాషాయామ్. స్త్రీఅన్యథా అన్యప్రకారేణ సిద్ధిః.అన్యప్రకారేణ సిద్ధౌ న్యాయాద్యుక్తకారణతాప్రతిబన్ధకరూపే పఞ్చవిధే దోషే చ.

అన్యదర్థ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యోఽర్థః కర్మ్మదుక్. (1)భిన్నార్థే.6 త 3తవా అన్యార్థః అన్యస్యాన్యేన వాఽర్థే పు. అన్యః అర్థో యస్య అన్యార్థః భిన్నార్థకే త్రి

అన్యదా
మరొకప్పుడు. అవ్యఅన్యస్మిన్ కాలే దా.అన్యస్మిన్ కాలే ఇత్యర్థే

అన్యదాశా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅన్యా ఆశాదుక్. (1)భిన్నప్రార్థనే. (1)అన్యస్వాశా 6 త.అన్యస్య వాఞ్ఛాయామ్ అన్యలాభాశయే.

అన్యదాశిస్
సం., నా. వా., స్., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅన్యా ఆశీఃదుక్.అన్యాశీర్వాదే అన్యస్య అన్యేన వాశీరితి 6 త 3తవా. అన్యాశీరిత్యేవ. అన్యస్య అన్యేన వాఽశాస్యప్రార్థనే.

అన్యదాస్థా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅన్యస్మిన్ ఆస్థాదుక్.అన్యస్మిన్నాస్థాయామ్ అన్యస్యాస్థా 6 త. అన్యాస్థేత్యేవ అన్యస్యాస్థాయామ్.

అన్యదాస్థిత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యమాస్థితఃదుక్.అన్యరూపాస్థితే 3 త. అన్యాస్థిత ఇత్యేవ అన్యేనాస్థితే.

అన్యదీయ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యస్యాయమ్గహాఛ దుక్ చ. (1)అన్యసమ్బన్ధిని

అన్యదుత్సుక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యస్మిన్ ఉత్సుకఃదుక్. (1)అన్యవిషయోత్కణ్ఠితే.అన్యేన ఉత్సుకః 3 త. అన్యోత్సుక ఇత్యేవ తత్రైవార్థే త్రి.

అన్యదూతి
సం., నా. వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅన్యా ఊతిఃదుక్. (1)అన్యరక్షణే.అన్యస్య ఊతిః 6 త. అన్యోతిరిత్యేవ అన్యస్య రక్షణే.

అన్యద్రాగ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యస్మిన్ రాగఃదుక్. (1)అన్యవిషయరాగే.అన్యేన అన్యస్య వా రాగః 3 త 6తవా. అన్యరాగ ఇత్యేవ అన్యకరణకే అన్యసమ్బన్ధిని చ రాగే.

అన్యపుష్ట
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పుం స్త్రీఅన్యయా నాతృభిన్నయా పుష్టఃసర్వనామ్నో వృత్తౌ పుంవద్భావః. కోకిలే

అన్యపూర్వా
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స.,= స్త్రీఅన్యః పూర్వ్వో యస్యాః.పూర్వ్వపతిమరణాదౌ పశ్చాత్ కృతతద్భిన్నపతికాయాం పునర్భూస్త్రియామ్. అన్యపూర్వ్వా చ సప్తవిధాఃయథోక్తం నారదేన. తతః అర్శఆదిత్వాదచ్, అన్యా పూర్వ్వా యస్య వా. తత్పరిణేతరి పునర్భూపతౌ పు.

అన్యభావ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యరూపో భావః. (1)అన్యరూపభవనే (2)అన్యరూపచిత్తభావే చ.బ్రాష్యఞ్. ఆన్యభావ్యం తద్భావే న.

అన్యభృతము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= కోకిల.

అన్యమనస్
సం., నా. వా., (స్.ఈ.స్.)., తత్స.,= త్రి. అన్యస్మిన్ మనో యస్య.స్వగ్రాహ్యవిషయపరిహారేణఉత్కణ్ఠ్యా వ్యాకులీభావేన అన్యత్రాసక్తచిత్తే.వా కప్.అన్యమనస్కోఽప్యత్ర త్రి.

అన్యమాతృజ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యస్యా మాతుర్జాయతేజన డ 5 తపుంవద్.(1)సాపత్నే మ్రాతరి.

అన్యము
సం., స., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = వేఱైనది, సరిలేనిది. అనితిప్పథగేవప్రాణి తీత్యన్యః. వేరుగానుండి బ్రతుకునది కనుక అన్యము,

అన్యలింగ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యస్య స్వవిశేష్యస్య లిఙ్గమివ లిఙ్గమస్య.విశేష్యలిఙ్గానుసారిలిఙకే శబ్దే.వా కప్.అన్యలిఙ్గకోఽప్యుక్తార్థే

అన్యవర్ణ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పుంస్త్రీఅన్యో వర్ణః యస్య.సవిజాతీయవర్ణో యథా బ్రాహ్మణస్య క్షత్రియః క్షత్రియస్య వైశ్యజాతిరిత్యాది.

అన్యవాదిన్
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యథా ప్రతిజ్ఞాతార్థాదన్యథా వదతివద ణిని. (1)హీనప్రతిజ్ఞేవాదిని-(2)ప్రతివాదిని చ.

అన్యవివర్ధిత
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పుంస్త్రీఅన్యయా స్వమాతృభిన్నయా వివర్ద్ధితః పుంవత్. (1)కోకిలే. (2)పరవర్ద్ధితమాత్రే త్రి.

అన్యవ్రత
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యత్ వైదికాద్భిన్నం వ్రతం కర్మ్మ యస్య.శ్రుతిస్మృతి-విహితవ్యతిరిక్తకర్మ్మకారకే అసురాదౌ యథేష్టాచారిమానుషే చ.

అన్యశాఖ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యా స్వాధ్యాయభిన్నా శాఖా వేదభాగభేదో యస్య.స్వాధ్వాయవేదశాఖాభిన్నశాఖాధ్యాయిని "అన్యశాఖోద్భవో దత్తో గృహీతశ్చోపనాయిత"ఇతి దత్తకచస్మృతిః.వా-కప్.అన్యశాఖకోఽప్యుక్తార్థే. స్వశాఖాముత్సృజ్య అన్యశాఖామధ్యేతరి చ.స్వార్థే కన్. (1)శాఖాఖణ్డే.

అన్యసాధారణ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యేన సాధారణః. (1)అన్యేన సదృశే,

అన్యాదృక్ష
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్య ఇవ పశ్యతిఅన్య+దృశ-"కర్త్తరి కృత్"పాఉక్తేః కర్మ్మకర్త్తరి క్స, కర్మ్మణి సక్ ఇతి ముబో. అన్యాదృశే. క్విన్. అన్యాదృగప్యత్ర స్త్రియాం ఙీప్. కఞ్.అన్యాదృశస్తత్రార్థే "ఇమే నూనమీదృశా అన్యాదృశా"ఇతి ఛాఉప.స్త్రియాం ఙీప్.

అన్యాదృశము
సం., విణ., (అ. ఈ. అ)., తత్స., = మరియొకటితో సరియైనది.

అన్యాయము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = న్యాయము లేనిది. పు. న్యాయో విచారః, సఙ్గతిః ఔచిత్యం, ప్రతిజ్ఞాదిపఞ్చకప్రతిపాదకవాక్యఞ్చ అభావార్థే నత. (1)విచారాభావే, (2)సఙ్గత్యమావే, (3)అనౌచిత్యే, (4)పఞ్చాఙ్గన్యాయాభావే చన్యాయశబ్దార్థే త్వధికం వక్ష్యతే. నబ. (5)విచారశూన్యే, (6)ఔచిత్యశూన్యే, (7)అసఙ్గతే, (8)ప్రతిజ్ఞాదిపఞ్చకవాక్యశూన్యే చ త్రి.

అన్యాయ్య
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న న్యాయ్యః.న్యాయాదనపేతభిన్నే అనుచితే.

అన్యార్థ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యోఽర్థః వా దుగభావః. (1)భిన్నార్థే.అన్యోర్థః-అభిధేయం ప్రయోజనం వాస్య. భిన్నాభిధేయవాచకే, శబ్దే భిన్నప్రయోజనకే పదార్థే చ త్రి.

అన్యూన
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న న్యూనమ్. (1)హీనభిన్నే (2)వ్యాప్యభిన్నే చ.

అన్యూనాధిక
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. న న్యూనం నాప్యధికమ్. (1)సమానభావప్రాప్తే (2)న్యూనాధికతారహితే.

అన్యూనానతిరిక్త
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యూనః అహీనః అనతిరిక్తః నాధికః విశేషణయారమ్యకస్య విశేష్యతావివక్షయా క. (1)సమానే.

అన్యేద్యుష్క
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యేద్యుః అన్యస్మిన్నహనిభవః కన్ ఉదుపధత్వాత్ షత్వమ్. (1)అన్యదివసమ్భవే.

అన్యోదర్య
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యస్మిన్ స్వమాతృభిన్నే ఉదరే గర్భేభవః ఉదర+యత్.ఏకపితృకే భిన్నమాతృకే వైమాత్రేయే భ్రాతరి. "అన్యోదర్య్యస్తు సంసృష్టీ నాన్యోదర్య్యీ ధనం హరేరితి యాజ్ఞస్మృతిః.తథాభగిన్యాం స్త్రీ. అన్యోదరజాతమాత్రే త్రిఅత ఏవ దాయభాగే తద్వచనవ్యాఖ్యానే భ్రాతృపుత్రాదీనామపి అన్యోదర్య్యపదార్థతయా దాయాధికార ఉక్తః.

అన్యోన్యము
సం., వి., అ., న., తత్స., = పరస్పరము. ఒక అర్థాలంకారము.(చూ. అలంకారము.) ఉభయతః, ఇతరేతరం,

అన్యోన్యసంగతి
సం., నా.వా., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = సంకథా, పరస్పరవార్తా, పరస్పరకథా.

అన్యోన్యాధ్యాస
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యోన్యస్మిన్ అన్యోన్యితాదాత్మస్యాధ్యాసః ఆరోపః.వేదాన్తిమతసిద్ధే పరస్పరతాదాత్మ్యారోపే యథా అన్తః కరణే చేతనాధ్యాసః, చేతనే వా అన్తః కరణ తాదాత్మాధ్యాసః

అన్యోన్యాశ్రయ
సం., నా. వా., (అ.ఆ.అ.)., తత్స.,= త్రి. అన్యోన్యమాశ్రయతీతిఆ+మ్రి-అచ్. (1)పరస్పరసాపేక్షే.న్యాయమతే తర్కవిశేషే పుస చ ఏకస్య జ్ఞానాదిజననాయయథాఽన్యజ్ఞానాద్యపేక్షా తథా తస్య జ్ఞానాది జననాయేతరస్య జ్ఞానాపేద్యక్షేతి స్వాపేక్షాపేక్షిత్వనిమిత్తకోఽనిష్టః ప్రసఙ్గః. అపేక్షా చ జ్ఞప్తౌ, ఉత్పత్తౌ, స్థితౌ చ గ్రాహ్యా తత్ర జ్ఞప్తౌ

అన్యోఽన్యాభావ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అన్యోన్యస్మిన్ అన్యోఽన్యస్య అభావః. (1)భేదే.భేదో హి యథా ఘటే పటస్య, తథా పటే ఘటస్య సదాఽస్తి, సంసర్గాభావస్తు నైవం, ఘటే భూతలస్యాభావేఽపి భూతలే ఘటస్య కదాచిత్ సత్త్వసమ్భవేన సదాభావాభావాత్.

అన్వక్కు
సం., విణ., (చ్.ఈ.చ్). తత్స., = వెంబడించువాడు, అనుపదము, తరువాత.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అను అంచతి పశ్చాద్గచ్ఛతీత్యన్వక్. వెనుక పోవునది.


అన్వక్షుడు
సం., విణ., (అ.ఆ.అ)., తత్స., = అన్వక్కు, తర్వాతిది, ప్రత్యక్షము, అనుపదము, అనుగతము చ.అక్ష్ణః మమీపమ్ అవ్యయీటచ్సమా. (4)చక్షుర్నికటే అవ్య.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుగ్రత్ మక్షం పాదరూపం కర్మేంద్రియమస్యేత్యన్వక్షం. వెనుక అనుసరించిన పాదములు కలిగినది. అనుగతమక్షమిన్ద్రియం గతిస.
(1)అనుగామిని.

అన్వగ్భావ
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స.,= పు. అనూచోభావః.

అన్వయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కులము, పొందిక, వంశము, సంతతి, అనుగతము, వృత్తి, అనుకూలము, కార్యము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అన్వీయతే అనేనేతి అన్వయః. దీనిచేత సంబంధింపబడును.


అన్వయించు
సం., స., క్రి., = పొందికపరచు.

అన్వర్థము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.) తత్స., = పొసగిన అర్థము కలది. (1)అనుగతమైన అర్ధము.

అన్వవాయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వంశము, కొలము, నెలనెలకు చేయతగిన పిండపితృయజ్ఞాదికము, సంతానము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అన్వీయతే పూర్వః పరశ్చేతి అన్వవాయుః. పూర్వము పరము అని అన్వయింపబడునది.


అన్వాసనము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = శిల్పాదిగృహము, స్నేహవస్తిః, అనుశోచనమ్, ఉపాసనా, అనువాసనం, పశ్చాత్తాపః. (1)సేవనము, (2)హాజరవడము.

అన్వాహర్యము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., పితృయజ్ఞాదన్వాహర్యత ఇతి అన్వాహర్యం. పితృయజ్ఞమునకు వెనుక చేయబడునది. నెలనెలకు చేయదగిన పిండ పితృయజ్ఞాదికము, అమావాస్య, శ్రాద్ధము, దక్షిణ.

అన్వాహార్యము
సం., వి., అ., న., తత్స., = నెలనెలకు చేయదగిన పిండపితృయజ్ఞాదికము. (1)యజ్ఞమునందు బ్రాహ్మణులకు సమర్పించు అగ్ని.

అన్విక్షణము
సం., నా. వా., న., తత్స., అనుసృత్య ఈక్షణమన్వీక్షణం. అనుసరించి చూచుట అన్వీక్షణము, మార్గణము వెదకుట.

అన్వితము
సం., విణ., (అ.ఆ.అ.)., తత్స., = కూడుకొన్నది. (1)అనుగతము, (2)యుక్తము, (3)సహసంబద్ధము, (4)శాబ్దబోధము.

అన్విష్టము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అన్వేషితము, వెదకబడినది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అన్విష్యతే స్మ అన్విష్టం.
(1)అన్వేషితము, (2)కృతాన్వేషణము. ,వెతకబడినది

అన్వీక్షకి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = తర్కవిద్య.

అన్వీక్షణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మార్గణము, వెదకుట.

అన్వీతము
సం., విణ.,(అ.ఆ.అ.)., తత్స., = అన్వితము. (1)అనుగతము, (2)అన్వితము.

అన్వేషణ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఆమంత్రణార్థము వెదకుట, వెదకుట.

అన్వేషణము
సం., నా. వా., అ., న., తత్స., = ఆమంత్రణార్థము వెదకుట, వెతకడము, వెతుకుట.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అన్విష్యతే అనయా అన్వేషణా. దీనిచేత వెంటతిరుగబడును.
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., అన్వేషణా, పరీష్టిః, పర్యేషణా, గవేషణా, అనుసన్ధానమ్,

అన్వేషించు
సం., స., క్రి., = వెదకు.

అన్వేషితము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అన్విష్టము. అన్విష్యతేస్మ అన్వేషితం. వెదుకబడినది, ,వెతకబడినది. , (1)గవేషితము, (2)అనుసంధానము చేయడము.

అన్వేష్ట
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స.,= అన్వేషించువాడు, వెతకువాడు. ఆనుపద్యః

అపకర్షము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఆకర్షణము, తక్కువపాటు, తక్కువ కావడము.

అపకారము
సం, వి., అ., పుం., తత్స., = ద్రోహము, అపకృతి, ఇష్టము లేని సంపాదనము.
పర్యాయపదాలు :
కీడు, పీడించుట, దుష్కృతి, అనిష్టసాధనము, దుష్టవ్యవహారము, అత్యాచారము, ద్వేషము.


అపకారి
సం., విణ.,(న్. ఈ. న్.)., తత్స., = అపకారము చేయువాడు, ద్రోహము చేయువాడు.

అపకృతి
సం, వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అపకారము, కీడు, ద్రోహము.

అపకృతుఁడు
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., =అపకారము చేయఁబడినవాఁడు.

అపకృష్టము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అధమము, హీనము, ఆకృష్టము, బహిష్కృతుడు, నింద్యము.
పర్యాయపదాలు :
జఘన్యము, నికృష్టము, అణకము, గర్హ్యము, అవద్యము, కాండము, కుత్సితము, ప్రతికృష్టము, యాప్యము, వేపము, వేఫము, అవము, బ్రువము, ఖేటము, పాపము, అపశబ్దము, కుపూయము, చేతము, అర్వచము.


అపకృష్టి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అపకర్షణము, ఆకర్షణము.

అపక్రమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ప్రద్రావము, ఉద్ద్రావము, సంద్రావము, సందావము, విద్రవము, ద్రవము, తొలగిపోవుట, అపక్రమణము, అపయానము, యుద్ధము వలనఁబాఱుట, ఈడఁబోక, పారిపోవుట.

అపక్రమించు
సం., అ., క్రి., తత్స., = యుద్ధము వలనఁబాఱు, ఈడఁబోవు.

అపఖ్యాతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అపకీర్తి.

అపగతము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = పోయినది, అపయాతము, పలాయితము.

అపగమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = గమనము, పోక, అపయానము, అపసరణము, విశ్లేషము.

అపఘనము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అంగము, ప్రతీక, అవయవము, శరీరము, చేయి మొదలైన అవయవములు, దేహావయవము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపహన్యత ఇత్యపఘనః. పీడింపపడునది.


అపచయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = నశించుట, అపహారము, తగ్గుదల, పూజ, హాని, అపహరణ, వ్యయము.

అపచయించు
సం., స., క్రి., తత్స., = పువ్వులు గోయు, చిదుము.

అపచాయితుఁడు
సం., విణ.,(అ.ఆ.అ.)., తత్స., = పూజితుడు, అర్హితుడు, నమస్యితుడు, నమసితుడు, అర్చితుడు, అపచితుడు, పూజింపపడినవాడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అప చాయ్యత ఇత్యపచాయితు అపచితంచ. పూజింపపడినది కనుక.


అపచారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పెద్దలయెడఁజేసిన తప్పు, హితము కానిది, అపథ్య సేవనము.

అపచితము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = ఆనందముగా పూజించడము, హీనము, వ్యయుతము, వ్యయము, పూజ, క్షీణించుట, నిష్కృతి, పూజితము, అవయవాద్యపచయయుక్తము, కృశము, అర్హితము, అపచాయితము, అర్చితము, పూజింపపడినది, నమస్యితము, నమసితము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపచాయ్యత ఇత్యపచాయితం అపచితం చ. పూజింపపడినది


అపచితి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = పూజ, ప్రాయశ్చిత్తము, వ్యయము, నమస్యము, సపర్య, అర్చము, అర్హణము, అపచయము, క్షయము, హాని, నశించుట, హీనత.

అపచితుఁడు
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = పూజింపఁబడినవాఁడు, అర్చితుఁడు.

అపజయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఓటమి, పరాజయము.

అపజ్ఞానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = జ్ఞానాపనయనము, అపలాపము, అపాత్యయము.

అపటి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = వస్త్రప్రావరణం, చంద్రుడు, జవనిక, గుడారమును కప్పి ఉండు వస్త్రము, తెర.

అపటువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స., = పటువుగానివాడు, బాలుఁడు, రోగి, దక్షత లేనిది, రోగము కలది, తెలివి, నైపుణ్యము లేనిది, గ్లాని నొందినవాడు, వ్యాధి కలవాడు, వికృతుడు, ఆతురుడు, అభ్యమితుడు, అభ్యాంతుడు. ; విణ.తెవులుగొంటు.

అపతోక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పోయిన దూడకలది, జాఱిపోయిన గర్భము కలది, ఈఁచుకుపోయిన ఆవు.

అపత్నీకుఁడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., భార్య పోయినవాడు, భార్య లేకపోయినవాడు, భార్య సాన్నిహిత్యము లేనివాడు.

అపత్యము
సం., వి., అ., న., తత్స., = సంతానము, తోకము, బిడ్డ(కొడుకుగాని, కూతురు గాని), పుత్రిక, కన్య, సంతతి, పుత్రులు కలగడము, ప్రసూతి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న పతత్యనేన పితా నరకమితి అపత్యం. దీని చేత తండ్రి నరకమునపడడు.


అపత్రప
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అన్యుల వద్ద సిగ్గు, పరులవలనఁగలిగిన సిగ్గు, బిడియము, సంకటము, తత్తరపాటు కలది, లజ్జాహీనము, లజ్జాశూన్యము, లజ్జాకరణము, సిగ్గులేనిది, లోపము లేనిది.

అపత్రపిష్ణువు
సం., విణ., ఉ., తత్స., = లజ్జయే స్వభావముగాఁగలవాడు, స్వభావముననే సిగ్గుపడువాడు, లజ్జాశీలుడు, సిగ్గుతో కూడినవాడు, సిగ్గరి.

అపథము
సం., వి., అ., న., న్., పుం., తత్స., = తెరువుగానిది, తప్పుత్రోవ, కుమార్గము, అపకృష్టపథము, నిందిత పథము, కుపథము.

అపథిక
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., పంథాన భవతీత్యపంథాః అపధంచ. తెరువుకానిది, తప్పుత్రోవ , మంచిమార్గము లేనిది (గ్రామాదికము) నీతిబాహ్యమార్గము.

అపథ్యము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., పథ్యము కానిది, అయోగ్యమైనది, అనుచితమైనది, అసంగతమైనది, విరుద్ధమైనది.

అపదాంతరము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = సన్నికర్షము, కదిసినది, సాన్నిధ్యము, సామీప్యము, నైకట్యము, అభిన్నపదమునందు, అవ్యవహితము, సంయుక్తము, వ్యవహితము కానిది, సన్నికృష్టము, సంసక్తము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నాస్తి పదాంతరం వ్యవధానం యత్ర సః అపదాంతరః. పదము చేత గూడ వ్యవధానము లేనిది.


అపదానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = పరిశుద్ధమైన వ్యాపారము, దీనిచేత నరుడు పరిశుద్ధిచేయబడును, కడచినపని, ఖండనము, శక్తి, పూర్తియైనక్రియ, ఛేదనము, పరిశుద్ధమైన కర్మ, మంచిపని.

అపదిశము
సం., వి., అ., న., తత్స., = రెండుదిక్కులకు మధ్యభాగము, మూల, అయిమూల, తప్పు దిశలో వెళ్ళడము, విశిష్టమైన దిక్కు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
దిశోర్మధ్యం అపదిశం క్లీబం అవ్యయం చ. నపుంసకమును, అవ్యయమును, దిక్కుల యొక్క మధ్యము.


అపదూఱు
మి., గ్రా., వి., = ఊరకమోపినదూఱు, అభిశాపము.

అపదేశము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కపటము, వ్యాజము, స్థానము నిమిత్తము, ప్రసిద్ధి, కారణము, నెపము, లక్ష్యము, అనుచితమైన స్థానములో ఉండునది, ఛలము, స్వరూపాచ్ఛాదనము, నిమిత్తము, ఉపదేశము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపదిశంతే అత ద్రూపేణేత్యపదేశః. ఉద్దేశించిన పదార్థము దీనిచేత విడువబడును, అప దిశ్యత ఇత్యపదేశః. విరుద్ధముగానీయబడునది.


అపధ్వస్తుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ధిక్కృతుడు, త్రోయబడినవాడు, తిరస్కరింపపడినవాడు, నిర్భర్త్సనము చేత బహిష్కారము చేయపడినవాడు, (అనికొందరు), నిందితుడు.

అపనమ్మిక
మి., గ్రా., వి., = అవిశ్వాసము.
ప్రయోగము :
“క. సొమ్మొకచోనుండఁగనప, నమ్మికయొకచోట నుండు నరులకునెపుడున్.” హరిశ్చ. ౫, ఆ.


అపనయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కీడు, తొలఁగించుట, దూరీకరణము, ఖండించడము.

అపనయించు
సం., స., క్రి., తత్స., = తొలఁగించు.

అపనింద
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అపదూఱు.

అపనీతము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = తొలఁగింపఁబడినది, ఖండితము, అపసారితము, దూరీకృతము.

అపనుదము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = తొలఁగించునది, శోధకము, ఖండనము, దూరీకారకము.
ప్రయోగము :
“జయజయకిల్బిషాపనుద.” ఉ, హరి.౬, ఆ.


అపనెపము
మి.గ్రా.వి. = అపదూరు.
ప్రయోగము :
ద్వి. అటబోయినంతలోనపనెపమౌను.సా.2,భా.


అపనేయము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స.,= తొలగింపదగినది.

అపభ్రంశము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = భ్రష్టమైన శబ్దము, అపశబ్దము, పడుట, భాషావిశేషము, ఒకభాష, పడుట, వ్యాకరణదుష్టభాష, అపరక్షణము, కిందికి పతనమైనది.

అపమిత్యకము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ప్రణిదానము, ఋణము.

అపయానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ప్రద్రావము, ఉద్రావము, సంద్రావము, సందావము, విద్రవము, ద్రవము, అపక్రమము, పాఱిపోవుట, పలాయనము, వెళ్ళిపోవుట.

అపరము
సం., వి., అ., న., తత., = అన్యము, ఇతరము, అర్వాచీనము, ఏనుగు యొక్క వెనక భాగము, జరాయువు.

అపరస్పరము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఒకదాని తర్వాత ఒకటి, అవిచ్ఛిన్న క్రియలందు తత్పరము.

అపరస్వరము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స.,. అపరేచ పరేచ అపరస్వరాః. పరులను అప్సరసలు, ఎడతెగనిక్రియ.

అపరాజిత
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అంతట వికాసముకలది, వాతకము, శీతలము, పార్వతి, ఈశాన్యమూల, విష్ణుక్రాంతి, బ్రహ్మలోకము, తక్కిలి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
రోగైరపరాజితత్వదపరాజితా. రోగములచేత తిరస్కరింపబడనిది.

పర్యాయపదాలు :
విష్ణుక్రాంతము, సోమిదము, ఆస్ఫోత, గిరికర్ణి, గవాక్షి, అశ్వఖురి, శ్వేత, శ్వేతభాండము, గవాదిని, అద్రికర్ణి, కటభి, దధిపుష్పిక, గర్దభి, సితపుష్పి, శ్వేతస్పంద, భద్ర, సుపుత్రి, విషహంత్రి, నగపర్యాయకర్ణి, అశ్వాహ్వాదిఖురి, పుష్పలతవిశేషము, స్వల్పఫలము, శేఫాలి, హపుషాభేదము, జయంతివృక్షము, శమీభేదము, అశనపర్ణి, శంకిని.


అపరాజితుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శివుడు, విష్ణువు, జయంతి వృక్షము. కేశవుడు.

అపరాథి
సం., విణ., (న్. నీ. న్)., తత్స., తప్పుచేయనివాడు.

అపరాద్ధపృషత్కుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = గురి తాకని బాణములు కలవాడు, గురి తప్పిన బాణము కలవాడు, నైపుణ్యము లేని విలుకాడు, గురితప్పిన యమ్మలు గలది.

అపరాద్ధేషువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స., = లక్ష్యచ్యుతసాయకుడు, అపరాధపృషత్కుడు, ఎవరి బాణము లక్ష్యమును ఛేధించలేక పోయిందో అతడు.

అపరాధము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఆగము, తప్పు, మంతువు, తనకు తాను చేసుకొన్న తప్పు, దండించదగ్గ కార్యము, దంతధావనము చేయకుండా విష్ణువుని స్పృశించడము, మైథునము చేసి విష్ణువును తాకడము, రజస్వల ఐనవారిని ముట్టుకొని విష్ణు గృహములోనికి ప్రవేశించడము, మరణించిన వారిని ముట్టుకొని స్నానము చేయకుండా విష్ణుగృహమును ప్రవేశించడము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపరాధ్యంతే అనేనేత్యపరాధః. దీనిచేత హింసింపపడుదురు.


అపరాహ్ణము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = దినము మూడు భాగములైనప్పుడు కడపటిభాగము, అయిదుభాగములైనప్పుడు నాల్గవభాగము, రోజు యొక్క శేష భాగము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అహ్నః అపరోభాగః అపరాహ్ణః. అహస్సు యొక్క కడపటి భాగము.


అపర్ణ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = దుర్గ, గట్రాచూలి, ఉమ, కాత్యాయని, గౌరి, కాళి, హైమవతీశ్వరి, శివా, భవానీ, రుద్రాణి, శర్వాణి, సర్వమంగళ, పార్వతి, మృడాని, చండిక, అంబిక, ఆర్య, దాక్షాయణి, గిరిజ, మేనకాత్మజ. : విణ. ఆకులు లేనటువంటిది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
పర్ణానామప్యనశనాదపర్ణా. నాస్తి పర్ణం తపస్యాయాం పర్ణభక్షణవృత్తిర్వా యస్యాః సా అపర్ణా. పర్ణములైన భక్షింపక తపంబొనర్చినది, పార్వతి.


అపలాపము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మరుగుమాట, ప్రేమ, కప్పిపుచ్చిచెప్పుట, దాచడము, నిహ్నుతి, అపహ్నతి, అపహ్నవము, నిహ్నవము, రహస్యముగా ఉంచడము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపలపతీత్యపలాపః. అలపించునది.


అపవరకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అంతర గృహము, వాసగృహము. నాల్గిండ్లవాకిలి, గర్భాగారము, వాసౌకము, శయనాస్పదము.

అపవర్గము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మోక్షము, త్యాగము, కైవల్యము, నిర్వాణము, శ్రేయస్సు, నిశ్రేయస్సు, అమృతము, అపవర్గము, ముగియక, ఈవి, ఈడేఱుట, త్యాగము, సాఫల్యము, కర్మఫలము, క్రియాంతము, కార్యసమాప్తి, పూర్ణత, నిర్వాణము, ముక్తి, విడుచుట, దానము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
దుఃఖాధీనామపవర్జనమపవర్గః. దుఃఖాదులను వర్జించుట.


అపవర్జనము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = విడుపు, మోక్షము, ఈవి, త్యాగము, దానము, విహాపితము, ఉత్సర్జనము, విసర్జనము, విశ్రాణనము, వితరణము, స్పర్శనము, ప్రతిపాదనము, ప్రాదేశనము, నిర్వపణము, అంహతి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపవర్జ్యతే పాపమనేనేత్యపవర్జనం. దీనిచేత పాపము వర్జించబడును.


అపవాదము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఆజ్ఞ, నింద, ఆక్షేపము, నిర్వాదము, జుగుప్స, అవర్ణము, పరీవాదము, ఉపక్రోశము, కుత్సము, గర్హణము, వచనీయము, అనుమతి, ఆదేశము, విశ్వాసము, విశేషము, బాధకము, నింద యందు అపకీర్తి, మిథ్యావాదము, కుత్సితవాదము, విశేషశాస్త్రము, విశ్వాసము, ప్రణయము, ఆదేశము, నిరాసనము.

అపవారణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అంతర్ధము, వ్యవధము, అపిధానము, పిధానము, ఆచ్ఛాదనము, సంపిధానము, తిరోదానము, మరుగు, కప్పిపుచ్చుట, వ్యవధానము, అంతర్ధానము, కప్పిపుచ్చుట.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపవార్యతే అనేనేత్యపవారణం. దీనిచేత పదార్థము కప్పపడును.


అపవారితము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అంతర్హితము, ఆచ్ఛాదితము, వ్యవధాపితము, అపవారణము, అప్రకాశము.

అపవిద్ధము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = త్యక్తము, ప్రత్యాఖ్యాతము, నిరస్తము, నిరాకృతము, త్యక్తము, ప్రతిక్షిప్తము, చూర్ణీకృతము, దలితము.

అపశదుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = వివర్ణుడు, పామరుడు, ప్రాకృతుడు, పృథగ్జనుడు, నిహీనుడు, జాల్ముడు, క్షుల్లకుడు, ఇతరుడు, అపకృష్టుడై చెడువాడు, తక్కువపడినవాడు, నీచుడు, ఆరు అనులోమజాతలు.

అపశబ్దము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = భ్రష్టమైన శబ్దము, తొచ్చెపుమాట, అపభ్రంశము, వైపరీత్యము.

అపష్ఠువు
సం., అవ్య., తత్స.,= విపరీతము, నిరవద్యము, శోభనము.

అపష్ఠువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స.,= ప్రతికూలము, అపసవ్యము, ప్రసవ్యము, ప్రతికూలము, విరుద్ధార్థము, విపరీతము, విరుద్ధము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపతిష్ఠతి ఆనుకూల్యం వర్జయిత్వాతిష్ఠతీత్యపష్ఠు. అనుకూల్యమును వర్జించిఉండునది.

నానార్థాలు :
కాలము, వామము, దక్షిణేతరము, సమయము, అసత్యము, నిర్దోషి, శోభనము.


అపసదము
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స.,= అధమము, నీచము, ఇతరలోకము.

అపసర్పము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స.,= ఏ ప్రకారమున పరచక్ర మెఱుఁగ నలవి యగునో అట్టి ప్రకారము గలవాడు, చరము, గూఢచరము, అపసరణము, గుప్తచరము.

అపసర్పుడు
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., = ప్రసిద్ధుడు, గూఢచరుడు, స్పశుడు, చారుడు.

అపసవ్యము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = దక్షిణము, ప్రతికూలము, విపరీతము, అపష్ఠువు, ప్రసవ్యము, జాతకర్మాగ్ని, శరీరమునకు ఎడమ భాగము, విపరీతము, పితృతీర్థము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపగతం సవ్యాదిత్యపసవ్యం. దక్షిణ భాగము వలన బాసినది గనుక అపసవ్యము.


అపస్కరము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = రథాంగము, అక్షయుగచక్రము మొదలైనవి, గుహ్యద్వారము, విష్ఠ, చక్రము తప్ప రథముకు సంబంధించిన ఏదైనా ఒక భాగము, రథభాగము.

అపస్నాతము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మృతస్నాతము, ఎవరైనా మరణించినపుడు జరుగు కార్యక్రమముల తరువాత చేసే స్నానము.

అపస్నాతుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = చావునిమిత్తము స్నానము చేసినవాడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అప నికృష్టం స్నాతః అపస్నాతః. నికృష్టమైన స్నానము చేసినవాడు.


అపస్నానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మృతస్నానము, మృతోద్దేశకమైన స్నానము, అపవిత్రస్నానము, స్నానోదకము, స్నానావశిష్టమైన జలము, ఇంతకు ముందు స్నానము చేసిన నీటిలో మరల స్నానము చేయడము, మరణస్నానము.

అపహస్తితము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ఒక వ్యక్తిని మెడ పట్టుకుని బయటకు గెంటివేసే సమయంలో ఉపయోగించు చేయి, గౌరవింపబడనిది, అనాదృతమైనది, అవజ్ఞాతము, తిరస్కృతము.

అపహారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = దొంగతనము, చౌర్యము, అపహరణము, అపచయము, హాని, సంగోపనము, నష్టము, దొంగ, విశ్రాంతి, కట్నము, మొసలి.

అపహృతము
సం., వి., అ., న., తత్స., = దొంగిలించిన వస్తువు.

అపహ్నవము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = దాచడము, దాగు స్థలము, కప్పిపుచ్చుట, స్తుతి, ప్రేమ, అపలాపము, స్నేహము.

అపాంగము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కడగన్నులు, తిలకము, నేత్రముల అంతములు, చక్షుష్కోణము, నేత్రప్రాంతము, తిలకము. ; విణ. అంగహీనము, అంగములు లేనిది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అంగాన్నాసికాయా అపకృష్టౌ అపాంగా, అంగమున కంటె అపకృష్టములైనవి. అపాంచతి వక్రం గచ్ఛతి చక్షుర్యత్ర ఇతి అపాంగః. కనులకు లోపలి భాగము.


అపాంపతి
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అబ్ధి, అకూపారము, పారావారము, నదులకు ప్రభువు, ఉదధి, సింధువు, సరస్సు, సాగరము, అర్ణవము, రత్నాకరము, జలనిధి, జలజంతువులకు పతియైనది, జలమునకు పతియైనది, సముద్రము, కడలి, సముద్రుడు, వరుణుడు.

అపాంపిత్తము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అగ్ని, చిత్రకవృక్షము, వహ్నిసంజ్ఞకము.

అపాకము
సం., విణ.,(చ్. ఈ. చ్)., తత్స., = వండబడనిది, అజీర్ణ ఆహారము, దక్షిణదిగ్భవమైన వస్తువు, అపాచీనము, అపాచి, మూర్ఖుడు.

అపాచీనము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = దక్షిణ భాగమునందు ఉండునది, ప్రకాశించనిది, క్రింది దిక్కు, క్రిందివైపునది, విపరీతము, విపర్యస్తము, అపాచీభవము.

అపాచ్
సం., విణ., (చ్. ఈ. చ్.)., తత్స., = అపగమనములో పోయేవాడు, అప్రకాశము, దక్షిణదిశ, క్రింది దిక్కు, క్రిందివైపునది.

అపాటవము
సం., వి., అ., న., తత్స., = రోగము, పటుత్వము లేకపోవడము, వ్యాధి.

అపాత్యయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అపలాపము, జ్ఞాతము యొక్క అపహ్నవము, అపజ్ఞానము, అపవ్యయము.

అపానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మలద్వారము, గుదము, పాయువు, గుహ్యము, గుదవర్త్మము, మార్గము, చూతి, చూతము, గుదస్థానము, చుతము, ఊపిరి లోనికి తీయుట నిశ్శ్వాసము, భాగము, అందము గుదస్థవాయువు, ఊపిరి, గుహ్యదేశము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అపానతి అధోవాయుముత్సృజతి అపానం. అధోవాయువును విడుచునది, 2.అపానయతి మలాదినిఃసారణేన జీవయతీతి అపానం. 3.(పు.) అధో మాలాన్యయతీతి అపానః. విణ్మూత్రాదులనధోభాగము నొందించునట్టిది.


అపామార్గము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అంతట ఈడువబడినమార్గము, ఉత్తరేనువు, ఉత్తరేణి, శైఖరికము, ధామార్గము, మయూరకము, ప్రత్యక్పర్ణి, కీశపర్ణి, కిణిహీ, ఖరమంజరి, ఓషధుల యందు ఉపయోగించు వృక్షము.

అపారము
సం., వి., అ., న., తత్స., = దరిలేనిది, హద్దులు లేనిది, దీర్ఘమర్యాద, అధికము, సముదము, అవారము, నద్యాది అర్వాక్ పారము.

అపావృతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = స్వతంత్రము, స్వైరి, స్వచ్ఛందము, నిరవగ్రహము, అడ్డుపాటులేనివాడు, కప్పబడినది, విచ్చలవిడియైనది, అనావృతము, ఉద్ఘాటితము, అపసారితము, ఆవృతము.

అపాశ్రయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఆశ్రయము లేనిది, ఎటువంటి సహాయము లేనిది, మంచము, ప్రాంగణావరణము, మత్తాలంబము, ప్రాగ్రీవము, మత్తవారణము, చంద్రాతపము, నిరాశ్రయము, ఆశ్రితము, అధీనము.

అపాసనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = వధము, కొల, మారణ వధ, అపక్షేపణము, దూరీకరణము, ప్రమాపణము, నిబర్హణము, నికారణము, నిశారణము, ప్రవాసనము, పరాసనము, నిషూదనము, నిహింసనము, నిర్వాపణము, సంజ్ఞపనము, నిర్గ్రంధనము, నిస్తర్హణము, నిహననము, క్షణనము, పరివర్జనము, నిర్వాసనము, విశసనము, మారణము, ప్రతిఘాతనము, ఉద్వాసనము, ప్రమథనము, క్రథనము, ఉజ్జాసనము, ఆలంభము, పింజము, విశరము, ఘాతము, ఉన్మాథము, వధ.

అపి
సం., అవ్య., తత్స., = అవకాశ, ప్రశ్న, నింద, సందేహములను తెల్పునది, సముచ్చయము, అల్పపదార్థము, అవధారణము, మరల అర్థము వచ్చునది.

అపిధానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మిక్కిలి మరుగు పరుచునది, తిరోధానము, మరుగు, కప్పు, కప్పి ఉంచడము, దాచడము, అంతర్ధ, వ్యవధ, అంతర్ధి, అపవారణము, పిధానము, ఆచ్ఛాదనము.

అపినద్ధము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = పరిహితము, కట్టపడినది (వస్త్రము), ఆముక్తము, ప్రతిముక్తము, పినద్ధము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపినహ్యత ఇతి పినద్దః అపినద్ధశ్చః. బంధింపబడునది, తొడుగపడినది. (కవచము).


అపునర్భవము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మోక్షము, ప్రశమన నివారణము, పునర్జన్మ లేనిది, ముక్తి, కైవల్యము, ముక్తము.

అపూపము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పిష్టము, పిండివంట, పిష్టకము, అప్పము, పురోడాశము నందలి అగ్ని.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న విశీత్యత ఇత్యపూపః. జీర్ణముకానిది.


అప్పతి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = వరుణుడు, నీటిఱేడు, ప్రచేతుడు, పాశి, జలజంతువులకు పతి, సముద్రుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపాం పతిః అప్పతిః. జలమునకు పతి.


అప్పిత్తము
సం., వి., అ., న., తత్స., = వహ్ని, నీళ్ళు, వరుణుడు, అగ్ని, వైశ్వానరుడు, వహ్ని వీతిహోత్రుడు, ధనుండయుడు, కృపీటయోని, జ్వలనుడు, జాతవేదుడు, తనూనపాత్తు, బర్హిశ్శుష్ముడు, కృష్ణవర్త్మ, శోచిష్కేశుడు, ఉషర్బుధుడు, అశ్రయాశుడు, బృహద్భానుడు, కృశానుడు, పావకుడు, అనలుడు, లోహితాశ్వుడు, వాయుసఖుడు, శిఖావుడు, ఆశుశుక్షణి, హిరణ్యరేతుడు, హుతభుక్కు, దహనుడు, హవ్యవాహనుడు, సప్తార్చి, దమునుడు, శుక్రుడు, చిత్రభాను, విభావసు, శుచి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపాం జలస్య దాహకత్వాత్పిత్తమివ అప్పిత్తం. జలమును పిత్తము వలె శోషింపచేయువాడు.


అప్రకాండము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = గుల్మము, స్తంబము, కాండము లేనిది, పొద.

అప్రగుణము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = వ్యస్తము, మంకు గుణములేనిది, ఆకులము, చెదిరినది, వ్యాకులము, అనుగుణము కానిది.

అప్రత్యక్షము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అతీంద్రియము.

అప్రధానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ప్రధానము కానిది, ముఖ్యము కానిది, ప్రాధాన్యరహితము, అప్రాగ్ర్యము, ఉపసర్జనము, వాచ్యలింగోప్యయము.

అప్రలంబము
సం., వి., అ., న., తత్స., = విలంబము లేనిది, శీఘ్రము, అవిలంబము, సత్వరము, విలంబరహితము, వెంటనే.

అప్రహతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ఖిలము, దున్ననిది (నేల), పోరంబోకుభూమి, అకృష్టభూమి, తాకనిది, వస్త్రవిశేషము, నిరుపయోగ భూమి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
లాంగలాదినా ప్రహన్యత ఇత్యప్రహతం. నాగేలు మొదలైన వానిచేతపీడింపపడనిది.


అప్రాగ్ర్యము
సం., వి., అ., న., తత్స., = శ్రేష్ఠము కానిది, అధమము, అప్రధానము, ఉపసర్జనము.

అప్సరస
సం., వి., స్., స్త్రీ., తత్స., = అప్సరస స్త్రీ, అచల, స్వరవేశ్యలు, ఊర్వశి మేనక మొదలైనవారు, అచ్చర, స్వర్గమందుండు వేశ్యలు, ఇంద్రలోకమునందుండు స్త్రీలు, గాంధర్వుల యొక్క భార్యలు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1. అభ్యస్సరంతీతి అప్సరసః. నీటివలన పుట్టిన వారు అప్సరసలు. 2.అభ్యుః సరంతీతి అప్సరసః. జలమందు పుట్టినవారు, 3.అద్భ్యః సముద్ర జలాత్ సరంతి ఉద్యంతీతి అప్సరసః.


అప్సరా
సం., వి., స్త్రీ., తత్స., = స్వరవేశ్య, ఒక రూపము కలిగినది.

అఫలము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = ఫలము లేనిది, వృక్షములందు ఫలములు లేకపోవడము, ధర్మకార్యసుఖము లేకపోవడము, విఫలము, వంధ్యము, నిరీషము, కూటకము, నిష్ఫలము, బంధ్యము, అవకేశి, ఫలకాలమున ఫలించని వృక్షము, ఝావుక వృక్షము.

అబద్ధము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ప్రకృతమునకు అనుపయోగమైన వచనము, సముదాయార్థశూన్యమైన వాక్యము, అనర్ధకము, నిరర్ధకము, అనింత్రితము, స్వాధీనము, ముక్తము, బంధనశూన్యము, సంబద్ధము కానిది, పరంపర విరుద్ధ వాక్యము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న బధ్యతే హృదయమత్రేత్యబద్ధం. దీనియందు హృదయము నిలుపబడదు.


అబద్ధముఖుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = దుర్ముఖుడు, అప్రియవాక్కులచేత నియమము లేని ముఖము గలవాడు, నిందించుస్వభాముకలవాడు.

అబల
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఆడుది, అతివ, ఇంతి, నారి, స్త్రీ, యోషిత్తు, అబల, యోష, సీమంతిని, వధువు, ప్రతీపదర్శిని, వామ, వనిత, మహిళ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అల్పం బలమస్యాః అబలా. అల్పమైన బలముకలిగినది. 2.నాస్తి బలం యస్యాః సా అబలా. బలము లేనిది.


అబాధము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = బాధలేనిది, అడ్డు పాటులేనిది, నిరర్గళము, బాధ లేకపోవడము, ప్రతిబంధము లేకపోవడము, పీడ లేకపోవడము.

అబ్జము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= పద్మము, వందకోట్ల సంఖ్య, తామర, ఉప్పు, శంఖము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అపుజాతః అబ్జః. నీటియందు పుట్టినది, 2.అద్భ్యః జాయత ఇత్యబ్జః నీళ్ళవలన పుట్టునది.


అబ్జము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= శంఖము, ఎర్రగన్నేరు, చంద్రుడు, నిచులవృక్షము, ధన్వంతరి, తామర, శశాంకము, హిమాంశువు, చంద్రమ, ఇందుడు, కుముదబాంధవుడు, విధుడు, సుధాంశువు, శుభ్రాంశువు, రోషధీశుడు, నిశాపతి, జైవాతృకుడు, సోముడు, గ్లౌ, మృగాంకుడు, కళానిధి, ద్విజరాజు, శశధరుడు, నక్షత్రేశుడు, క్షపాకరుడు.

అబ్జయోని
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = బ్రహ్మ, ఆత్మభువు, సురజ్యేష్ఠుడు, పరమేష్ఠి, పితామహుడు, హిరణ్యగర్భుడు, లోకేశుడు, స్వయంభువు, చతురాననుడు, ధాత, ద్రుహిణుడు, విరించి, కమలాసనుడు, స్రష్ట, ప్రజాపతి, విధాత, విశ్వసృక్కు, విధి, కలువ, చతుర్ముఖ బ్రహ్మ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అబ్జం విష్ణునాభికమలం యోనిరుత్పత్తి స్థానం యస్యస అబ్జయోనిః. విష్ణునాభికమలమే ఉత్పత్తిస్థానముగా కలవాడు.


అబ్దము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఏడు, హాయనము, శరత్తు, జీమూతము, అద్దము, ఒకానొకకొండ, తుంగ, మబ్బు, మేఘము, పర్వతప్రభేదము, వత్సరము, సంవత్సరము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అప్యతే అధికమాసేన అబ్దః. అధికమాసముచే వ్యాపించునది. 2.ఆపోదదాతీతి, ఆప్నోతీతి చ అబ్దః. జలమును ఇచ్చునది, పొందినది.


అబ్ధి
సం.,వి., ఇ., పుం., తత్స., = సముద్రము, అకూపారము, పారావారము, సరిత్పతి, ఉదన్వానుడు, ఉదధి, సింధువు, సరస్సు, సాగరము, అర్ణవము, రత్నాకరము, జలనిధి, జలజంతువులకు పతి, ఒకసంఖ్య, అపాంపతి.

అబ్ధికఫము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = డిండీరము, ఫేనము, సముద్రమునకు శ్లేష్మము వలె కనిపించునది, ఫేనము, నురుగు, సముద్రపు నురుగ.

అబ్ధిమేఖల
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = భూమి, నేల, అచల, అనంత, రసము, విశ్వంభరము, స్థిరము, విశ్వంధరము, ధరిత్రి, ధరణి, క్షోణి, జ్యా, కాశ్యపి, క్షితి, సర్వంసహము, వసుమతి, వసుధ, ఉర్వి, వసుంధర, గోత్రము, మ్రోయునది, పృథివి, పృథ్వి, క్ష్మ, అవని, మేదిని, మహి.

అబ్రహ్మణ్యము
సం., వి., అ., న., తత్స., = నాటకములో అత్యాహితమును తెల్పునది, బ్రహ్మకర్మణ్య సాధనము, అవధ్యయాంచము, అవధ్యోక్తి, వేదవిరుద్ధము, అతినిందితం కర్మ, వచనము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
బ్రహ్మణే హితం బ్రహ్మణ్యం శాంతతా తన్నభవతీత్యబ్రహ్మణ్యం. బ్రహ్మణునికి హితముకానిది, చంపదగనివాడన్నమాట, చంపదగదనుమాట.


అభయ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = దుర్గ, హరీతకి, అవ్యథ, పథ్యము, కాయస్థము, పూతన, అమృత, హైమవతి, రేచకి, శ్రేయసి, చంపాదేశమున పుట్టిన పంచశిరా హరీతకి, నేత్ర రోగమునందు ప్రశస్తమైనది, వట్టివేరు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.నాస్తిరోగభయమస్యా ఇత్యభయా. రోగభయము దీనివలన లేదు, కరక్కాయ. 2.నాస్తి భయం యస్యాః సకాశాత్ సా అభయా.


అభయము
సం., వి., అ., న., తత్స., = నళదము, సేవ్యము, మృణాళము, జలాశయము, లామజ్జకము, లఘువు, లయము, అవదాహము, ఇష్టకాపథము, భయంకరము కానిది.

అభాషణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మునియొక్క భావము మౌనము, మాటలాడకయుండుట, మాటలేమి, మౌనము.

అభికుడు
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = కమితుడు, అనుకుడు, కమ్రుడు, కామయితుడు, కమనుడు, కామనుడు, కాముడు, కామి, కాముకుడు.

అభిక్రమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శత్రువులను గూర్చి భయము లేని పురుషుని యుద్ధయాత్రపేరు, శత్రువులను గూర్చి దండెత్తిపోవుట, దండయాత్ర, ఎదుర్కొనుట.

అభిఖ్య
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = కీర్తి, జిగి, శోభ, నామము, ఆఖ్యానము, సౌందర్యము, రమణీయత, వలె,పేరు, అందము, పలుకబడునది.

అభిగ్రహణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అభిహారము.

అభిగ్రహము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఎదురుగా దగ్గరుట, అభియోగము, ఎదురుకొనిపోయి ఆక్రమించుట, పగకెదిరించుట, గౌరవము, తెరువాటు, సవాలు చేయుట, అన్నివైపులనుండి ఎదిరించుట, దొంగతనము,

అభిఘాతి
సం., నా. వా., న్., పుం., తత్స., అభిముఖం హన్తీతి అభిఘాతీ. అభిముఖముగా చంపువాడు, శత్రువు, పగతుడు.

అభిచరుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అనుప్లవుడు, అనుచరుడు, అభిసరుడు, అంతట చరించువాడు, సహాయుడు, తోడు.

అభిచారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పరులను తిరస్కరించుట, హింసాకర్మ, కొరకు ఆచరించుట, హింసార్థమైన హోమకర్మము, పంపు, కుద్రమంత్ర జపము.

అభిజనము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పుట్టుచోటు, కులము, కులాగతమయిన ఱెక్కెములోనగుబిరుదు, పొగడ్త, నిపుణుడు, కీర్తి, సంతతి, గోత్రము, అన్వవాయము, సంతానము, కుటుంబము, జన్మభూమి, వంశము, ఖ్యాతి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిజాయతేస్మన్నిత్యభిజనః. దీని యందు పుట్టుదురు. 2.అభిజన్యతే అనేనేతి అభిజనః. దీనిచేపుట్టుదురు.


అభిజాతుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = పండితుడు, శ్రేష్ఠుడు, కులజుడు, ఉచితుడు, మనోహరుడు, ఉచితము, కులీనత, సుందరుడు, సురూపుడు, భగవంతుడు, సమృద్ధుడు, చదువరి, తగవరి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిజాయత ఇత్యభిజాతః. మంచి జన్మము కలవాడు, మంచికులమున పుట్టినవాడు. 2.అభిమతం ప్రశస్తం జాతం జన్మ యస్య సః అభిజాతః. కులీనుడు, శ్రేష్ఠవంశములో పుట్టినవాడు.

పర్యాయపదాలు :
మాన్యుడు, పూజ్యుడు, ధన్యుడు, శ్లాఘ్యుడు, విద్వాంసుడు, యోగ్యుడు, బుధుడు.


అభిజ్ఞానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = చిహ్నము, అంకము, గుర్తు కొరకు అంగుళీయకాది చిహ్నము, లక్షణము, ప్రజ్ఞానము, లలామము, లలామ, గుర్తు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిజ్ఞాయతే అనేన ఇతి అభిజ్ఞానం. సోఽయమితి జ్ఞానసాధనే చిహ్నే.


అభిజ్ఞుడు
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = ప్రవీణుడు, పండితుడు, విజ్ఞుడు, ప్రవీణుడు,బోద్ధ, దక్షుడు, కుశలుడు, నిష్ణాతుడు, శిక్షితుడు, వైజ్ఞానికుడు, కృతముఖుడు, కృతి, నిపుణుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభితస్సర్వతో వస్తుతత్వం జానాతీత్యభిజ్ఞః. అంతటవస్తుతత్వమునెరుగువాడు. y>

అభితః
సం., అవ్య., తత్స., = సమీపము నందు, ఇరు పార్శ్వములందును, అంతయు అను అర్థమందును, ఎదురుగా అను అర్థము నందు, దగ్గర, అంతట, వేగముగా, అన్ని.

అభిధా
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పేరు, ఆఖ్య, ఆహ్వ, అభిధానము, నామధేయము, న్యాయమతమున శబ్దశక్తి, కథనమునందు, శబ్దనిష్ఠయందు, అర్థమును బోధించే శక్తిభేదమందు.

అభిధానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = నామధేయము, ఆహ్వ, ఆహ్వయము, పేరు, కథనము, ఉక్తి, ఆఖ్య, ఉల్లేఖము, నామము, నిర్దేశము, దీనిచేత పిలువబడును, శబ్దార్థప్రతిపాదకమైన నిఘంటు కోషాదినామకమైన గ్రంథము నందు.

అభిధేయము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అభిధానము, నామము, అభిధాగమ్యము, వాచ్యము, ప్రతిపాద్యము, గ్రంథప్రతిపాద్యమునందు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిధీయతే అభిధావృత్త్యా వాచ్యార్థే సంకేతవతి శబ్దార్థే. ఆవిష్కరాతిశయోభిధేయవత్ ప్రతీయతే"సాద "అభిధేయా వినాభూతప్రతీతిర్లక్షణోచ్యతే.


అభిధ్య
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పరధనవిషయమైన అభిలాష, పరద్రవ్యమునందపేక్ష, ఒకని ఆస్తిని కోరుట, అపహరించవలెనను చింత.

అభినయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = రంగమంచమునందు రామయుధిష్ఠిరాదుల అవస్థానుకరణము, సూచింపదగిన అర్ధమును సూచించుట, ఆహార్యము, వాచికము (వాక్కుచేత కలిగినది), ఆంగికము (అంగముచేత కలిగినది), స్వాతికము (సత్వము చేత కలిగినది అని), భావప్రకటనమ, విషయము, వ్యంజకము, దృశ్యకావ్యము, భావప్రకటనము, అభినయ విషయము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిముఖేన అర్ధోనీయతే అనేనేత్యభినయః. దీనిచేత అభిముఖముగా అర్థము పొందింపబడును. 2.అభినయతి హృద్గతక్రోధాదిభావం ప్రకాశయతి ఇతి అభినయః, హృద్గతభావవ్యంజకే శరీరచేష్టాదౌ. (3) అభినేయపదార్థస్య శరీరచేష్టాభాషణాదిభిరనుకరణే.


అభినవము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అభినవము, నవ్యము, నవీనము, క్రొత్త, క్రొత్తది, నూతనము, ప్రత్యగ్రము, నవము, నూత్నము.

అభినవోద్భిదము
సం., వి., ద్., పుం., తత్స., = అంకురము.

అభినిర్ముక్తుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = నిద్రపోవుచుండగా సూర్యడస్తమించడం, సూర్యుడస్తమించువేళ నిద్రించువాడు, ఏద్విజుఁడు నిద్రపోవుచుండగా సూర్యుఁడస్తమించునో ఆ ద్విజుఁడు.

అభినిర్యాణము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = బయలుదేరుట, ప్రయాణము, యుద్ధయాత్ర.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిముఖ్యేన నిర్యాణం అభినిర్యాణం. ఎదురుగా కదలిపోవుట, 2.శత్రుమభిలక్షీకృత్య నిర్యాణం నిర్గమః ఇతి అభినిర్యాణం.

అభినిర్యాణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = విజిగీషుని ప్రమాణం, యుద్ధయాత్ర, గెలుపొందుటకు బయలుదేరుట, యాత్ర, గమనము, ప్రస్థానము, గమము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిలక్ష్య రిపూన్ నిర్యాణమ్ యుద్ధార్థం నిష్క్రమః. రిపుజిగీషయా సైన్యైః సహ నిష్క్రమణే.


అభినివేశము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పట్టుదల, దృఢసంకల్పము, ఆసక్తి, అనురాగము, అభిలాష, మనోసంయోగవిశేషము, మనోవిశేషము, ఆవేశము, శాస్త్రాదులయందు ప్రవేశము, నిబంధము, ఆగ్రహము, తప్పనిసరిగా ఈ పని చేయవలెననే అధ్యాస.

అభినీతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = న్యాయమును పొందునది, అంతట పొందింపబడినది, న్యాయముతో కూడినది, సంస్కరింపబడినది, కోపము కలది, కోతి, సంయుక్తము, పరిష్కృతము, యుక్తము, భూషితము, అతిసంస్కృతము, పూజితము, క్రోధనము, ఆభిముఖ్యము, ప్రాపితము, పరిష్కృతము, ఔపయికము, లభ్యము, న్యాయము,

అభిన్నము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = భేదహీనము, భిన్నరహితము, ఒకే రూపము కలిగినది.

అభిపన్నుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అపరాధము మొదలయిన దానిని పొందినవాడు అంగీకరింపబడినవాడు, ఆపద పొందినవాడు, తప్పుచేసినవాడు, దాక్షిణ్యముకలవాడు, శత్రువుచే ఆక్రమింపపడినవాడు, అపరాధుడు, శరణు చొచ్చిన వాడు.

అభిప్రాయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఆశయము, తలపు, విశేషము, భావము, సంతోషపెట్టునది, హృదయములో పుట్టినటువంటి భావము, ఇచ్ఛ, ఛందము, ఆకూతము, విష్ణువు యందు, అభిసంధి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిప్రీణాతి శ్రోత్వానితివా అభిప్రాయః. వినువారలను సంతోషపెట్టునది.


అభిభవము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = గర్వనాశము, పరిభవము, పరాభవము, తిరస్కారము, అనాదరము నందు.

అభిభూతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = పరిభవింపపడువాడు, తిరస్కరింపపడినది, తెగడపడినది, తిరస్కృతము, వ్యాకులము, పొందబడిన గర్వము కలది.

అభిమంత్రణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మంత్రించుట, మంత్రపాఠము ద్వారా సంస్కారకరణము.

అభిమరము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = చంపుట, యుద్ధము, కట్టుట, వేగుల వాడు, ద్రవ్యార్థము ఏనుగుతో గానీ, పులితో గానీ పోరెడువాడు, బాధించువాడు, శత్రుభయము.

అభిమానము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అహంకారము, గర్వించుట, జ్ఞానము, హింసయందును ధనాదులచేత కలిగెడుగర్వము, అజ్ఞానము, వధము, దర్పము, స్మయము, బోధము, ప్రణయము, ప్రేమప్రార్థన, హింస, హననము, అవలేపము, అవశ్యాయము, టంకము, గర్వము, మిథ్యాగర్వము, బలాది దర్పము, ప్రణయము, స్వరూపజ్ఞానముయందు, మిథ్యాజ్ఞానమునందు, శృంగారరసావస్థాభేదము, మానము, జ్ఞానము, ప్రేమ.

అభియాతి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = వైరి, పగతుడు, శత్రువు, ఆరాతి, రిపువు, సపత్నుడు, ద్విషుడు, ద్వేషణుడు, దుర్హృదుడు, ద్విట్టు, విపక్షుడు, అహితామిత్రుడు, దస్యుడు, శాత్రవుడు, పరారాతి, ప్రత్యర్థి, పరిపంథినుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిముఖం యాతీతి అభియాతిః. అభిముఖమై వచ్చువాడు. 2.యుద్ధార్థమభిముఖం గచ్ఛతీతి అభియాతిః. అభిముఖం యుద్ధార్థం యాతి. యుద్ధము చేయుట కొరకు అభిముఖమై వచ్చువాడు.


అభిరూపుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ప్రాప్తరూపుడు, సురూపుడు, ఎదురుకొనిపోయి ఆక్రమించుట, పగకెదిరించుట, పూనిక, శివునియందు, విష్షువు యందు, సౌందర్యవంతుడు, పండితునియందు, కందర్పుని యందు, చంద్రుని యందు, మనోహరుడు, అనురూపుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిమతం రూపం యస్య అభిరూపః. మంచి రూపము కలవాడు, 2.అభిరూపయతి శాస్త్రార్థం నిరూపయతీతి అభిరూపః. అభిరూపయతి సర్వం స్వాత్మకం కరోతి.


అభిలావము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = లవము, లవనము, కోయుట, లవము, లవనము, కోత.

అభిలాష
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కోరుట, వాంఛ, కోరిక, లోభము, ఆకాంక్ష, స్పృహ, కామము, మనోరథము, కాంక్ష, కాంతి, రుచి, శ్రద్ధ, ఇచ్ఛ, లిప్స, తర్షము, దోహదము, అభిలాసము, తృష్ణ, మతి, ఈహ, అభిలాస, శ్రద్ధ, సంగమేచ్ఛ, ఛందము.

అభిలాషుకుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అభిలాషయుక్తుడు, గర్జనుడు, కోరిక కలవాడు, లోభి, లుబ్ధుడు, గర్ధనుడు, స్వభావముననే కోరువాడు, విలాస విభవమానసుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిలషతి తాచ్ఛీల్యేనేత్యభీలాఘకః. స్వభావమునే అభిలషించువాడు.


అభివాదకుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = వందారువు, వందారువు, ఉచితజ్ఞుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభివాదయత ఇత్యభివాదకః. మ్రొక్కువాడు.


అభివాదనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = గోత్రనామములు చెప్పి పాదములు సోకి మ్రొక్కుట, ప్రణామము, పాదగ్రహణము, ఏటికోళ్లు, నామోచ్చారణపూర్వక నమస్కారము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభివాద్యతే ఆశీర్వాదః క్రియతే అనేనేత్యభివాదనం. దీని చేత ఆశీర్వదింపబడును.


అభివాద్యము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అభివాదనీయము, అభివాదనపూర్వక వందనీయము, అభినందనీయము, ప్రణమ్యము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభివాదయితుమర్హః యత్. (1) అభివాదనార్హేఅభివాద్యాశ్చాభివాదనశబ్దే ఉక్తాః. (2) అభిప్రణమ్యేత్యర్థే.


అభివ్యాప్తి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = సమ్మూర్ఛనము, అంతట వ్యాపించుట.

అభిశస్తము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = ఆక్షారితము, క్షారితము, పరస్త్రీగమన, బ్రహ్మహత్యాది దోషముల చేత దూష్యుడని వాడఁబడిన వాని పేర్లు, తీక్షవాక్యాదులచేత పీడింపబడువాడు, హింసితము, ఆక్రాంతము, ఆక్రోశము, అపవాదకథనము, అభిశాపము, ప్రతివాది.

అభిశస్తి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = యాచన, అర్థనము, స్తోత్రము చేయుట, దూఱుట, వేడుట, నింద, యాచక, (1) అభాశాపే (2) అపవాదే (3) హింసాయాం (4) హింసాహేతౌ, (5)ఆభిముఖ్యేన శస్తిర్యాచనమ్. (6) ప్రార్థనాయామ్.

అభిశాపము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = లేని దోషమును ఆరోపించి చెప్పుట, అపవాదు, నింద, అసత్యమైన నిందను చెప్పుట, మిథ్యాభిశంశనము.

అభిషంగము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పరాభవము, ఆక్రోశనము అవమానము, ఒట్టు, తిష్ట, శపథము, ఆలింగనము, నింద, ఐక్యము, అందరితో కలిసి ఉండడము, పరాజయము, మిథ్యాపవాదము, భూతముల యొక్క ఆవేశము, శాపము, వ్యసనము, ఆక్రోశము, పరిభవము, పరిభూతి, శోకము, దుఃఖము, నింద, ఐక్యము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిషజ్యత ఇత్యభిషంగః. పొందఁబడునది.


అభిషవము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కల్లుతేట, యజ్ఞము, వడపోత, సోమరసము పిండుట, సురాసంధానము, సోమపానము, సుత్య, సవనము, కల్లు సేయుట, స్నానము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
సున్వంత్యస్యాం సోమలతామితి సుత్యా అభిషవః. దీనియందు సోమలతను పిండుదురు, (1) యజ్ఞాంగస్నానే, (2) నిష్పీడనే, (3) సురోత్పాదనాదివ్యాపారే, (4) సోమలతాపానే, (5) తత్ఖండనే చ (6) స్నానే. (7) అంగుల్యామితి నిరుసోమకండనసాధనత్వాత్ తథాత్వమ్. (8) యజ్ఞే.


అభిషుతము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఆరనాళకము, సౌవీరము, కుల్మము, అవంతీసోమము, పులిసిన ధాన్య జలము, కుత్సిత జలము, కాంచికం, పులియబెట్టిన కడుగునీరు, పుల్లగంజి.

అభిషేణనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = దండయాత్ర, శత్రువు వద్దకు సేనతో వెళ్ళుట.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
సేనయా సహ అభిముఖ్యేన శత్రూన్ ప్రతిగమనం అభిషేణనం. సేనతోకూడ అభిముఖముగా పోవుట, సేనతో శత్రువును ఎదుర్కొని పోవుట, యుద్ధార్థం శత్రోరభిముఖం సేనయా సహ జిగీషోర్గమనే.


అభిష్టుతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = ఈడితము, శస్తము, పణాయితము, పనాయితము, పనితము, ప్రణుతము, అవగీర్ణము, వర్ణితము, ఈళితము, స్తుతము, స్తోత్రము చేయపడినది కనుక శస్తము, పొగడబడినది.

అభిసంపాతము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = యుద్ధము, పోరు, ఆయోధనము, జన్యము, ప్రధనము, ప్రవిదారణము, మృథము, ఆస్కందనము, సంఖ్యము, సమీకము, సాంపరాయకము, సమరానీకము, రణము, కలహము, విగ్రహము, సంప్రహము, కలి, సంస్ఫోటము, సంయుగము, అభ్యామర్దము, సమాఘాతము, సంగ్రామము, అభ్యాగము, ఆహవము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిసంపతత్యస్మిన్నితి అభిసంపాతః. అభిముఖముగా గవయుదురు, 2.అభిసంపాత్యతే యోద్ధా యత్ర ఇతి అభిసంపాతః.


అభిసరుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అనుప్లవుడు, అనుచరుడు, అభిసరుడు, అంతట చరించువాడు, సహాయుడు, తోడు.

అభిసారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = యుద్ధము, బలము, సహాయము, సాధనము, స్త్రీ పురుషులు ఒకరినొకరు కలుసుకొనుటకు సంకేతస్థలమునకు వెళ్లుట, అనుచరుడు, అభసారప్రకారము, అనుచరుడు.

అభిసారిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పదహారు నాయిక భేదములలో ఒకటి. వ్యభిచారిణియగు దేవకన్యాపరిణీత, కులట, వ్యభిచారిణి యగు దేవరన్యాయ పరిణీత, ప్రియునభిసరించునది స్త్రీ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిసారయతే కాంతమభిసారికా. ప్రియుని గూర్చి పోవునది, ప్రియుని గూర్చి సంకేత స్థలమునకు పొయెడినాయిక. 2.అభిసరతి కాంతనిర్దిష్ట స్థానం గచ్ఛతి యా సా అభిసారికా. అభిసరతి అభిసారయతి వా కాంతం సంకేతస్థానం.


అభిహారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పగకెదిరించుట, దొంగలించుట, అయిత్తపడుట, సన్నాహము, కవచధారణము, చౌర్యము, అభిగ్రహణము, అభియోగము, సాహసము, అపహరణము. దొంగతనము, సవాలుచేయుట, సంశ్లేషణము, మేలనము, సన్నాహాము, అపకారము చేయుటకొరకు ఎదిరించి ఆక్రమించుట, మ్రుచ్చులించుట, ఆయత్తపాటు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభిముఖ్యేన హరణ మభిహారః. చూచుండగాదొంగిలించుట, 2.అభిగమ్య హరణం అభిహారః. ఎదురుగాపోయి హరించుట.


అభిహితము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = పలుకబడినది కనుక ఉక్తము, భాషితము, ఉదితము, జల్పితము, అఖ్యాతము, చెప్పపడినది, లపితము.

అభీకుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = నిర్భయుడు, ఇచ్ఛకలవాడు, క్రూరుడు, కాముకుడు, భయరహితుడు, స్వామి, కామి, కవి, పతి, ఉత్సుకుడు, నిష్ఠురుడు, కోరిక కలవాడు, కామనుడు, నిఃశంకుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అనుకాభికాభీకః. కామించుస్వభావము కలవాడు.


అభీక్ష్ణము
సం., అవ్య., తత్స., = మరల మరల, అసకృత్తు, అనారతము. ; నపుం. భృశము, నిత్యము, శశ్వతము, అవిరతము, నిరంతరము.

అభీప్సితము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అభీష్టము, కోరబడినది, హృద్యము, దయితము, కేపిష్ఠము, క్షోదిష్ఠము, ప్రేష్ఠము, వరిష్ఠము, స్థవిష్ఠము, బంహిష్ఠము, క్షిప్రము, క్షుద్రము, మిక్కిలి తరుచైనది, వల్లభము, ప్రియము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిత ఆప్తుమిష్టమభీప్సితం. అంతట పొందనిచ్ఛయింపబడునది.


అభీరుపత్రి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = శతమూలి, బహుసుత, అభీరువు, ఇందీవరి, ఋశ్యప్రోక్త, నారాయణి, శతావరి, పిల్ల పీచర.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభీరూణి దృఢత్వేన భయరహితాని పత్రాణ్యస్యాః. వాయువు వలన భయము లేని ఆకులు కలది.


అభీరువు
సం., వి., ఉ., స్త్రీ., తత్స., = శతమూలి, బహుసుత, ఇందీవరి, ఋశ్యప్రోక్త, నారాయణి, శతావరి, శతమూలిక, స్ధిరమైన ఆకులు కలది; పిల్లపీచర, భీరువు కానిది, భయము లేనటువంటిది, శంక లేనిది.; పుం. భైరవుడు, నిర్భయము.; త్రి. నిర్భీకము, భయహీనము, నిఃశంక.

అభీశువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స., = బాహువు, అశ్వమును బంధించే తాడు, కిరణము, ప్రగ్రహము, అంగులి.

అభీషంగము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., అభిముఖ్యేన శాపవచనానాంసంజనం కరణమభిషంగః. శపించుట, ఆక్రోశము, తిట్టు.

అభీషువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స., = కిరణము, పగ్గము, కామము, అనురాగము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభి ఇష్యత ఇత్యభీషుః. ఇచ్ఛయింపబడునది.


అభీష్టము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఈప్సితము, హృద్యము, దయితము, వల్లభము, ప్రియము, వాంఛితము, కోరిక, కోరపడినది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిముఖ్యేన ఇష్యతే అభీష్టం. అభిముఖముగా ఇచ్చయింపపడునది.


అభ్యంతరము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స.,. అంతరమనకాశమభిగతం అభ్యంతరం. అవకాశము కలిగినది, ఎల్లదిక్కులకు నడిమిచోడు, నడిమిచోటు, ఆటంకము, లోపలిభాగము. లోపలిభాగము.

అభ్యంతరము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అంతరాళము, మధ్యస్థానము, అంతఃకరణము.

అభ్యగ్రము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = దాపైనది, వేగము కలది, సమీపము, ఆసన్నము, సన్నికృష్టము, సనీడము, సదేశము, అభ్యాసము, సవిధము, సమర్యాదము, సవేశము, ఉపకంఠము, అంతికము, అభ్యర్ణము, సమీపస్థము, నికటము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిముఖమగ్రమస్యేత్యభ్యగ్రం. అభిముఖమైన అగ్రభాగము కలిగినది.


అభ్యమితుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ఆతురుడు, గ్లాని కలవాడు, ఆమయావి, వికృతుడు, వ్యాధి కలవాడు, అపటువు, అభ్యాంతుడు, పీడితుడు, తెవులుగొంటు, రోగి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభితస్సర్వతః అమతిరోగేణ అభ్యమితః. రోగము చేత పీడింపపడువాడు.


అభ్యమిత్రీణుడు
సం., విణ., (అ. ,ఆ. అ)., తత్స., = అభ్యమిత్రుడు, అభ్యమిత్రీయుడు, శత్రువులకు ఎదురుగా పోవువాడు, శత్రువునెదుర్కొని పోవువాడు, శత్రువు నెదుర్కొనగలవాడు, రోగి.

అభ్యమిత్రీయుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అభ్యమిత్ర్యుడు, అభ్యమిత్రీణుడు, శత్రువులకు ఎదురుగా పోవువాడు, శత్రువునెదుర్కోని పోవువాడు, రోగి.

అభ్యమిత్ర్యుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = అభ్యమిత్రీణుడు, అభ్యమిత్రీయుడు, శత్రువులకు ఎదురుగా పోవువాడు శత్రువునెదుర్కొని పోవువాడు, శత్రువు నెదుర్కొనగలవాడు.

అభ్యర్ణము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = దాపైనది, నికటము, సమీపము, సన్నిధానము, అంతికము, ఆసన్నము, సంనికృష్టము, సనీడము, సదేశము, అభ్యాసము, సవిధము, సమర్యాదము, సవేశము, ఉపకంఠము, అంతికము, అభ్యర్ణము, అభితము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభ్యర్థ్యత ఇత్యభ్యర్ణః. పొందపడునది.


అభ్యర్హితుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = తగినవాడు, కలిగియుండడం, సత్యము, సాధువు, కలిగియున్నది, శ్రేష్ఠమైనది, పూజ్యమైనది.

అభ్యవకర్షణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = పెకిలించితీయుట, నాటిన ముల్లులో నగువానినూడదీయుట, నిర్హారము, పైరునకు విఘాతమైన గారము మొదలయినవాని చెఱుకుట, లాగికొనుట, మిక్కిలి తీయుట.

అభ్యవస్కందనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అభ్యాసాదనము, దీనిచేత శత్రువు శోషింబడును, దోపుడు, ముట్టడి, శత్రువు నెదిరించుట, ఎదుర్కోలు.

అభ్యవహారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = భక్షణము, ఆహారము, తిండి.

అభ్యవహృతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = చర్వితము, లిప్తము, ప్రత్యవసితము, గళితము, ఖాదితము, ప్సాతము, జగ్ధము, గ్రస్తము, గ్లస్తము, అశితము, భుక్తము, అన్నము, భక్షితము, తినపడినది.

అభ్యాంతము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = గ్లానము, ఆమయావి, వికృతము, వ్యాధికలది, అపటువు, ఆతురము, అభ్యమితము.

అభ్యాఖ్యానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = లేనిదానినారోపించి పలుకుట, మిథ్యాభియోగము, కల్లజగడము.

అభ్యాగమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఎదురుకొనిలేచుట, కొట్టు దాపు, పగ, పోరు, యుద్ధము, ఆయోధనము, జన్యము, ప్రధనము, ప్రవిదారణము, మృథము, ఆస్కందనము, సంఖ్యం, సమీకము, సాంపరాయకము, సమరానీకము, రణము, కలహము, విగ్రహము, అభిసంపాతము, కలి, సంస్ఫోటము, సంయుగము, అభ్యామర్దము, సమాఘాతము, సంగ్రామము, అభ్యాగము, ఆహవము, సముదాయము, సంయత్తు, సమిత్తు, ఆజి, సమిద్యుధము, సమీపము, అంతికము, సన్నిధానము, మారణము, ఘాతము, ప్రహారము, వైరము, శత్రుత్వము, శత్రుత, విరోధము, అభిఘాతము, అభ్యుత్థానము, అభ్యుద్గమనము, సమ్ముఖాగమనము, ఉపస్థితి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభిముఖ్యేనాగచ్ఛంత్యత్రేతి అభ్యాగమః. సైనికులు దీనియందు ఎదురుగావత్తురు.


అభ్యాగారికుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = కుటుంబము నందు మిక్కిలి ఆస కలవాడు, కుటుంబమును పోషించువాడు, కుటుంబ భరణ శ్రద్ధాళువు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభి అధికః ఆగారికః అభ్యాగారికః. అధికముగా గృహమునే భజించువాడు, 2.అభ్యాగారే తద్గతకర్మణి వ్యాపృతః ఇతి అభ్యాగారికః. కుటుంబ వ్యాపారము తెలిసినవాడు. గృహవృత్తిపుత్రాదిపోషణేషు వ్యాఘృతే తేనైవ వ్యాకులే.


అభ్యాదానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అభిముఖముగా స్వీకరించుట, ప్రారంభము, దొరకోలు, ఉద్ఘాతము, ఆరంభము.

అభ్యామర్దము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = దీనియందన్యోన్యముమెదుపుదురు, యుద్ధము, పోరు, ఆయోధనము, జన్యము, ప్రధనము, ప్రవిదారణము, మృథము, ఆస్కందనము, సంఖ్యం, సమీకము, సాంపరాయకము, సమరానీకము, రణము, కలహము, విగ్రహము, అభిసంపాతము, కలి, సంస్ఫోటము, సంయుగము, అభ్యామర్దము, సమాఘాతము, సంగ్రామము, అభ్యాగము, ఆహవము, సముదాయము, సంయత్తు, సమిత్తు, ఆజి, సమిద్యుధము,

అభ్యాశము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = దాపు, దాపైనది, నికటము, ఆసన్నము, సంన్నికృష్టము, సనీడము, సదేశము, సవిధము, సమర్యాద, సవేశము, ఉపకంఠము, అంతికము, అభ్యర్ణము, అభ్యగ్రము, అప్యభితము, అవ్యయము, సమీపము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అశ్యతే వ్యాప్యత ఇత్యభ్యాశః. అంతట వ్యాపింపబడునది.


అభ్యాస
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = సమీపము, పరిశ్రమ, నికటము, అభ్యసనము, ఆవృత్తి, శరాభ్యాసము. ఆభిముఖ్యేనాస్యతే క్షిప్యతే. (1) నికటే. (2) పునః పునరనుశీలనే పౌనః పున్యేన కరణే.

అభ్యాసాదనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = తోపుడు, ముట్టడి, శత్రువునెదుర్కొనుట, ఎదుర్కోలు.

అభ్యుత్థానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మర్యాద, గౌరవము, ఆసనాదేశమునందు ఉత్థానము. (1) ఆదరేణాసనాదిత ఉత్థానే (2) గౌరవేణోత్థానాదినా (3) ప్రత్యుద్గమనే, (4) ఉత్థానమాత్రే, (5) ఉద్యమే, (6) ఉద్భవే చ.

అభ్యుదితుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సూర్యుడు ఉదయించేవేళ నిద్రించువాడు, అంశుమానుడు, అభినిర్ముక్తుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
యం సుప్తమభిభూయ ఉదేతి సూర్యః సోభ్యుదితః. ఎవ్వని తిరస్కరించి సూర్యుడు ఉదయించునో వాడభ్యుదితుడు.


అభ్యుపగమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అంగీకారము, స్వీకారము, సమీపగతము, ఇయ్యకోలు, అభ్యుపాయము, స్వాకారము, నికటాగమనము, ప్రతిజ్ఞ, అనుమతి, అనుమోదనము, సంవిత్తు, ఆగువు, ప్రతిజ్ఞానము, నియమము, ఆశ్రవము, సంశ్రవము, ప్రతిశ్రవము, సమాధి, అంగీకారము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభితః ఉపగమనం అభ్యుపగమః. ఎదుటివారుచెప్పిన అర్ధమును తానుకానిమ్మని ఎఱుగుట.


అభ్యుపపత్తి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = అనుగ్రహము, సాకతము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభ్యుపపాదనమభ్యుపపత్తిః. ప్రయోజనమును అనుపాదించుట.


అభ్యుషము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అభ్యూషము, పౌళి.

అభ్యూషము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పౌళి, దరదగ్ధము, ఆపక్వము, అభ్యుషము, అభ్యోషము, పోలిక, కొద్దిగా పక్వమైనది, ఉబ్బునది, గుగ్గిళ్లు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభ్యూష్యత ఇత్యభూషః. ఉడుకపెట్టపడునది.


అభ్యోషము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అభ్యూషము, అభ్యుషము, మజ్జిగ కలిపిన సత్తుపిండి, పేలాలు.

అభ్రకము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= గిరిజము, బేగడ, అమలము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభ్రసదృశత్వాత్ అభ్రకం. మేఘమువంటి వర్ణముకలది.


అభ్రగము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., అపఃభిభర్తీత్యభ్రం. ఉదకమును భరించునది, పక్షి, పులుగు.

అభ్రపుష్పము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = రథము, విదులము, శీతము, వానీరము, వంజులము, ప్రబ్బ, నీటిప్రబ్బలి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభ్రసమయే పుష్పమస్య అభ్రపుష్పః. వర్షాకాలమందు పుష్పించునది.


అభ్రమాతంగము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = తెల్లఏనుగు, ఇంద్రుని ఏనుగు, సముద్రము నుంచి పుట్టినది, ఐరావణము, అభ్రము వల్లభము, పూర్వదిక్కు గజము, ఐరావతము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.అభ్రేమాతంగః అభ్రమాతంగః. ఆకాశమందు ఉండెడి ఏనుగు. 2.అభ్రస్య మేఘస్య అధిష్ఠాతా మాతంగః ఇతి అభ్రమాతంగః.


అభ్రమాల
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = మేఘశ్రేణి, మేఘసమూహము, ఘనఘటము, కాదంబిని.

అభ్రము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మేఘము, మేషము, మబ్బు, బంగారు, బేగడ, ఆకాశము, ప్రకాశించునది, దివము, వ్యోమము, పుష్కరము, అంబరము, నభము, అంతరిక్షము, గగనము, అనంతము, సురవర్త్మ, ఖం, వియత్తు, విష్ణపదము, విహాయసి, వారివాహము, స్తనయిత్నువు, బలాహకము, ధారాధరము, జలధరము, తటిత్తు, వారిదము, అంబుభృతము, ఘనము, జీమూతము, ముదిరము, జలముచము, ధూమయోని, స్వర్ణము, ఉపధాతువిశేషము, ఐరావతము, భార్య, అభ్రకధాతువు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
భ్రమతి అమూర్తత్వాత్ అభ్రం. అమూర్తమైనందున చలింపనిది. అపః బిభర్తీత్యభ్రం. ఉదకమును భరించునది. అభ్రేషు మాతివర్తత ఇత్యభ్రం. మేఘముల యందు ఉండునది.


అభ్రము
సం., వి., ఉ., స్త్రీ., తత్స., = కరిణ్యము, కపిల, పింగళ, అనుపమ, తామ్రపర్ణి, శుభదంతి, అంగన, అంజనావతి.

అభ్రమువల్లభము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఐరావతము, ఐరావణము, అభ్రమాతంగము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభ్రమునామాఖ్య హస్తిన్యాః వల్లభః అభ్రమువల్లభః. అభ్రమనెడి ఆడుఏనుగుకు పతి, తూర్పుదిక్కునందుఉండెడి ఆడేనుగు.


అభ్రి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = కాష్ఠకుద్దాలము, కొయ్య గుద్దలి, యజ్ఞశిల, పార.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభ్రయతి లవణాదికమిత్యభ్రిః. కఱ్ఱతో చేయబడిన గుద్దలి.
(1) నౌకామలఘర్షణార్థే కాష్ఠమయే కుద్దాలే (2) కుద్దాలభాత్రే చ. (3)అమ్రీత్యప్యత్ర

అభ్రియము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = మబ్బున పుట్టినది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అభ్రే భవం అభ్రియం. మేఘము వలన పుట్టినది.


అభ్రేషము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = న్యాయము, పాడి, న్యాయము, కల్పము, దేశరూపము, సమంజసము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న భ్రేషః అభ్రేషః. చలించకుండుట.


అమత్రము
సం., వి., అ., న., తత్స., = కంచుపాత్రము, పాత్రము, స్థానము, లోతైనపాత్ర. భాజనము, భోజనపాత్ర, గోనె, కడవ గంప, భాండము, స్థాలము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అమత్యాధేయమత్రేతి అమత్రం. అధేయవస్తువు దీనియందుండును.


అమరావతి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = ఇంద్రుని నగరి, అమర, పూషభాస, సురపురి, సహస్రాక్షపురి, మహేంద్రనగరి, ఇంద్రునినగరము, ఇంద్రుని పట్టణము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అమరా అస్యాం సంతీత్యమరావతీ. దేవతలు ఇందు నివసించి ఉందురు.


అమరుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = దేవుడు, అమరసింహుడు, నామలింగానుశాసనమను కోశకర్త, కులిషవృక్షము, అస్థిసంహారవృక్షము, పారదము, ఆదిశాబ్దికుడు, విక్రమాదిత్యుని ఆస్థానములోని నవరత్నాలలోని ఒక పండితుడు, నిర్జరులు, త్రిదశులు, విబుధులు, సురులు, సుపర్వాణులు, సుమనసులు, త్రి దివేశులు, దివౌకసులు, ఆదితేయులు, దివిషదులు, లేఖులు, అదితి నందనులు, ఆదిత్యులు, ఋభవులు, అస్వప్నులు, అమర్త్యులు, అమృతాంధసులు, బర్హిర్ముఖులు, క్రతుభుజులు, గీర్వాణులు, దానవారులు, బృందారకులు, దైవతులు, దేవతలు.

అమర్త్యభవనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = స్వర్గము.

అమర్త్యులు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అమరులు, వేల్పు, నిర్జరులు, త్రిదశులు, విబుధులు, సురులు, సుపర్వాణులు, సుమనసులు, త్రి దివేశులు, దివౌకసులు, ఆదితేయులు, దివిషదులు, లేఖులు, అదితి నందనులు, ఆదిత్యులు, ఋభవులు, అస్వప్నులు, అమర్త్యులు, అమృతాంధసులు, బర్హిర్ముఖులు, క్రతుభుజులు, గీర్వాణులు, దానవారులు, బృందారకులు, దైవతులు, దేవతలు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న మ్రియంత ఇత్యమర్త్యాః చావనివారు దేవతలు.


అమర్షణుడు
సం., విణ., (అ. ,ఆ. అ)., తత్స., = క్రోధి, అమర్షము కలవాడు, కోపి, కినుక, కోపస్వభావము కలవాడు, అతిసంకృద్ధుడు, ప్రకోపితుడు, అసహిష్ణువు, ఇతరులు చేసిన అపరాధమును సహింపలేనివాడు, ఓపలేని తనము, క్రోధనుడు, అసహనుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న మర్షణ మమర్షణః. ఓర్వకుండుట.


అమర్షము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కోపము, కినుక, ఓర్వలేని తనము, క్రోధము, అసహిష్ణుత, అక్షమ, రోషము, ప్రతిఘము, రోషించుట, కోపము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
నమర్షణమమర్షః. ఓర్వ కుండుట అమర్షము.


అమలము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అభ్రకము, గిరిజము, నిర్మలము, లక్ష్మి, బొడ్డుకాడ, నేలఉసిరిక, దోషరహితము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న విద్యతే మలమత్రేతి అమలం. దీనియందు కల్మషములేదు.


అమలానకము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అమ్లానపుష్పము వంటి వృక్షము, వర్ణపుష్పము.

అమాంసుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = బలములేనివాడు, దుర్బలుడు, కృశుడౌటచేత చెక్కఁబడినవానివలె నుండువాడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అల్పం మాంసమస్య అమాంసః. అల్పమైనమాంసము కలవాడు.


అమాత్యుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మంత్రి, ప్రెగ్గెడ, ధీ సచివుడు, బుద్ధితో గూడియుండువాడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అమామంత్రేణ సహవర్తత ఇతి అమాత్యః. మంత్రముతో కూడిఉండువాడు.


అమావస్యా
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అమావసి తిథి, కృష్ణపక్షము యొక్క పంచదశతిథి, సూర్యేందు సంగమము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అమా సహతిష్ఠతః రవిచంద్రావస్యాం ఇతి అమావస్యా. దీనియందు సూర్యచంద్రులు కూడుకొనియుందురు.


అమావాస్యా
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అమావసి తిథి, కృష్ణపక్షము యొక్క పంచదశతిథి, సూర్యేందు సంగమము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అమా సహతిష్ఠతః రవిచంద్రావస్యాం ఇతి అమావాస్యా. దీనియందు సూర్యచంద్రులు కూడుకొనియుందురు.


అమిత్రుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శత్రువు, రిపుడు, శత్రుపక్షీయుడు, ప్రతికూలుడు, వైరి, సపత్నుడు, అరి, ద్విషుడు, ద్వేషణుడు, దుర్హృదుడు, ద్విట్టు, విపక్షుడు, అహితుడు, దస్యుడు, శాత్రవుడు, అభియాతి, పరారాతి, పరిపంథినుడు.

అముక్తము
సం., వి., అ., న., తత్స., = కత్తి, అప్రాప్తమోచనము, అస్వతంత్రము, ఖడ్గము మొదలైనవి. న ముక్తః విరోధే నత. (1)ముక్తభిన్నే బద్ధే (2) ససంసారబంధయుక్తే చ న ముచ్యతే సర్వదా యోధైః. (హాతఛురీ). (3) ఛురికాభేదే న, విడువబడని ఆయుధము

అముత్రము
సం., అవ్య., తత్స., = ప్రేత్యము, జన్మాంతరము, పరలోకము, భవాంతరము, జన్మాంతరము, పైలోకమున.

అమృణాళము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఉశీరము, అభయము, నళదము, సేవ్యము, జలాశయము, లామజ్జకము, లఘువు, లయము, అవదాహము, ఇష్టకాపథము, వట్టివేరు.

అమృత
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = మదిర, ఇంద్రవారుణి, జ్యోతిష్మతి, గోరక్షదుగ్ధ, అతి విష, రక్తత్రివృతము, దూర్వ, ఆమలకి, హరీతకి, తులసి, పిప్పలి, చంపాదేశమున పుట్టిన స్థూలమాంస హారీతకి, సూర్యదీధితి విశేషము, చంద్రుడు, ఉసిరిక చెట్టు, వయస్థ, యౌవనము దీని చేత స్థిరమగును, అభయ, అవ్యథ, పథ్య, కాయస్థ, పూతన, హరీతకి, హైమవతి, రేచకి, శ్రేయసి,శివా, అమృతము, అయాచితము, మోక్షము.

అమృతము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఉసిరిక, పీయూషము, మరణము లేకుండుటకు దేవతలు త్రాగెడి సముద్రోద్భవద్రవ్యము, నిర్జరము, సముద్రనవనీతకము, పేయూషము, కరక, తిప్పతీగ, పిప్పలితీగ, సుధ, నీళ్లు, అయాచిత వృత్తి, ముక్తి, వారి, సలిలము, కమలము, జలము, పయస్సు, కీలాలము, జీవనము, భువనము, వనము, విఘసము, యజ్ఞమందు వేల్వఁగా మిగిలిన యాజ్యము మొదలైనవి, దేవతలు, అతిథులును భుజింపఁగా మిగిలిన అన్నాదులు, యజ్ఞశేషము, కైవల్యము, నిర్వాణము, నిఃశ్రేయస్సు, అపవర్గము, అయాచిత వస్తువు, అందమైనది (పంచామృతములు- ఉదకము, పాలు, పెఱుగు, నెయ్యి, తేనె), నాలుగు విధముల సూర్యకిరణములు, గుమ్మపాలు, శాశ్వతము, దేవత, గుడీచ, మద్యము, యాచన, హరీతకి, ఆకాశము, యజ్ఞశేషము, ముందు అడుగకయిచ్చిన దానము, నీరు, తినుట, మోక్షము, ఆహరము, బంగారము, మజ్జిగ, మధురము, స్వాదు ద్రవ్యము, స్వర్ణము, అడుగక ఇచ్చినదానము. ; పుం. ధన్వంతరి, దేవత, వారాహీ కందము, వనముద్గము, హృద్యము, సుందరము, అతిహృద్యము, ఆత్మ, సూర్యుడు, సురపతి, ఇంద్రుడు, ; విణ. మరణరహితము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
1.న మృతా భవంత్యనేనేత్యమృతం. దీని చేత మృతులుగారు. 2.నాస్తి మృతం మరణమస్మిన్నిత్యమృతం. మరణము దీని యందు లేదు. 3.న మ్రియంతే అనేనేత్యమృతం. దీనిచేత చెడరు. 4.మరణ సమదుఃఖితయామృతవత్ భవతీతి అమృతం. మరణమునకు కారణముకాదు. 5.నాస్తి మృతం మరణం యస్మాత్ తత్.


అమృతాంధసులు
సం., వి., స్., పుం., తత్స., = అమరులు, నిర్జరులు, త్రిదశులు, విబుధులు, సురులు, సుపర్వాణులు, సుమనసులు, త్రిదివేశులు, దివౌకసులు, ఆదితేయులు, దివిషదులు, లేఖులు, అదితి నందనులు, ఆదిత్యులు, ఋభవులు, అస్వప్నులు, అమర్త్యులు, అమృతాంధసులు, బర్హిర్ముఖులు, క్రతుభుజులు, గీర్వాణులు, దానవారులు, బృందారకులు, దైవతులు, దేవతలు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అమృతమంథోన్నమేషాం తే. అమృతము అన్నముగా కలవారు.


అమృతాశనుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అమృతము త్రాగెడివాడు, దేవతలు.

అమోఘ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పాటలి, పాటల, కాళస్థాలి, ఫలేరుహము, కృష్ణవృంతము, కుబేరాక్షి, కరక, వాయువిడంగము, ఒకలత.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఉపయోగి పుష్పత్వాదమోఘా. మిక్కిలి ఉపయోగమైన పువ్వులు కలదౌట వలన వ్యర్థము కానిది.


అమ్మయము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = జలము యొక్క వికారము, జలమయము, అప్యము.

అమ్లము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పులుసుపేరు, పులుపు, పుల్లనిది, రోగమును జేయునది, చవిగొనునపుడు సీత్కారశబ్దమును బుట్టించునది, తక్రము, రసభేదము.

అమ్లలోణిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పులిచింత, చాంగేరి, చుక్రిక, దంతశఠము.

అమ్లవేతసము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సహస్రవేధి, చుక్రము, శతవేధి, పుల్లప్రబ్బలి.

అమ్లానము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వాడని పువ్వులు కలది, పెద్ద ఱేకులుకల చేమంతి, పెద్ద గోరంట, వాడనిది, మాయనిది, చింత, గోరింట, మహాసహము.

అమ్లిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పులుపైనది, చింత, పులిచింత (వృక్ష విశేషము) పులుసు, త్రేన్పు.

అయంత్రితము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = నిరోధములేనిది, అబాధము, అనర్గలము, అనియంత్రితము, అనియమితము, స్వాధీనము.

అయఃప్రతిమ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = సూర్మి, స్థూణము, ఇనుప ప్రతిమ.

అయనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = పంథా, సూర్యుని యొక్క ఉత్తరదక్షిణ దిగ్గమనము, స్థానము, మార్గము, సూర్యగమన పద్ధతి, గమనము, రవి సంక్రాంతి విశేషము, శాస్త్రము,

అయనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = సూర్యుని దక్షిణోత్తర దిశల పోక, ఉత్తరాయణము, దక్షిణాయనము, వర్త్మ, అధ్వము, పంథానము, పదవి, సృతి, సరణి, పద్ధతి, ఆవర్తని, ఏకపది, త్రోవ, స్థానము, మార్గము, సూర్యగమన పద్ధతి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
తై స్త్రిభిః అయనముచ్యతే. మూడుబుతువులు చేరినకాలము అయనమనబడును. అయంతేనేనేత్యయనం. దీనిచేత పోవుదురు.


అయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శుభావహవిధి, మంగలానుష్టానము, కళ్యాణదాయకము, దైవము, నరకభేదము, పుణ్య పురుషుని పొందునది, మంగళకార్యము, మేలుకలుగచేసెడి కర్మము, మేలు కలుగ చేసే దైవము, శుభము కలిగించు విధి, పాచికవేయుట, అయః పానము.

అయస్కాంతము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సూదంటురాయి, లౌహవిశేషము, కాంతి లోహము, కాంతము, లౌహకాంతకము, కాంతాయసము, కృష్ణలోహము, మహాలోహము, చుంబకప్రస్తరము, చుంబకము, ప్రస్తరప్రభేదము(అది నాలుగు విధములు. భ్రామకము, చుంబకము, రోమకము, స్వేదకము.)

అయస్సు
సం., వి., స్., న., తత్స., = లోహము, ఇనుము, శస్త్రకము, తీక్ష్ణము, పిండము, కాలాయసము, అశ్మసారము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఇయం త్యేతదితి అయః. కార్యార్ధులు దీనిని పొందుదురు.


అయస్సు
సం., వి., స్., న., తత్స., = లౌహము, గుడూచ్యాదిలౌహము, ఇనుము, అగరు, పర్పాటకము, మిరియము.

అయానయము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఇష్టానిష్టఫలము.

అయి
సం., అవ్య., తత్స., = ప్రశ్నార్థకము, అనునయము, సంబోధనము, అనురాగము, ఊరడించుట.

అయే
సం., అవ్య., తత్స., = కోపమందు, విషాదమందు, సంభ్రమమందు, స్మరణమందు, స్మృతియందు వర్తించును.

అయోగ్రము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ముసలము, రోకలి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అయః అగ్రే అస్య అయోగ్రం. ఇనుము అగ్రమందు కలది.


అరక
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., ఉసిరిక (వృ.వి).

అరఘట్టకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = జలోదంచనయంత్రము, పాదావర్తము.

అరఘట్టము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మహాకూపము.

అరణి
సం., వి., ఇ., పుం., స్త్రీ., తత్స., = నిర్మంథ్యదారువు, అగ్ని పుట్టించుట కొరకు కాష్టాంతరము చేత మథింప యోగ్యమైన దారువు, అగ్నిసాధనీభూతమైన కాష్టము, ఘర్షణ ద్వారా అగ్నిని పుట్టించు కొయ్య, త్రచ్చినిప్పు పుట్టించెడుకొయ్య, తరచు చెప్పబడినది, ఒక వృక్షము, విచారయుక్తయగు కన్య, సూర్యుడు, అగ్నిని మధించు దారువు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఇయర్తి అగ్నిరస్యామిత్యరణిః. దీనియందు అగ్నిపుట్టును.


అరణ్యము
సం., వి., అ., న., తత్స., = కాననము, వనము, అడవి, మోక్షప్రదమైన దండకారణ్యము, అటవి, విపినము, గహనము, కట్ఫలవృక్షము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఇయర్తి మృగాదిరత్ర అరణ్యం. మృగాదులు దీనియందు తిరుగును.


అరణ్యశ్వనము
సం., వి., న్., పుం., తత్స., = వృకము, తోడేలు.

అరణ్యాని
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = పెద్దఅడవి, పేరడవి, మహారణ్యము.

అరతి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = శత్రువు.

అరతి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = ఔత్సుక్యము, ఉద్వేగము, అనవస్థితచిత్తత్వము, క్రీడాభావము, రతివిరహము, విరక్తి, ప్రీతి విరహము, అనురాగరాహిత్యము, ఉత్సాహహీనత, ఉద్యమాభావము, ఉద్యోగరాహిత్యము, నిశ్చేష్ట, సుఖాభావము, దుఃఖము, క్లేశము, అనారోగ్యము, అనిష్టము, అస్వస్థత. ; పుం. క్రోధము.

అరత్ని
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = చాచిన చిటికెన వ్రేలు కలపిడికిలితోకూడినమూర, చిటికెన చాచిన మూర, హస్తము, కర్పూరము, కఫోణి, మూరెడు, మోచేయి.

అరము
సం., వి., తత్స., = శీఘ్రము, త్వరితము, లఘు, క్షిప్రము, ద్రుతము, సత్వరము, చపలము, తూర్ణము, అవిలంబితము, ఆశువు, బండిచక్రపు రేకు, వేగముగల, వేగముగా.(no bhashabhagalu in amarakosa)

అరమ్
సం., అవ్య., తత్స., = శీఘ్రము, చక్రాంగము, కాలచక్రము యొక్క ద్వాదశాంశము, జైనులలో పద్దెనిమిదవ తీర్థాంకరుడు, అత్యర్థము.

అరరము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = తలుపు, ఆకు, తలుపు రెక్క, ఇనుము, చంద్రుడు, కవాటము, కపాటము, అరరి, శరీరకోషము, ఆచ్ఛాదనము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఇయర్తియాతాయాత ప్రకారేణేత్యరరం. ఇట్టట్టు చలించునది.


అరళువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స., = మండూకపర్ణ, పత్రోర్ణము, నటము, కట్వంగము, డుండుకము, శ్యోనాకము, శుకనాసము, ఋక్షము, దీర్ఘవృంతము, కుటన్నటము, శోణకము, దుండిగము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఇయర్త్యరళుః. వ్యాపించునది.


అరవిందము
సం., వి., అ., న., తత్స., = పద్మము, తామర, నళినము, మహోత్పలము, సహస్రపత్రము, శతపత్రము, కుశేశయము, పంకేరుహము, తామరసము, సారసము, సరసీరుహము, బిసప్రసూనము, రాజీవము, పుష్కరము, అంభోరుహము, కమలము, నీలోత్పలం, రక్తకమలం, తామ్రము, సారసపక్షి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అరాన్ కేసరాన్ విందతీతి అరవిందం. కేసరములను పొందియుండునది.


అరాతి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = శత్రువు, పగతుడు, రిపుడు, వైరి, పగతుడు, సపత్నుడు, అరి, ద్విషుడు, ద్వేషణుడు, దుర్హృదుడు, ద్విట్టు, విపక్షుడు, అహితుడు, అమిత్రుడు, దస్యుడు, శాత్రవుడు, అభియాతి, పరుడు, ప్రత్యర్థి, పరిపంథినుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఇయర్తి అరాతిః. అభిముఖముగా చంపువాడు.


అరాళము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = కుటిలము, వక్రము, మదపుటేనుగు, సజ్జరసము, అభినయహస్తవిశేషము, (బొటన వ్రేలినివంచి చూపుడువ్రేలిని మొదట గూర్చి చూపుడు వ్రేలిని వంచి తక్కిన వ్రేళ్ళను చక్కగా చాచి పట్టినది) వంకరైనది, వృజినము, జిహ్మము, ఊర్మిమతము, కుంచితము, నతము, ఆవిద్ధము, కుమలము, భుగ్నము, వేల్లితము, వక్రము, చుట్లుగలది, సాంబ్రాణి, యక్షధూపము, సర్జరసము, సర్వమైన పరిమళము గలది, బహువిధమైన రూపము గలది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అర్యతే ప్రీత్యా అరాళః. ప్రీతితో కూడియుండునది.


అరి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = శత్రువు, (అరిషడ్వర్గము-కామము, క్రోధము, లోభము, మోహము, మదము, మాత్సర్యము.) రిపువు, వైరి, చక్రము, ఖదిరభేదము, సందానిక, పగతుడు, సపత్నుడు, అరాతి, ద్విషుడు, ద్వేషణుడు, దుర్హృదుడు, ద్విట్టు, విపక్షుడు, అహితుడు, అమిత్రుడు, దస్యుడు, శాత్రవుడు, అభియాతి, పరుడు, ప్రత్యర్థి, పరిపంథినుడు, దాలి, ఖదిరపత్రిక.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఇయర్తి అరిః యుద్ధార్ధమైవచ్చువాడు.


అరిత్రము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఓడగడపెడు త్రెడ్డు, కడవుజేయి, చుక్కాని, కర్ణము, కోటిపాత్ర, కేని పాతకము, కేనిపాతము, పడవనడుపు త్రెడ్డు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఋచ్ఛతి నౌరనేనేత్యరిత్రం. దీనిచేత నావ నడుచును.


అరిమేదము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వెలితుమ్మచెట్టు, విష్ఠ వంటి కంపు గలది, దుర్గంధము గల చండ్రచెట్టు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అరిరివదుస్సహోమేదః స్రావోస్స అరిమేదః. దుస్సహమైన మొదడువాసనగలది.


అరిష్టగృహము
సం., వి., అ., న., తత్స., = సూతికాభవనము.

అరిష్టతాతి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = క్షేమంకరుడు, మేలుచేయువాడు, సౌఖ్యమిచ్చువాడు, శివతాతి, శివంకరుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
రిష్టం న భవతీత్యరిష్టం శుభం, తత్కరోతీత్యరిష్టతాతిః. రిష్టమనగా అశుభము అదికానిది అరిష్టము. శుభము దానిని చేయువాడు.


అరిష్టము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ఉపద్రవము, ఉపలింగము, ఉపసర్గ, అజన్యము, ఈతి, ఉత్పాతము, తక్రము, అశుభము, మరణచిహ్నము, కొత్తగా బిడ్డనుగన్న బాలెంతయిల్లు, దీనిచేత హింసింపబడరు, సర్వరోగహరమైనది కనుక మనుస్సులనుఒప్పించనిది, కీడు, పురిటిల్లు, మజ్జిగ, చావుగుఱుతు, కల్లు, మేలు, రాపులుగు, వేము, కీటు, కురుపు కట్టు, కుంకుమపువ్వు, రాగి, అదృష్టము, దుర్విది, ఆపదతప్పినవాడు, అజన్యము, సూతికాగృహము, వేప, మజ్జిగ, వెల్లుల్లి, కుంకుడు, కుంకుమపువ్వు, కవ్వము చేత చిలుకబడినది, కలశమందు పుట్టినది, గోసంబంధమైన రసము.

అరిష్టము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కాకి, పిచుమందము, నింబవృక్షము, లశునము, ఫేనిల వృక్షము, అరిష్టకము, కంక పక్షి, వృషభాసురుడు, మద్యవిశేషము, సర్వతోభద్రము, హింగునిర్యాసము, మాలకము, పిచుమందము, నింబము, మహత్తైన ఔషధము, కుత్సితము, మహాకందము, రసోనకము, కరటము, బలిపుష్టము, ఒక్కసారి పిల్లను గనునది, మాంసమును కాంక్షించునది, ఆత్మఘోషము, పరభృత్తు, బలిభుక్కు, వాయసము.

అరుంతుదము
సం., వి., అ., న., తత్స., = దుఃఖదాయకము, ఆయములను సోకునది, ఆయమును నొప్పించునట్టి మాటలు.

అరుంతుదము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ఆయమునువ్యథ పెట్టునది, మర్మమును తాకునది, బాధించువాడు, మర్మపీడకము, మర్మపీడాకరము, హృదయగ్రంథిరూపమర్మ స్థానస్పర్శకారి, పరుషము, కఠోరము, వినడానికి కటువైనది.

అరుణ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అతివస, తెల్లతెగడ, మంజిడి, మనస్సును పొందునది, మామెన, అతివస, రోగి హృదయమందు ప్రవేశించునది, శరీరమును వ్యాపించునది, విషమునకు విరోధి ఐనది, అపగతమైన విషము గలది, గొప్ప ఔషధము, కొమ్ములు గలది, విషమును పొందునది.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అరుణవర్ణత్వాదరుణా. ఎర్రని వన్నె కలది.


అరుణుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సూరుడు, సూర్యుడు, అర్యమ, ఆదిత్యుడు, ద్వాదశాత్ముడు, దివాకరుడు, భాస్కరుడు, అహస్కరుడు, బ్రధ్నుడు, ప్రభాకరుడు, విభాకరుడు, భాస్వతుడు, వివస్వతుడు, సప్తాశ్వుడు, హరిదశ్వుడు, ఉష్ణరశ్మి, వికర్తనుడు, అర్కుడు, మార్తాండుడు, మిహిరుడు, పూషణుడు, ద్యుమణి, తరణి, మిత్రుడు, చిత్రభానుడు, విభావసువు, విరోచనుడు, గ్రహపతి, త్విషాంపతి, అహర్పతి, భానుడు, హంసుడు, సహస్రాంశుడు, తపనుడు, సవిత, రవి, సూర్యసారథి, వినతాపుత్రుడు, కొద్దిగా రక్త వర్ణము, గరుత్మంతుని పెద్ద అన్న, సూరసూతుడు, అనూరుడు, కాశ్యపి, గరుడాగ్రజుడు, కురవకము, అర్కవృక్షము, అవ్యక్తరాగము, సంధ్యారాగము, శబ్దరహితము, కపిలవర్ణము, కుష్టభేదము, పున్నాగవృక్షము, గుడము, కపిలవర్ణయుక్తము, మనస్సును పొందునది, వ్యక్తము కాని ఎరుపు, ఇంచుక ఎరుపు కలది, ఎర్రని కాంతి కలవాడు, సంచరించువాడు, గమనయుక్తుడు, ఒకరంగు, బుధుడు, ఉదయమేఘము, అత్తి, రాగి, సూర్యసారథి, కుంకుము, సింధూరము, కృష్ణమిశ్రిత రక్తవర్ణము, మంజిష్ట, అతివిషము, నదీభేదము, కదంబపుష్పము, ఇంద్రవారుణి, ఆదిత్యుడు, ఒకదేశము, ఉష, మందరగిరి యందున్న సరోవరము.

అరుష్కరము
సం., వి., అ., పుం., విణ., తత్స., = వీరవృక్షము, అగ్నిముఖి, భల్లాతకి, జీడిచెట్టు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అరూంషి వ్రణానాకరోతీతి అరుష్కరః. అరుస్సులు అనగా వ్రణములు. వానిని చేయునది, జీడి (వృక్ష విశేషము). అరుః కరోతీత్యరుష్కరః. వ్రణమును కలుగచేయునది.


అరుస్సు
సం., వి., స్., పుం., న., తత్స., = వ్రణము, పుండు, కురువు, వ్రణము, క్షతము, అర్కము, ఈర్మము, పూజింపబడును, రక్తఖదిరము, జిల్లేడు (వృక్షవిశేషము) పటికము, రాగి, సూర్యుడు, స్పటికము, భల్లాతకి, నేత్రము. ; అవ్య. మర్మము, సంధిస్థానము.

అరోకుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = నిష్ప్రభుడు, విరతుడు, దీప్తి శూన్యుడు, ఛిద్రశూన్యుడు.

అర్కజుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శని, మందుడు, పంగువు, కాళుడు, ఛాయాపుత్రుడు, అసితుడు, యముడు, అశ్వినీకుమారులు, సుగ్రీవుడు, కర్ణుడు. ; స్త్రీ. యమున.

అర్కపర్ణ
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అర్కాహ్వము, వసుకము, ఆస్ఫోటము, గణరూపము, వికీరణము, గణరూపము, మందారము, అర్కవృక్షపత్రము.

అర్కబంధువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స., = శాక్యసింహుడను బుద్ధుడు, సర్వార్థసిద్ధుడు, శౌద్ధోదని, గౌతముడు, మాయాదేవి సుతుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అర్కవంశత్వాత్ అర్కబంధుః సూర్యవంశమును పుట్టుట వలన అర్కబంధువు.


అర్కాశ్మనము
సం., వి., న., పుం., తత్స., = సూర్యకాంతిమణి, అరుణోపలము, ప్రస్తరప్రభేదము.

అర్కాహ్వము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వసుకము, ఆస్ఫోటము, గణరూపము, వికీరణము, మందారము, అర్కపర్ణము.

అర్కుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సూరుడు, సూర్యుడు, అర్యమ, ఆదిత్యుడు, ద్వాదశాత్ముడు, దివాకరుడు, భాస్కరుడు, అహస్కరుడు, బ్రధ్నుడు, ప్రభాకరుడు, విభాకరుడు, భాస్వతుడు, వివస్వతుడు, సప్తాశ్వుడు, హరిదశ్వుడు, ఉష్ణరశ్మి, వికర్తనుడు, అర్కుడు, మార్తాండుడు, మిహిరుడు, పూషణుడు, ద్యుమణి, తరణి, మిత్రుడు, చిత్రభానుడు, విభావసువు, విరోచనుడు, గ్రహపతి, త్విషాంపతి, అహర్పతి, భానుడు, హంసుడు, సహస్రాంశుడు, తపనుడు, సవిత, రవి, అరుణుడు.

అర్కుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సూర్యుడు, ఇంద్రుడు, పండితుడు, జ్యేష్టభ్రాత, విష్ణువు.

అర్గల
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అర్గలము, కపాటావరోధకకాష్ఠవిశేషము, ప్రతిబంధము, ప్రత్యవాయము, అంతరాయము, అడ్డుగడియ, తాళము, గడియ.

అర్గళము
సం., వి., అ., న., తత్స., = విష్కంభము, గడియమ్రాను, పెద్ద అర, తాళము, అడ్డుగడియ, గడియ , అర్ఘము, తర్వాత, అంతరాయము, ప్రతిబంధము.

అర్ఘము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పూజకు తగినది, అర్హువు, పూజించుట, వెల, అర్చన, పూజ, పూజోపచారభేదము, పూజవిధి విశేషము.

అర్ఘ్యము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = పూజకుతగినది, పూజకొరకైనది, అష్టార్ఘ్యములు (పెరుగు, తేనె, నెయ్యి, అక్షతలు, గరిక, నువ్వులు, దర్భ, పుష్పములు), పూజ్యుడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అర్ఘార్ధం వారి అర్ఘ్యం పూజకొరకైన జలము.


అర్చ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ప్రతిమానము, ప్రతిబింబము, ప్రతిమ, ప్రతియాతనము, ప్రతిఛాయ, ప్రతికృతి, ప్రతినిధి, అర్చింపబడునది, పూజ, అర్చన, దేవతలను పూజించడము.

అర్చన
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పూజ, అర్చ.

అర్చితుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = పూజితుడు, విష్ణువు, అర్చితము, అపచితుడు, అర్హితుడు, నమస్యితుడు, నమసితుడు, ఆదృతుడు, అపచాయితుడు.

అర్చిష్మంతుడు
సం., వి., త్., పుం., తత్స., = అగ్ని, వహ్ని, సూర్యుడు, ఒక దేవర్షి, విష్ణువు, అర్చితము. ; విణ.(త్. ఈ. త్.). దీప్తము, తేజోవిశిష్టము, ప్రభావంతుడు.

అర్చిస్సు
సం., వి., స్., స్త్రీ., న., తత్స., = అగ్నిశిఖ, కిరణము, దీప్తి, వహ్నిశిఖ, మయూఖము, జ్వాల, అందము.

అర్చిస్సు
సం., వి., స్., స్త్రీ., న., తత్స., = వహ్ని, జ్వాలకీల, హేతి, శిఖ, మంట, వెలుగు, ఉస్రము, మయూకము, అంశువు, గభస్తి, ఘృణి, ఘృష్టి, ధృష్ణి, ప్రకాశించునది, కరము, మరీచి, దీధితి, అగ్ని జ్వాల, కాంతి, కిరణము, దీప్తి, అగ్నిశిఖ.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అర్చ్యత ఇత్యర్చి. పూజింపబడునది.


అర్జకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = తెల్లగగ్గర.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అర్జయత్యారోగ్యమర్జకః. ఆరోగ్యమునార్జించునది.


అర్జుక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = నాట్యపరిభాషయందు వేశ్య, గణిక.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అర్జయతీత్యర్జుకా. ఆర్జించునది.


అర్జునము
సం., వి., అ., న., తత్స., = తృణము, నేత్రరోగము.

అర్జునము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = శ్వేతము, శుక్లము, శుభ్రము, శుచి, విశదము, శ్యేతము, పాండరము, అవదాతము, సితము, గౌరము, వలక్షము, ధవళము, నదీ సర్జము, వీరతరువు, ఇంద్రద్రువు, కకుభము, తృణము.

అర్జుని
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = తఱచుగా తెల్లనైఉండునది, ఆవు, మాహేయి, సౌరభేయి, గోవు, పాలు గలది, పూజింపబడునది, శృంగిణి, రోహిణి, బాణాసురుని కూతురు, బాహుదఅనునది, (ఒకానొకచో) కుంటెనకత్తె, ధేనువు, కరతోయ నది, కుట్టని, ఉష, రాత్రి మున్నగువి.

అర్జునుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పార్థుడు, ధనుంజయుడు, సవ్యసాచి, అర్జునుడు, ఏకైక పుత్రుడు, ఒక చెట్టు, కంటిజబ్బు, ఆవు, బంగారము, తృణము,తెల్లనిది, మద్దిచెట్టు, తెలుపు, నదీసర్జము, వీరతరువు, ఇంద్రద్రుమము, కకుభము, శంబరము, చిత్రయోధి, వైరాతంకము, కిరీటి, గాండీవి, శివమల్లకము, కర్ణారి, కరవీరకము, కౌంతేయుడు, ఇంద్రసూనుడు, వీరద్రుమము, కృష్ణసారథి, పృథాజుడు, ఫాల్గునుడు, ధన్వి, పాండురాజు మూడవ కుమారుడు, జిష్ణువు, శ్వేతవాహనుడు, బీభస్సుడు, కృష్ణుడు, విజయుడు, శక్రనందనుడు, మధ్యపాండవుడు, మధ్యమపాండవుడు, శ్వేతవాజి, కపిధ్వడుజు, రాధాభేది, సుభద్రేశుడు, గుడాకేశుడు, బృహన్నల, ఐంద్రి, కార్తవీర్యార్జునుడు, మయూరము, మాతురేకసుతుడు, శ్వేతవర్ణుడు.

అర్ణవము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = జలములు కలిగినది, సముద్రము, కడలి, సాగరము, అబ్ధి, అకూపారము, పారావారము, సరిత్పతి, ఉదన్వము, ఉదధి, సింధువు, సరము, రత్నాకరము, జలనిధి, అపాంపతి, జలజంతువులకు పతి, సూర్యుడు, ఇంద్రుడు.

అర్ణస్సు
సం., వి., స్., న., తత్స., = జలము, పోవుచుండునది, ఉదకము, నీరు, వర్ణము, కబంధము, పాథము, సర్వతోముఖము, అంభము, తోయము, పానీయము, క్షీరము, అంబు, శంబరము, మేఘపుష్పము, ఘనరసము.

అర్త
సం., నా. వా., ఋ., పుం., తత్స.,= పరమేశ్వరుడు.

అర్తనము
సం., వి., అ., న., తత్స.,= రోయుట, ఋతీయ, హృణీయ, ఘృణము, రోత.

అర్తి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = వింటికొన, నొప్పి, పీడ, ధనుస్సు అగ్రభాగము.

అర్థప్రయోగము
సం., నా. వా., అ., పుం., తత్స., “అర్ధస్య ప్రయోగః అర్ధప్రయోగః. ధనము యొక్క ప్రయోగము, కుసీదము, వడ్డిచేతి బ్రతుకు. పు. అర్థానాం ధననాం ప్రయోగః నియోగః.ఋణదానాదివృత్తౌ (1) ఋణదానవాణిజ్యాదిరూపే ధనవృద్ధ్యర్థకే వ్యవహారే. అర్థాస్తన్ద్రావాపాదయః 6 త. (2) యథాయథం తన్ద్రావాపాదేర్వినియోగే చ.

అర్థము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ప్రార్ధింపబడునది, శబ్దార్ధము, ఇంద్రియార్థము, కారణము, ధనము, నివృత్తి, న్యాయము, ప్రయోజనము, వస్తువు, విషయము, మోక్షము, ఫలము, అభ్యాసము, శాస్త్రము, మళ్లుదల, అభిప్రాయము, ద్రవ్యము, విత్తము, స్వాపతేయము, రిక్థము, ఋక్థము, వసువు, హిరణ్యము, ద్రవిణము, విభవము, ద్యుమ్నము, రై, పదార్థము, అభిధేయము, యాంచ, ప్రకారము, భాగము, సగము, అభిధేయము, శబ్దప్రతిపాద్యము, నివృత్తి.

అర్థవాదము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ప్రశస్తి, స్తుతి, నిందాప్రశంసాకారణము.

అర్థవ్యయసహము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అపవ్యయి, వ్యాలము.

అర్థశాస్త్రము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., భూహిరణ్యాదిః తస్యార్జన పాలనయోపాయభూతం అర్ధశాస్త్రం. ప్రార్థింపబడునది కనుక అర్ధము అనగా భూహిరణ్యాదికము, నీతిశాస్త్రము, ఒక శాస్త్రము.

అర్థసంగ్రహము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ధనసంచయము, కోశము, హేమరూప్యము.

అర్థాగమము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ధనాగమము, ఆయము.

అర్థి
సం., విణ., (న్. ఈ. న్.)., తత్స., = అడుగువాడు, సహాయము, సేవకుడు, వివాది, వేడువాడు, వాది, కొలువుడుకాడు, కోరిక, యాచకుడు.

అర్దన
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., అర్థనం అర్ధనా, అర్ధగతౌయాచనేచ. అడుగుట, అర్థన, వేడుకోలు. వ్రేప బెత్తము.

అర్దితము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., అర్థ్యితేస్మ అర్థితః. అడుగబడునది కనుక ప్రార్థితము, అడుగబడినది, నొప్పింపపడినది. యాచితుడు.

అర్ధగుచ్ఛము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఇరువది నాలుగు గుచ్ఛకముల హారము.

అర్ధచంద్ర
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఒక బాణము, నఖక్షతము, గలహస్తము, చంద్రకము, చంద్రఖండము, మయూరపుచ్ఛశీర్షకము, చంద్రుని అర్థము, తిలకభేదము, కర్ణస్ఫోటలత, చిత్రపర్ణ, అర్ధచంద్ర సదృశములైన ఆకులు కలది, నల్లతెగడ, క్షురప్రమనెడి అమ్ము, మెడపట్టిత్రోచుటకుఅమర్చిన అర్థ చంద్రాకారపుచేయి, గోటినెలవంక, అభినయహస్తవిశేషము. (చూపుడు వ్రేలు మొదలయిన నాలుగు వ్రేళ్ళునొక ప్రక్క సరిగా చేర్చిబొటన వ్రేలినెడముగా చాచిపట్టినది).

అర్ధము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఏకదేశము, భిత్తము, శకలము, ఖండము.

అర్ధహారము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., దేవచ్ఛందసార్ధత్వాత్ అర్ధహారః. ఏబది నాలుగు సరముల ముత్యాలదండ. అరువదినాలుగు పేటలు గల హారము.

అర్ధోరుకము
సం., వి., అ., న., తత్స., = చండాతకము, పరిధేయవస్త్రము, యమరమాల, చల్లడము, కచ్ఛా. (1) ఊర్ర్వోరధరపర్యన్తాఙ్గాచ్ఛాదనే వస్త్రే, ఉత్తమస్త్రీణామర్ధోరుపర్యన్తే చోలకాకారే

అర్భకుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = తల్లిని ఆధారము చేసికొని పోవువాడు, బాలుడు, కృశుడు, మూర్ఖుడు, శిశువు, స్వల్పము, సదృశము.

అర్య
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., అరణీయా అర్యాః. అందరిచేత పొందతగినవారు, కోమటిది.

అర్యమానుడు
సం., వి., న్., పుం., తత్స., = సూర్యుడు, ద్వాదశాదిత్యులలో ఒకరు, గమనయుక్తుడు, పితృదేవతలలో ఒకడు, అర్కవృక్షము, పితృదేవవిశేషము.

అర్యాణీ
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స., ఆర్యకులేజాతా అర్యాణీ. వైశ్యకులమందు పుట్టినది, కోమటిది.

అర్యి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స., అర్యస్య పత్నీ అర్యీ. వైశ్యునిభార్య, కోమటివాని పెండ్లాము.

అర్యుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = స్వామి, వైశ్యుడు, కోమణి, ప్రభువు, కోమటి. ; విణ.(అ. ఆ. అ.). శ్రేష్ఠము, ఉత్కృష్టము, న్యాయ్యము.

అర్వతి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = ఘోటకి, కుట్టని, ఆడగుర్రము.

అర్వాక్కూలము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అవారము, అర్వాక్తీరము.

అర్వానము
సం., విణ.,(న్. ఈ. న్.)., తత్స., = కుత్సితము, ఘోటకము, ఇంద్రుడు, గోకర్ణపరిమాణము, నింద్యము, నీచము, గుర్రము, వేగముగా పోవునది, తులువగుర్రము, అధమము, కీడ్వడినది.

అర్శము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అర్శోరోగము, కలికాకారగుహ్యస్థరోగభేదము.

అర్శసము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అర్శోరోగయుక్తము, శత్రువువలె ప్రాణనల్వముగా చేయునది, మూలరోగము కలవాడు, ఒక వ్యాధి.

అర్శస్సు
సం., వి., స్., న., తత్స., = పాయురోగము, దుర్నామకము, దుర్నామము, గుదకీలము, గుదాంకురము, అనామకము, అర్శోరోగము, ఒకవ్యాధి, మూలవ్యాధి.

అర్హనుడు
సం., వి., న్., పుం., తత్స., = క్షపణకుడు, బుద్ధుడు, జినుడు, పారగతుడు, త్రికాలవిత్తు, క్షీణాష్టకర్మ, పరమేష్ఠి, అధీశ్వరుడు, శంభుడు, స్వయంభువు, భగవంతుడు, జగత్ప్రభువు, తీర్థాంకరుడు, తీర్థకరుడు, జినేశ్వరుడు, వాది, అభయదుడు, సార్కుడు, సర్వజ్ఞుడు, సర్వదర్శి, కేవలుడు, దేవాధిదేవుడు, బోధదుడు, పురుషోత్తముడు, వీతరాగాప్తుడు. ; విణ. పూజ్యుడు, స్తుత్యుడు.

అలంకరణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = భూషణము, వలయము మొదలైనవి.

అలంకరిష్ణువు
సం., విణ., ఉ., తత్స., అలంకర్తుంశీలమస్య అలంకరిష్ణుః. అలంకరించునట్టి స్వభావము కలవాడు, అలంకరించువాడు. “అలంకరోతి తాచ్ఛీల్యేనేత్యలంకరిష్ణుః. అలంకరించు స్వభావము కలవాడు, శృంగారించు స్వభావము కలవాడు. అలంకరించుకొన్నవాడు

అలంకర్త
సం., విణ., (ఋ. ఈ. ఋ)., తత్స., అలంకరోతీతి అలంకర్తా. అలంకరించువాడు, అలంకరించునట్టి స్వభావము కలవాడు.

అలంకర్మీణుడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., 1.అలం సమర్థో భవతి కర్మణ ఇతి అలంకర్మీణః. కార్యము చేయుటలో సమర్థుడైనవాడు, అనాయాసముగా కార్యమును చేయువాడు, పనియందు నేర్పరి అయిన వాడు, కర్మక్షముడు, కార్యధక్షుడు, కార్యకుశలుడు.

అలంకర్మీణుడు
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = కార్యకుశలుడు, కర్మక్షముడు, చతురుడు.

అలంకారము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., అలంక్రియతే అనేన అలంకారః. దీని చేత అలంకరింపబడును, ఆభరణము, ఉపమాద్యలంకారములు, భూషణము, పరిష్కారము, విభూషణము, మండనము, అలంక్రియ, కలాపము.

అలంకారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = భూషణము, ఆభరణము, పరిష్కారము, విభూషణము, మండనము, అలంక్రియ, భూషము, అలంకరణము, కలాపము, కావ్యాలంకారము.

అలక
సం., వి., అ., పుం., న., తత్స., = కుటిల కుంతలము, చూర్ణకుంతలము, కేశము, ముంగురులు, అలంకరింపపడునవి, నెఱికురులు, తానుండు చోటుఅలంకరించునది, కుబేరుని పట్టణము, అలకానగరము, భంగియుతము, అలర్కము, విక్షిప్తకుక్కురము.

అలక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = కుబేరనగరి, ఎనిమిది సంవత్సరముల నుండి పది సంవత్సరముల మధ్య ఉన్న కన్య.

అలక్తకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = నిర్భర్త్సనము, అలక్తము, లాక్షారసము, వృక్షనిర్యాసవిశేషము, రాక్ష, జతువు, యావము, ద్రుమామయము, రక్ష, అరక్తము, జతుకము, యావకము, రక్తము, పలంకషము, కృమి, వరవర్ణిని, జతురసము, రాగము, జనని, జనకరి, సంపద్యము, చక్రవర్తిని.

అలక్తము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., అలతిపాదాదికం అలః, అనక్తి వస్త్రాదికం లప్తః అలశ్చా సావస్తశ్చ అలక్తః. పాదాదులను అలంకరించునది కనుకను, వస్త్రాదులను ప్రకాశింపచేయునది కనుక అలక్తము, లక్క, లత్తుక.

అలక్ష్మీ
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = సంపత్తుకానిది అలక్ష్మీ, అభాగ్యము, దరిద్రత, దురదృష్టము, నరకదేవత, కాలకర్ణి, దరిద్రదేవి, నిఋతి, కాలకర్ణిక, జ్యేష్ఠాదేవి.

అలగర్దము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = మిక్కిలి కప్పలను మ్రింగునది. నీరుకట్టుపాము, నీటిపాము, జలసర్పము, జలవ్యాలము, విషము గల జలవ్యాలభేదము.

అలమ్
సం., వి., అ., న., తత్స., = హరితాళము, వృచ్ఛిక పుచ్ఛకంటకము. అవ్య. ఇది భూషణము అను అర్ధమునందు, పూర్ణమను, అర్థమునందు, సంమర్ధుడు అను అర్ధమునందు, చాలించుమను అర్ధమునందు వర్తించును, శక్తి, సంతోషము, ఆభరణము, విరోధమును తెలుపునది, పర్యాప్తి, వారణము, నిరర్థకము, అవ్యర్థము, సంతోషము, ఆభరణము, నిరోధములను తెల్పునది.

అలర్కము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = తెల్ల పువ్వుల జిల్లేడు, వెఱ్ఱికుక్క , క్షిప్తకుక్కురము, విక్షిప్తకుక్కురము, శ్వేతార్కవృక్షము, రక్తపుష్పము, శుక్లఫలము, ప్రతాపసము, రాజార్కము, గణరూపి, తోడేలు వంటి జంతువు, ఒకరాజు.

అలసము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = ఆలస్యయుక్తము, మందము, తుందపరిమృజము, ఆలస్యము, శీతకము, అనుష్ణము, శీతలము, కుంటము, ముఖనిరీక్షకము, క్రియామందము, తప్పనిసరిగా చేయవలసిన పనులలో అప్రవృత్తిశీలుడు, పందిరోగము, సోమరి, పాదవ్యాధి, మందుడు. ; పుం. ఒక వృక్షము, ఒక రకమైన పాదరోగము, క్రియాజడుడు.

అలాతము
సం., వి., అ., న., తత్స., = కొఱవి, ఉల్ముకము, అంగారము, అర్ధదగ్ధకాష్టము.

అలాబు
సం., వి., ఊ., పుం., స్త్రీ., తత్స., = లతావిశేషము, ఒక ఫలము, తుంబము, తుంబకము, తుబ్లము, తుంబి, పిండఫలము, మహాఫలము, ఎలాబు, లాబు, ఎండినప్పుడు నీళ్ళలో మునగనిది, మంచిసొర, ఆనగపు చెట్టు, లాబుకము, తుంబిక, ఆనప(సొర) కాయ.

అలి
సం., వి., ఇ., పుం., స్త్రీ., తత్స., = భ్రమరము, వృశ్చికము, కాకి, కోకిల, మదిర, వృశ్చికరాశి, తుమ్మెద, మండ్రుకప్ప.

అలి
సం., వి., న్., పుం., తత్స., = భ్రమరము, వృశ్చికము, తుమ్మెద, తేలు, ఒకరాశి.

అలిందకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = బయటి ద్వారము కలిగిన చతురస్ర కృత్రిమ భూమి, ప్రఘాణము, ప్రఘణము, బయటిద్వారప్రకోష్టము, ఆలిందము, ముందుడాబా, అలిందము, గృహద్వార పిండకము.

అలికము
సం., వి., అ., న., తత్స., = లలాటము, నుదురు.

అల్పము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = కొంచెము, కించిత్తు, ఈషత్తు, మనాక్, స్తోకము, ఖుల్లకము, శ్లక్ష్ణము, దభ్రము, కృశము, తనువు, తృటి, మాత్ర, లవము, లేశము, కణము, కణి, కణిక, అణువు, సూక్ష్మము, క్షుల్లము, క్షుల్లకము, ఖుల్లము, అతిసామాన్యము, సంక్షిప్తము, అతిదీర్ఘము, వేసవి గాలి.

అల్పీయము
సం., విణ., (స్. ఈ. స్)., తత్స., అతిశయేనాల్పమల్పీయః. మిక్కిలి కొంచెమైనది, అల్పిష్ఠము, కడునల్పము.

అళింజరము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = నీరునింపడానికి ఉపయోగించే ఒక పెద్ద పాత్ర, బలమును నశింపఁచేయునది, మణికము, కాగు, పెద్దకూజా, మృణ్మయము, నీరునింపడానికి ఉపయోగించే మట్టితో చేసిన ఒక పెద్ద పాత్ర.

అళిందము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ముందుడాబా బయటి ద్వారము కలిగిన చతురస్ర కృత్రిమ భూమి, ప్రఘాణము, ప్రఘణము, బయటిద్వారప్రకోష్టము, ఆలిందము, గృహద్వార పిండకము.

అళీకము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అసత్యము, అసంతుష్టికరము, మిథ్య, మృష, అప్రియము, స్వర్గము, లలాటము.

అవంతి
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అవంతీదేశము, ఒక నది, ఒకపట్టణము, అక్క, ఒకదేశము.

అవంతి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = మాలవదేశము యొక్క నగరి, ఉజ్జయిని, విశాల, పుష్పకరండిని, అవంతిక.

అవంతీసోమము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అవంతీదేశమందు తఱుచుగా పుట్టునది, ధాన్యామ్లము, కలి, పుల్లగంజి. కాంజికము.

అవకరము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పాఱ చల్లబడునది, చీపురకట్టచే తుడువబడిన కసువు, దుమ్ము, ధూళి, చెత్త, సంకరము, అవస్కరము, సంకారము.

అవకాశము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అవసరము, అవస్థానదేశము, వ్యాప్తి లేనటువంటి ప్రదేశము, స్థితి, ఎడమ, తెఱపి, మధ్యభాగము, ప్రశస్తప్రదేశము, ద్రవ్యాది సంచయస్థానము, అవస్థానము.

అవకీర్ణము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అవచూర్ణితము, అవధ్వస్తము, విస్తృతము, ప్రసృతము, విక్షిప్తము, ఉల్లంఘితము, అతిక్రాంతము, వ్యాప్తము.

అవకీర్ణి
సం., విణ., (న్. ఈ. న్)., తత్స., = వ్రతోల్లంఘనము, క్షతవ్రతము, జాఱిన వ్రతము కలవాడు, పరస్త్రీ గమనాదుల చేత నష్టమైన బ్రహ్మచర్యాది వ్రతము కలవాడు(వతోల్లంఘనము), అవచూర్ణితుడు, అవధ్వస్తము, విస్తృతము, ప్రసృతము, విక్షిప్తము.

అవకృష్టము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = నీచము, నికృష్టము, బహిష్కృతము, హీనజాతీయము, నీచజాతీయము, దూరీకృతము, నిష్కాశితము, నిఃసారితము, నిర్గమితము, నిర్గలితము, ఆకృష్టము, వెళ్ళగొట్టపడినవాడు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అవకృష్యతే బలాత్కారేణేత్యవకృష్టః. బలిమిచే త్రోయబడినవాడు.


అవక్రయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వెల, బాడిగ, మూల్యము, క్రయసాధనద్రవ్యము, రాజగ్రాహ్యం ద్రవ్యము, శుల్కము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అవక్రియతే అనేనేత్యవక్రయః. దీనిచేత పదార్థము కొనబడును.


అవగణితుఁడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., అవగణ్యతే స్మ అవగణితం. లెక్కచేయబడనిది, తిరస్కరింపబడినవాడు, పరిభూతుడు.

అవగతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., అవగమ్యత ఇత్యవగతం. ఋధితము, మనితము, విధితము, ప్రతిపన్నము, అవసితము, తెలుసుకొనబడినది, పొందబడినది, జ్ఞానము. (1) నిమ్నగతే, (2) జ్ఞాతే చ.

అవగాదము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = జలద్రోణి, నౌకాజలసేచన కాష్ఠపాత్రము.

అవగీతము
సం.,విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = దూరబడినది, చెప్పబడినది, నింద్వము, చాలసార్లు ఊదబడినది, నింద, నది, నిందితము. నింద్యము, నికృష్టంగా పలుకబడినవాడు, ముహుర్దృష్టము, గర్హణము, దృష్టము, నిర్వాదము, లోకాపవాదము, గీతముతో నిందను తెలియజేయుట, అసాధుగీతము, అశోభన గానము.

అవగీర్ణము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., అవగీర్యతే స్మ అవగీర్ణం. ప్రణుతము, పొగడపడినది.

అవగ్రహము
సం., వి., అ., న., తత్స., = హస్తిలలాటము, వృష్టిరోధము, ప్రతిబంధకము, గజసమూహము, స్వభావము, జ్ఞానవిశేషము, శాపము, గ్రహణము, స్వీకారము, హరణము, అపసారణము, నిరోధము, అవరోధము, అనాదరము, నిందా సూచకమైన వాక్యప్రయోగము, అడ్డపాటు, అనాదరము, అనావృష్టి, విఘ్నము, వెలుగునుదురు. అనావృష్టి, విఘ్నము, వెలుగునుదురు.

అవజ్ఞ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అవగణన, తెగడిక, అసత్యభాషణము, అవమానము, అనాదరము, అవహేల.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అవజ్ఞాయతే అనేనేత్యవజ్ఞా. దీనిచేత నీచముగా తెలుపబడును.


అవజ్ఞాతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = పరిభూతము, తిరస్కృతము, తిరస్కరింపబడినది, అవమానితము, అనాదృతము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అవజ్ఞాయతే స్మ అవజ్ఞాతం. నికృష్టముగా తెలుబడినది.


అవటము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = బొక్క, పల్లము, నూయి, పక్షిపిల్ల, గర్తము, బావి, చిన్నపిట్ట, ఇరవైనాలుగు అంగుళములు, కన్నము, గర్తము, ఖిలము, కూపము, కుహకజీవి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అపతి సర్వాధికమిత్యవటః. సర్వాదులను రక్షించునది.


అవటీట
సం., విణ., తత్స., అవనత నాసికాస్యేతి అవటీటః. వంగిన ముక్కు కలవాడు, చప్పట ముక్కుకలది, చప్పిముక్కువాడు. త్రి. అవనతా నాసికా ప్రాసనతార్థే నాసాయాః టీటాదేశః అర్శ ఆదిత్యాదచ్. (1)(ఖాఁదా) నతనాసికే జనే.

అవటువు
సం., వి., ఉ., పుం., స్త్రీ., తత్స., = మెడమీదికాయ, పిందారవృక్షము, పెడతల, నూయి, పల్లము, కూపము, ఒకవృక్షము, గర్తము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
న వటతి న వేష్టతే అవటుః. చుట్టు వారియుండునది.


అవతంసము
సం., వి., అ., పుం., స్త్రీ., తత్స., = పూగమ్మ, సిగంతీ, శిరోభూషణము, వతంసము, శేఖరము, ఉత్తంసము, మకుటము, మౌళీకము, ఉష్ణీషకము, కర్ణవేష్టనము, దంతపత్రము, కర్ణకము, ముకుటము, మౌళి, కౌటీరకము, కౌటీరము, శిరోమణి, కర్ణభూషణము, కర్ణపూరము, కుండలము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
ఉత్తంస్యతే అవతంస్యతే చానేనేతి ఉత్తంసః, అవతంస్యశ్చ. దీనిచేత అలంకరింపబడును.


అవతమసము
సం., వి., అ., న., తత్స., = తగ్గిన చీకటి, మసమసకన, అల్పాంధకారము, చిరుచీకటి.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అవహీనం తమః అవతమసం. అల్పమైన తమస్సు.


అవతోక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = గర్భముపోయిన ఆవు.

అవదంశము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = ఊరగాయ, కల్లుతాగునపుడు నంజుకొనెడి వస్తువు, చక్షణము, విదంశము, సంధానము, రోచకము.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
అవదంశ్యత ఇత్యవదంశః. కొరకబడునది.


అవదాతము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.).,తత్స., = పాండురము, శుద్ధమైనది, తెల్లన, పచ్చన, స్వచ్ఛము, శ్రేష్ఠము, ఖండింపబడినది, ధవళము, కపిలము, శుభ్రము, పీతవర్ణము కలిగినది, నిర్మలము, మనోజ్ఞము, శ్వేతవర్ణము. తెలుపు, తెల్లనిది, ధవళము, కపిలము.

అవదీర్ణము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., అవదీర్యత ఇతి అవదీర్ణం. అవయింపబడినది, చీల్పబడినది, తిరస్కృతి. (1) ద్వైధీభూతే (2) విభక్తే చ.

అవద్యము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., = ఉచ్చరింపతగినవాడు, అధమము, నింద్యము, నీచము, కుత్సితము, గర్హితము, నికృష్టము, అనిష్టము, పాపము.

అవధారణము
సం., వి., అ., న., తత్స., = నిశ్చయము.

అవధి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = సీమ, అవధానము, మేర, ఎడము, వేళ, బొక్క, కన్నము, బిలము, కాలము.

అవధ్యము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = చంపుటకు అనర్హమైనది, చంపుటకు అయోగ్యమైనది, అనర్థకవాక్యము.

అవధ్వస్తము
సం., విణ., (అ. ,ఆ. అ)., తత్స., = కొట్టఁబడినది, పొడిచేయపడినది, విడువపడినది, దూఱబడినది, తిరస్కృతము, విడువపడినది, అవచూర్ణితము, పరిత్యక్తము, నిందితము.

అవనతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., అవనతమత్యవనతం. వంగినది, ఆనతము.

అవనము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., అవ్యతే అనేన అవనం. దీనిచే భోక్త తృప్తి పొందింపపడును, కాపాడుట, తనివిపరుచుట.

అవని
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = ప్రజలను రక్షించునది, రాజులచేత రక్షింపబడునది, భూమి, నేల, ప్రియంగువు, పృథివి.

అవపాతము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = రంధ్రము, గర్తము, అధఃపతనము, ఏనుగులు మొదలైనవాటిని పట్టుకొనుటకు ప్రచ్ఛన్నముగా ఏర్పాటు చేసిన గర్తము, తృణచ్ఛన్నకూపము.

అవభృథము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = దీక్షావ్రతము నిర్వహింపబడుట, యజ్ఞము కడపట న్యూనాతిరిక్త దోషపరిహారార్థము చేయు కర్మము, దీక్షలో చేయు యజ్ఞము, యజ్ఞావశేషస్నానము.

అవభ్రటము
సం., విణ., తత్స., అవనతా నాసికాన్యేతి అవభ్రటః. చప్పిడి ముక్కు కలవాడు, అవటీట, చప్పిముక్కుది. అవనతా నాసికా ప్రాసనతార్థే నాసికాయా భ్రటాదేశః అస్త్యర్థే అచ్. (1)అవనతనాసికే (ఖాందా).

అవమతము
సం., విణ., (అ. ,ఆ. అ)., తత్స., అవమన్యస్మతే అవమతం. నికృష్టముగా తలచబడినది, అవమానింపబడినది, అవజ్ఞాతము. (1) అవజ్ఞాతే (2) తిరస్కృతే చ.

అవమము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., 1.అవః అస్యాస్తీతి అవమః. క్రిందైయుండువాడు, అధమము, మూడుతిథులు కూడిన వారము, నీచము, నింద్యము. 2.అవతి అస్మాద్ ఆత్మానమితి అవమః. అధముడు, నిందితుడు.

అవమము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = నీచము, నింద్యము, అధమము, నిందితము.

అవయవము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అన్యోన్యము, కూడిఉండునది, కరచరణాది అవయవములు, శరీర భాగము, అంగము, ఉపకరణము, అంశము, ఏకదేశము.

అవరజుఁడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = తరువాతి కాలమందు పుట్టినవాడు, అనుజుఁడు, తమ్ముడు, చిన్నవాడు, కనిష్టభ్రాత, హీనవంశజాతుడు, శూద్రుడు.

అవరము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., అప్రధానాంగత్వాత్ అవరం. అప్రధానమైన అంగము అవరము, ఏనుగు వెనుకటి పిక్కలోనగు కాలు, వెనుకటిది, ఏనుగు వెనుక కాళ్ళు.

అవరవర్ణుడు
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., “అవరః అధమః వర్ణోయేషాం తే అవరవర్ణాః. అధమమైన వర్ణము కలవాడు, శూద్రుడు.

అవరీణము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ)., తత్స., అవరీయతే పీడ్యతే ఇత్యవరీణః. పీడింపబడినవాడు, ధిక్కరింపబడినది, నింద్యుడు. (1)తిరస్కృతే.

అవరోధము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = రాజ స్త్రీ గృహము, రాజగృహము, నిరోధము, బాధ, అంతరాయము, ఆచ్ఛాదనము, కేదారాది వేష్టనము, తిరోధానము, రాజస్త్రీలు దీనియందు నిరోధింపబడుదురు, అంతః పురము, అంతఃపురకాంత అడ్డగింత, మఱుగు, అంతిపురము.

అవరోహము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = లతోద్గమము, ఆరోహణము, వ్రేలుచుండునది, మఱ్ఱి ఊడ, చెట్టు మొదలనుండి కొనకెగఁబ్రాకెడితీగ, దిగుట, ఇంద్రుని పట్టణము, చెట్టుకొమ్మ (క్రిందిది), శాఖ, స్వర్గము, అవతరణము, క్రిందికొమ్మ.

అవర్ణవాదము
సం., వి., అ., పుం., తత్స.,= పరీవాదము, నింద.

అవలగ్నము
సం., వి., అ., పుం., న., తత్స., = పూర్వాపరములతో కలియునది, నడుము, తగులువడునది, మధ్యదేశము, సంలగ్నము, సంయుక్తము.

అవలీఢ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అవజ్ఞ, అవహేలనము, వ్యాప్తము, భక్షితము, కృతావలేహము, జిహ్వాగ్రమున ఆస్వాదించునది.

అవలీల
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = హేల, అనాయాసము, అనాదరము.

అవలేపము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అహంకారము, లేపనము, భూషణము, సంబంధము, సంగము, పూయుట, గర్వము.

అవలోకనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = దర్శనము, అనుసంధానము, ఆలోకము, నేత్రము.

అవశ్యము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అనాయత్తము, అనధీనము, దుర్దాంతము.

అవశ్యమ్
సం., అవ్య., తత్స., = నిశ్చయము, నూనము, నిశ్చితము, తప్పక.

అవశ్యాయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శైత్యమును పొందునది, హిమము, మంచు, గర్వము.

అవష్టంభము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = సౌష్ఠవము, స్తంభము, ప్రారంభము, అవలంబనము, బోధనము, నిష్పందత, స్వర్ణము.

అవసథము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., గృహము, ఇల్లు. పు. అవ+సో-కథన్. (1) నిలయే, (2) గ్రామే చ.అవస్యతి శాస్త్రమత్ర అవ+సో కథన్. (3) ఛాత్రనిలయే మఠే హేమ.

అవసరము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కార్యమును చేయుట కొఱకగు ప్రసంగము, వేళ, కురియుట, మంత్రవిశేషము, అవకాశము, క్షణము, కాలము, సమయము, యోగకాలము, ప్రస్తావము, వర్షణము, వత్సరము.

అవసానము
సం., వి., అ., న., తత్స., = క్రియాసమాప్తి, సాతి, విరామము, మృత్యువు, సీమ, క్రియాంతము, కడ, ముగియిక, స్థానము, సమాపనము, సమాప్తి.

అవస్కందము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = గెలవవలెనని ఉత్సాహము కలవారందరి నివేశస్థానము, శిబిరము, అవగాహనము, అవస్కందనము, ఆక్రమణము, రాత్రిముట్టడి, తీర్పు.

అవస్కరము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = క్రిందుగా చేయబడినది, కడవయడుగంటు, రిథావయవము, గుహ్యావయవము, రహస్యావయవములు, మలము, విష్ట, గుహ్యము.

అవస్థ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., అవతిష్ఠతీత్యవస్థా. శరీరమునందుఉండునది, కాలకృతమైన స్థితి విశేషము, స్థితి. (1) కాలకృతాయాం దేహాదేర్దశాయామ్ (2) అవస్థానే చ. (3)ఆకారే చ.

అవహారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = గ్రాహనామాజలజంతువు, నక్రరాజము, అవగ్రాహము, అవహారము, ద్యూతయుద్ధాది విశ్రామము, నిమంత్రణము, ఉపనేతవ్యద్రవ్యము, ధర్మాంతరము, ఆహ్వానము, స్వధర్మమును వదిలివేసి ధర్మాంతర గ్రహణము, అన్యధర్మగ్రహణము, ప్రత్యర్పణము, ప్రాణులను హరించునది, జూదము, యుద్ధములోనగు వానియందలి ఊఱట, గ్రాహము, నియంత్రణము చెప్పుటకు కొనిపోఁదగిన వస్తువు, చౌరము, ధర్మాంతరము, ఆహ్వానము.

అవహిత్థ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఆకారగుప్తి, అంగవైకృతము, రత్యాది సూచకమైన ముఖరాగాది విశేషము, భయలజ్జాదులచే గోపనము.

అవహిత్థము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అవహిత్థ, దీనిచేతనాకారము గోపనము చేయబడును, గౌరవకౌటిల్యాదులచేఁజేయు హర్షాద్యాకారముల మఱుఁగుపాటు, ఆకారగుప్తి, ఆకారగోపనము.

అవహేలనము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., అవహేడయతీత్వవహేళనం. అనాదరించుట అవహేళనము, అవమానన, తెగడిక, నింద. (1)అనాదరే.

అవహేలము
సం., వి., అ., న., స్త్రీ., తత్స., = అనాదరము, అవజ్ఞ, అవహేలనము, అవమాననము, నింద.

అవాక్ శృతి
సం., విణ., ఇ., తత్స., = కల్లమూకము, ఏడమూకము.

అవాక్
సం., విణ., (చ్. ఈ. చ్.)., తత్స., = క్రింద, అధోముఖము, దక్షిణము, వాక్యరహితము, మూకము.

అవాగ్భాగము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = బుధ్నము, నిమ్నభాగము, మూలము.

అవాచి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = సూర్యుడు దక్షిణాయనము చేత ఈదిక్కునఁదోచును, దక్షిణ దిక్కు, దక్షిణము, అధోముఖి.

అవారము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., న విద్యతే వాః జలమత్ర అవారం. దీనియందు జలము లేదు, ఈవలిదరి, తీరము.

అవి
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పొట్టేలు, కొండ, గొర్రె, సూర్యుడు, గాలి, కోటగోడ, శోభ, భూమి, ముట్టుత, పర్వతము, నాథము, మూషిక కంబలము, ప్రాచీరము, వాయువు.

అవి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = ఆ కాలమందు భూతాది భయము వలన రక్షింపఁబడును, ముట్టుది, ఋతుమతి, రజస్వల.

అవిగ్నము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., ఆవిజతే అస్మాదితి అవిగ్నః. దీని వలన రోగి భయపడును, కలివెచెట్టు. (1) కరమర్దకవృక్షే. (2) ఉద్విగ్నభిన్నే త్రి.

అవిదూసము
సం., వి., అ., న., తత్స., = గొర్రెపాలు, మేషిదుగ్ధము.

అవినీత
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పురుషులతో తిరుగునది, కులట, అసతి.

అవిమరీసము
సం., వి., అ., న., తత్స., = మేషీదుగ్థము, గొర్రెపాలు.

అవిరతము
సం., వి., అ., న., తత్స., = తెంపు లేనిది, ఎల్లప్పుడు, ఎడతెగనిది, శాశ్వతము, సతతము, అనవరతము.

అవ్యథ
సం., నా. వా., ఆ., స్త్రీ., తత్స., నాస్తి రోగవ్యథా అస్యా ఇత్యవ్యథా. రోగపీడ దీనివలన లేదు, కరక, మెట్టతామర, దుఃఖములేనిది. కరకచెట్టు. ఒకతామర, అభావే నతవ్యథాభావే.

అవ్యాపారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వ్యాపారాభావము, కర్మవిరతి, క్షణము.

అశనము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అన్నము, భక్షణము, తిండి. ; పుం. అశనవృక్షము, పీతశాలవృక్షము.

అశనాయ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అశనమందలి కోరిక, ఆకలి, అన్నము, తిండి, భోజనేచ్ఛ, క్షుధ, బుభుక్ష.

అశని
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., పుం., తత్స., = ముల్లోకము దీనిచే భుజింపబడుతున్నది, పిడుగు, వజ్రము, విద్యుత్తు, వజ్రాయుధము, మెఱుపు, సుడిగాలి, ఉరుము.

అశిశ్వి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స., శశవో న సంత్యస్యా ఇతి అశిశ్వీ. బిడ్డలు లేని స్త్రీ, గొడ్రాలు. శిశువులేనిది

అశుభము
సం., వి., అ., న., తత్స., = శుభం కానిది, కీడు, పాపము, అమంగళము.

అశోకము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వ్యాపించునది, అశోకచెట్టు, కంకేళి, వృక్షవిశేషము, చెట్టు, శోకనాశము, విశోకము, వంజులద్రుమము, వంజలము, మధుపుష్పము, అపశోకము,కేలికము, రక్తపల్లవము, చిత్రము, విచిత్రము, కర్ణపూరము, సుభగము, దోహళి, తామ్రపల్లవము, హేమపుష్పము, రోగితరువు, రామ, వామాంఘ్రిఘాతనము, పిండీపుష్పము, నటము, పల్లవద్రుమము. ; త్రి. శోకరహితము. ; న. పారదము.

అశ్మంతకము
సం., వి., అ., న., తత్స., = చుల్లి, మల్లికాచ్ఛాదనము, దీపాధారాచ్ఛాదనము.

అశ్మంతము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., అశ్వనో ప్యంతోత్రేతి అశ్మంతం. దీని యందు రాతికి కూడ నాశము కలుగును, ప్రొయ్యి, చావు, కీడు.

అశ్మగర్భ
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = హరిన్మణి, మరకతము, అశ్మగర్భజము.

అశ్మగర్భము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., అశ్మాగర్భోస్య అశ్మగర్భః. రాయి ఉత్పత్తిస్థానముగాఁకలది, మరకతము, పచ్చ, హరిన్మణి.

అశ్మన్
సం., వి., న్., పుం., తత్స., = భూమిని వ్యాపించునది, ఉపలము, రాయి, యజ్ఞశిల, దృషత్తు, శిల.

అశ్మపుష్పము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., అశ్మనః పుష్పం అశ్వపుష్పం. రాతి పువ్వు (వృక్షవిశేషము)

అశ్మము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పర్వతము, మేఘము.

అశ్మసారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = రాతియొక్క సారము, ఇనుము, లోహము.

అశ్రము
సం., వి., అ., న., తత్స., = నేత్రజలము, రక్తము.

అశ్రము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కోణము, అస్రము, అశ్రి.

అశ్రాంతము
సం., వి., అ., న., తత్స., = దీనియందు విశ్రాంతి లేదు, శ్రమరహితము, ఎల్లప్పుడు, ఎడతెగనిది, శాశ్వతము, నిత్యము, అనవరతము.

అశ్రి
సం., వి., ఇ., స్త్రీ., తత్స., = ఇల్లు మొదలైనవాటి కోణము, భక్షించునది, కోటి, అంచు, కోణము, అస్త్రముల యొక్క ముందరి భాగము.

అశ్రువు
సం., వి., ఉ., న., తత్స., = కపోలముల యందు వ్యాపించునది, కన్నీరు, అశ్రము, రోదనము, భాష్పము, చక్షుర్జలము, నేత్రాంబువు, అస్రము.

అశ్లీలము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = గ్రామ్యము.

అశ్వతరము
సం., వి., అ., పుం., స్త్రీ., తత్స., = గుర్రమునకు గాడిదకును పుట్టిన పశు విశేషము, వేసరము, గంధర్వవిశేషము, పుం వత్సము, కంచరగాడిద, వేగసరము, నాగరాజవిశేషము.

అశ్వత్థము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అశ్వరూపమున దీనియందు అగ్ని ఉండును, రావి చెట్టు, బోధిచెట్టు, యాజ్ఞికము, గజభక్షకము, మంగళ్యము, శ్యామలము, సేవ్యము, ధనువృక్షము, వృక్షవిశేషము, చలదలము, పిప్పలము, కుంజరాసనము, అచ్యుతావాసము, చలపత్రము, పవిత్రకము, శుభదము, బోధివృక్షము, శ్రీమాన్, క్షీరద్రుమము, విప్రుడు, గుహ్యపుష్పము, సత్యము, శుచిద్రుమము.

అశ్వము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = హయగ్రీవుడు, అశ్వకందము. తురగము, గుఱ్ఱము, హయగ్రీవుడు, అశ్వకందము, ఘోటకము, గంధర్వము, హయము, సైంధవము, సప్తి, పీతి, వీతి, ఘోటము, తురంగము, వాజి, వాహము.

అశ్వముఖము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = కిన్నరులు. ; స్త్రీ. కిన్నర స్త్రీ, కింపురుష స్త్రీ.

అశ్వారోహుఁడు
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = గుఱ్ఱములనుఎక్కువారు, రౌతు, అశ్వము మీద ఎక్కిన యోధుడు, సాదుడు, అశ్వవాహుడు, అశ్వవారుడు, తురగి.

అశ్వినులు
సం., వి., న్., పుం., ద్వి., తత్స., = అశ్వరూపం కల సంజ్ఞాదేవియందు పుట్టినవారు, అశ్వినీ సుతులు, అశ్వినీ దేవతలు, అశ్వినీ కుమారులు, దేవవైద్యులు.

అష్టాపదము
సం., వి., అ., పుం., న., తత్స., = ఎనిమిది ఉత్పత్తి స్థానములు కలది, బంగారం, నెత్తపంక, వెండికొండ, సాలె పురుగు, మీఁగండ్లమెకము, జూదపు పలక, స్వర్ణము, ధుస్తూరము, శరభము, మర్కటము, శారీ ఫలకము, లూత, చంద్రమల్లి, క్రిమి, కైలాసపర్వతము, కీలకము.

అష్ఠీవతము
సం., వి., త్., పుం., న., తత్స., = జానువు, మోకాలు.

అసంపూర్ణము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = సమాప్తిరహితము, అసమాప్తము, అనిష్పన్నము, అపూర్ణము.

అసంశయము
సం., వి., అ., న., తత్స., = అద్ధము, నిశ్చితము.

అసకృత్
సం., అవ్య., తత్స., = మరల మరల, వారం వారము.

అసక్తము
సం., అవ్య., తత్స., = అవిరతము, అనారతము, నిరంతరము, అనారతము, అసజ్జనము, శాశ్వతము.

అసతి
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = భ్రష్టము, ఇత్వరీ, స్వైరిణి, పాంశులము, ధృష్టము, దుష్టము, లంక, నిశాచరి, త్రపారండ, పతివ్రత కానిది, కులట, టంకుఱాలు, జారిణి, పుంశ్చలి, వ్యభిచారిణి, ధర్షిణి, బంధకి.

అసనము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = వృక్షవిశేషము, సౌరి, బంధూకపుష్పము, ప్రియసాలకము, ప్రియాశాలము, కుష్ఠాదులను పోకొట్టునది, చిమ్ముట, వేఁగిస (వృక్షవిశేషము), మచ్చమద్ది, మహాసర్జము, ప్రియకము, నీలకము, బీజవృక్షము. ; న. క్షేపణము.

అసమ్మతము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అనభిమతము, ప్రణాయ్యము.

అసహనము
సం., వి., అ., పుం., స్త్రీ., తత్స., = శత్రువు, ఓర్వనిది, అధీరము, అసహిష్ణువు.

అసారము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = సారరహితమైన వస్తువు, స్థిరాంశశూన్యము, ఫల్గు, నిస్సారము, నిష్ఫలము, వార్తము, విశ్వాసము లేనివాడు.

అసి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = విసరఁబడునది, ఖడ్గము, కత్తి, ఒక చేప, అస్త్రభేదము, నిస్త్రింశము, చంద్రహాసము, రిష్టి, మండలాగ్రము, కరపాలము, కృపాణము, ప్రబాలకము, భద్రాత్మజము, ధారావిషము, రిష్టము, ఋష్టి, కౌక్షేయము, కౌక్షేయకము, తలవారి, తరవాజము, తలవారి, కృపాణకము, కరవాలము, విశసనము, కృపాణి, శస్త్రము, విశసనము చిన్నకత్తి.

అసిక్ని
సం., వి., ఈ., స్త్రీ., తత్స., = నెరియని వెంట్రుకలు కలది, అవివాహితమైన, యువత అగుదాసి, దక్షుని భార్య, నదీవిశేషము, వీరణసుత.

అసితము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = తెలుపు, రంగు, కానిది, నలుపు, నల్లనిది, శని, కృష్ణపక్షము, మధ్యము, శ్యామము, పుష్పదంతము, పర్వతప్రభేదము, అద్రిభేదము, గిరివిశేషము.

అసిధావకుఁడు
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., అసిం ధావయతీతి అసిధావకః. ఆయుధమును వాడి చేయువాడు, సానపెట్టువాడు, కవచధారి.

అసిధేనువు
సం., వి., ఉ., స్త్రీ., తత్స., = ఛురిక, అసిధేనుక.

అసిపుత్రి
సం., నా. వా., ఈ., స్త్రీ., తత్స., సూక్ష్మత్వాదనేః ఖడ్గస్య పుత్రి అసిపుత్రీ. సూక్ష్మమైనది కనుక ఖడ్గమునకు పుత్రికవలె ఉండునది, అసిధేనుక, చిన్నకత్తి.

అసిపుత్రిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = ఛురిక, అసిపుత్రి.

అసురుడు
సం., వి., అ., పుం., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = అసుర విరోధి, దైతేయుడు, దనుజుడు, ఇంద్రారి, శుక్రశిష్యుడు, పూర్వదేవుడు, సురద్విషుడు, సూర్యుడు, రాహువు, కశ్యపుని ద్వారా దితి గర్భమున జన్మించినవారు, అమృతములేని వారు, రాత్రి, వేశ్య, ఏనుగు, మాలకాకి, రక్కసి, ఒక ఉప్పు, దేవతలకు విరోధి, దైత్యులు, దానవులు, దితిసుతుడు, పూర్వదేవుడు, దేవరిపువు, దేవారి.

అసువు
సం., వి., ఉ., పుం., తత్స., = పంచప్రాణాలు, ప్రాణము.

అసుహృదుడు
సం., వి., ద్., పుం., తత్స., = విరోధి, రిపుడు, శత్రువు, వైరి.

అసూయ
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = గుణములయందు దోషములనారోపించుట, ఇడుగడ,ఈసు.
వ్యుత్పత్త్యర్థము :
గుణేషు సత్స్వపి పరేషు దోషారోపః అసూయా. మంచి గుణములు కలిగి ఉన్నను చెడుగుణములనుఆరోపించుట అసూయ.


అసృక్కు
సం., వి., జ్., న., తత్స., = చర్మము తెగినపుడు ప్రవహించునది, రక్తము, నెత్తురు, మంగళగ్రహము.

అసృగ్వర
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = నెత్తురును కప్పి ఉండునది, చర్మము, త్వక్కు, తోలు, త్వచము.

అసేచనకము
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = ఏది చూచినచో తృప్తి తీరకపోవుట, అత్యంత ప్రియదర్శనము.

అసౌమ్యము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = కఠోరము, కఠినము.

అస్తము
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., అస్తమనుపలబ్ధం గ్రహ నక్షత్రాణాం కరోతీతి అస్తః. గ్రహ నక్షత్రములకు అప్రకాశమును కలిగించునది, అస్తమించు, కొండ, సూర్యుడు, పంపబడినది. సం., విణ., తత్స., అస్యతే స్మ అస్తః. త్రోయఁబడినది, ముగిసినది.

అస్తిమంతుడు
సం., విణ.,(త్. ఈ. త్.)., తత్స., = ధని, ధనవంతుడు, ధనికుడు.

అస్తుంకారము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., అంగీకారము, ఇయ్యకోలు.

అస్త్రము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., 1.అస్యత ఇతి అస్త్రం. దేహాదుల మీద చిమ్మపడునది, బాణము, కత్తి, విల్లు, ఆయుధము. 2.అస్యతే క్షిప్యతే యదితి అస్త్రం. ప్రహరణము, శస్త్రము.

అస్త్రము
సం., వి., అ., న., తత్స., = ప్రహారమునకు యోగ్యమైన ద్రవ్యమాత్రము, ఆయుధము, ప్రహరణము, శస్త్రము, ఖడ్గము, ధనుస్సు, విల్లు, క్షేపణయోగ్యమైన బాణము మొదలైనవి.

అస్త్రి
సం., విణ., న్.,తత్స., = ధానుష్కుడు, విలుకాడు.

అస్థాగము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = అగాధము, అతిగభీరము, అతలస్పర్శము.

అస్థి
సం., వి., అ., న., తత్స., = శరీరమందు ఉన్న సప్తధాతువులలో ఒక ధాతువు, విడువఁపడునది, ఎముక, కీకసము, కుల్యము, మేదోజము.

అస్థిపంజరము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శరీరములోని ఎముకల సమూహము, కరంకము, కంకాళము, ఎముకలగూడు.

అస్నిగ్ధము
సం., విణ.,(అ. ఆ. అ.)., తత్స., = కఠోరము, కఠినము.

అస్రము
సం., వి., అ., న., తత్స., = రక్తము, చర్మము తెగినపుడు ప్రవహించునది, నెత్తురు, కన్నీరు, రుధిరము.

అస్రువు
సం., వి., ఉ., న., అ., పుం., తత్స., = కన్నీరు, ఏడుపు, అశ్రువు, రక్తము, బాష్పము, రోదనము, చక్షుర్జలము, నేత్రాంబువు, రోదనము, అస్రము, త్రోయఁబడునది, మూల, వెంట్రుక, కోణము, కేశము, రక్తము, కన్నీరు, పీడ.

అస్వప్నము
, సం., వి., అ., పుం., తత్స., = దేవత, నిద్రాభావము, నిద్రాశూన్యము, నిద్రలేనిది, నిర్జరము, వేల్పు.

అస్వాధ్యాయము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = విధిపూర్వకవేదాధ్యయనహీనము, నిరాకృతి, అనధ్యాయము, అధ్యయనమున నిషిద్ధదినము.

అహంకారము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = అహంకృతి, నేను ఉత్కృష్టుడనని ఋద్ధిని చేయునది, గర్వము, ఆమిక, మదము, స్మయము, అభిమానము, అవలేపము, దర్పము, మానము, ఉద్ధతమనస్కత్వము, సమున్నతి.

అహంకారి
సం., విణ., (న్. ఈ. న్)., తత్స., = అహంకారముగలవాడు, అహంయువు, గర్వి, గర్వము కలిగినవాడు, గర్వాన్వితుడు, అభిమాని, గర్వయుక్తుడు, అహంకారవంతుడు, అహంకారాన్వితుడు, గర్వితుడు.

అహంయువు
సం., విణ., ఉ., తత్స., = అహంకారము కలవాడు, అహంకారి, గర్వి, అహంకారయుక్తుడు, గర్వాన్వితుడు, అహంకారవంతుడు.

అహతము
సం., వి., అ., న., తత్స., = చలువచేయనిబట్ట, నవాంబరము, నూతన వస్త్రము. ; విణ. అనాహతము.

అహన్
సం., వి., న్., న., తత్స., = దివము, దినము, పగలు, తిరిగివచ్చుటను విడువనిది.

అహమహమిక
సం., వి., ఆ., స్త్రీ., తత్స., = పరస్పరాహంకారము, నేనే సమర్థుడనను మాట దీనియందు కలదు, యుద్ధాదుల యందు ఒకరొకరికి కల అహంకారము, నేను నేనను తొందర.

అహర్పతి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = పగటికి ప్రభువు, సూర్యుడు, పగలింటిదొర.

అహార్యము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పర్వతము. త్రి. హరింప శక్యము కానిది, కొండ, దోచతగనిది, అహర్తవ్యము, అహరణీయము.

అహితుఁడు
సం., విణ., (అ. ఆ. అ.)., తత్స., = హితుడు కానివాడు, శత్రువు, పగతుడు, అపథ్యము, అశుభకరుడు, అశుభము, ప్రతికూలము.

అహితుండికుఁడు
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., అహింతుడేన జీవతీత్యహితుండికః. సర్పముఖము చేత బతుకువాడు, పాములవాడు.

అహిబ్రధ్నుడు
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = శివుడు, రుద్రుడు.

అహిభయము
సం., నా. వా.,అ., న., తత్స., అహేరివ భయం అహిభయం. సర్పభయము వంటి భయము, దాయాదులవల్ల రాజునకు కల్గినభయము.

అహిర్భుధ్న్యుడు
సం., నా. వా.,అ., పుం., తత్స., శివుడు, ముక్కంటి.

అహీరణి
సం., వి., ఇ., పుం., తత్స., = ద్విముఖ సర్పము, రెండుతలలపాము.

అహోరాత్రము
సం., వి., అ., పుం., తత్స., = పగటితో కూడిన రాత్రి, ముప్పది ముహూర్తముల కాలము రేపగలు, రాత్రింబగళ్ళు, దివానిశము, సూర్యోదయము నుండి సూర్యోదయము మధ్య ఉన్న ముప్పది ముహూర్తముల కాలము.

అహ్నాయము
సం., అవ్య., తత్స., = ఝటితి, వెంటనే, ద్రుతము.